Hayot faoliyati

Nazorat savollari

1. Radiatsiyadan ta’sirlanish belgilarini ko‘rsating.

2. Radiatsiyadan himoyalovchi vositalarga nimalar kiradi?

3. Radiatsiya ta’sirini kamaytiruvchi tabiiy vositalarga

nimalar kiradi?

4. Radiatsion kuyish nima?

5. Radiatsion zararlanishda harakatlanish tartibini ko‘rsating.

6. Radiatsiyadan zararlangan kishiga birinchi tibbiy yordam

berish tartibini ayting.

125

XIII MAVZU. KTEZM DAN MUHOFAZALANISH VA

UNDAN ZAHARLANGANDA BIRINCHI TIBBIY YORDAM

KO‘RSATISH

Gazga qarshi niqob yoki suv bilan namlangan, shuningdek,

ammaiakda 5%li limon kislotasi aralashmasi va xlorda 2%li

ichimlik soda aralashmasi bilan namlangan bog‘ichni ishlatish

kerak. So‘ngra zarar ko‘rganlarni zaharlangan hududdan olib

chiqib, ularning ustki va oyoq kiyimlarini tashqarida yechib,

tana qismidagi zaharli moddalarni yo‘qotish kerak. Zarar

ko‘rganlarga ko‘p miqdorda suv berib, ko‘zini va yuz qismini

suv bilan yuvib tashlash zarur. Agar zaharli moddalar kishining

oshqozoniga tushgan bo‘lsa, uni qayt qildirish yoki oshqozonini

yuvish kerak bo‘ladi. Ba’zi hollarda odam nafas olmay qo‘ysa

«Og‘izdan og‘izga» sun’iy usulda yoki kislorod yordamida nafas

oldirish lozim. Zarar ko‘rgan odamlarni shifoxonaga olib borish

uchun transport vositasidan foydalanganda ularni faqat yotgan

holda shifoxonaga yetkazish zarur. Odamlarni vaziyatdan kelib,

chiqib xavf oldida dovdirab qolmaslikka, o‘z vaqtida aniq, tez

harakat qilishga, qutqarish ishlarini unumli o‘tkazishga o‘rgatish

kerak bo‘ladi.

Kimyoviy moddalar ta’sirida kuyish ishlab chiqarishda ham,

uy sharoitida ham ro‘y berishi mumkin. Bunday kuyish

oqartiruvchi moddalar, suv oqib chiqib ketadigan quvurlarni,

vanna, hojatxonani tozalash vositalari, bo‘yoqni yuvib

ketkazuvchi moddalar yoki bog‘dorchilikda ishlatiladigan

kimyoviy moddalar ta’sirida yuzaga kelishi mumkin.

Kimyoviy modda teriga ta’sir etib turar ekan, kuydirishda

davom etaveradi Shunig uchun bunday modda teriga tushsa,

uni darhol bartaraf etish chorasini ko‘rish kerak.

Quruq kimyoviy moddalarni himoyalangan qo‘l bilan

teridan sidirib tashlang (qo‘lqop, sochiq va hokazolardan

foydalaning).

Kuygan joyni kamida 20 minut davomida sovuq suv quyib

yuvib tashlang. Yuqori bosimli oqimdan foydalanmang, chunki

126

bu kuygan teriga yanada ko‘proq zarar keltirishi mumkin. Tez

yordam yetib kelgunicha kuygan joyni yuvishni davom ettiring.

Jabrlanuvchidan kimyoviy modda tekkan kiyimini yechishni

iltimos qiling.

Jabrlanuvchining ko‘zini e’tibordan chetda qoldirmang.

Ko‘zga kimyoviy modda tushgan bo‘lsa, 20 minut davomida

yoki tez yordam yetib kelgunga qadar yuving. Kimyoviy modda

sog‘ ko‘zga tushmasligi uchun jarohatlangan ko‘zni pastroq

tutish lozim. Zararlangan ko‘zni bog‘lab qo‘ying.