Hayot faoliyati
muhofaza qilish xalqaro ittifoqi (MSOP)dir
Download 275.31 Kb.
|
Hayot faoliyati
|
muhofaza qilish xalqaro ittifoqi (MSOP)dir.
Suvlik, ya’ni dengiz muhitini xalqaro-huquqiy muhofaza qilish, odatda umumbashariy va mintaqaviy darajalarda olib boriladi. Universal bitimlar ichida eng muhimlari quyidagilardir:
olish bo‘yicha London konvensiyasi (1954-yil, o‘zgartirishlar bilan 1958-yilda kuchga kirdi);
ifloslantirishning oldini olish bo‘yicha konvensiya (1972-yilda 6 tuzilgan va shu yili kuchga kirgan). Ushbu Konvensiya dengizda har qanday ekologik zararli bo‘lgan moddalarni ko‘mishni tartibga soladi. Bunday hodisalar oqibatlarini tugatish maqsadida 1969-yilda Ochiq dengizda neft bilan ifloslantirishga sabab bo‘- ladigan avariyalarga (falokatlarga) aralashish to‘g‘risidagi Brussel konvensiyasi qabul qilindi (1975-yildan kuchga kirgan). O‘zbekiston Respublikasida favqulodda vaziyatlarning oldini olish borasida dunyodagi nufuzli tashkilotlar bilan birga xorijiy davlatlarning hukumat idoralari bilan ham yaqindan hamkorlik ishlari olib borilmoqda. Jumladan, 1992-yilning noyabr oyidan boshlab O‘zbekiston Respublikasi Davlat va fan-texnika qo‘- mitasi (hozirgi Fan va texnologiyalar markazi) taklifiga binoan Toshkentga Germaniya tabiiy ofatlar oldini olish IDNDR qo‘mitasi, 1998-yildan boshlab O‘zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi tomonidan Nemis xalqi taraqqiyoti jamg‘armasi va Favqulodda vaziyatlarda rejalashtirish va fuqaro muhofazasi akademiyasi bilan aloqalar o‘rnatildi. Mustaqillik yillari, ayniqsa O‘zbekistonda Favqulodda vaziyatlar vazirligi hamda favqulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimi shakllantirilgandan so‘ng boshqa davlatlar bilan har tomonlama hamkorlik ishlarini olib borish ishlari jadal rivojlandi. O‘zbekiston Jahon Sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan barqaror epidemiologik vaziyati saqlanib qolgan mamlakat, deb e’tirof etildi. O‘zbekiston Respublikasi 2008-yilda qarorgohi Parijda joylashgan «Xalqaro epizootiya byurosining sertifikati» bilan taqdirlandi. Ushbu hujjatga muvofiq, O‘zbekistonga sayyoramizning ko‘plab mamlakatlarida keng tarqalgan va katta iqtisodiy zarar yetkazayotgan qoramol o‘lati kabi infeksiyadan xoli mamlakat maqomi berildi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 1996- yilning 4-martida qabul qilingan «O‘zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligini tashkil etish to‘g‘risida»gi farmoni favqulodda vaziyatlar vazirligi tashkil etishga huquqiy asos bo‘ldi. Bu vazirlik Mudofaa vazirligi tarkibida bo‘lgan «Fuqaro muhofazasi va favqulodda vaziyatlar boshqarmasi» negizida tashkil etildi. 7 2011-yilning 24-avgustidagi 242-sonli «O‘zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlarda ularning oldini olish va harakat qilish davlat tizimini yanada takomillashtirish to‘g‘risida» qarori qabul qilindi. Bu qarorga ko‘ra O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’- limi muassasalarida «Hayot faoliyati xavfsizligi» fanini o‘qitish asosiy vazifa qilib belgilandi. Unda «Umumta’lim maktablari, akademik litseylar, kasbhunar kollejlari hamda oliy o‘quv yurtlarida, ishlab chiqarish va turar joylarda aholini favqulodda vaziyatlarda harakat qilishga o‘rgatish umumiy va majburiydir» deyilgan. Ma’lumki, respublika iqtisodiyotida gidrotexnik inshootlarning o‘rni beqiyos. Biroq, gidrotexnik inshootlardan unumli foydalanish, buzilishlarini oldini olish, tozalash, ta’mirlash va shu kabi ishlarni amalga oshirish, aholi va obyektlar xavfsizligini ta’minlash davlat ahamiyatiga molik bo‘lgan asosiy masalalardan biri hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasining «Gidrotexnik inshootlar xavfsizligi to‘g‘risida» gi qonuni bu boradagi huquqiy asoslardan bo‘lib, uning 4-moddasida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining, 5-moddasida mahalliy davlat hokimiyati organlarining gidrotexnik inshootlar xavfsizligini ta’minlash borasidagi vakolatlari belgilab berildi. Bu kabi inshootlarning xavfsizligini ta’minlash ustidan nazorat olib borish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi katta va alohida muhim suv xo‘jaligi obyektlari texnik holatini hamda bexatar ishlashini nazorat qilish davlat inspeksiyasiga berildi. Ushbu maxsus vakolatli organning gidrotexnik inshootlari xavfsizligi bo‘yicha ko‘rsatmalari tarkibida gidrotexnik inshootlar bo‘lgan korxona, muassasa va tashkilotlar uchun majburiy ekanligi qonunda o‘z aksini topgan. 1999-yilda aholi va xalq xo‘jaligi obyektlarini texnogen va tabiiy tusdagi favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish borasida qator qonunlar qabul qilingan bo‘lsa, 2000-yilning 26-mayida «Harbiy harakatlar olib borish paytida yoki shu harakatlar oqibatida yuzaga keladigan xavflardan O‘zbekiston Respublikasi aholisini, hududlarini, moddiy va madaniy boyliklarini muhofaza qilish maqsadida o‘tkaziladigan tadbirlarning davlat 8 tizimi» vakolatlari, fuqarolarning huquq va majburiyatlarini belgilab bergan O‘zbekiston Respublikasining «Fuqaro muhofazasi to‘g‘risida» gi qonuni qabul qilindi. Qonunning 2- moddasida «Fuqaro muhofazasi vazifalari» ko‘rsatib berildi. Qonunga ko‘ra: - aholini harbiy harakatlar olib borish paytida yoki shu harakatlar oqibatida yuzaga keladigan xavflardan himoyalanish harakatlari va usullariga tayyorlash; - boshqaruv, xabar berish va aloqa tizimlarini tashkil qilish, rivojlantirish va doimiy shay holatda saqlab turish; - xalq xo‘jaligi obyektlarining barqaror ishlashini ta’minlash yuzasidan tadbirlar kompleksini o‘tkazish; - aholini, moddiy va madaniy boyliklarni xavfsiz joyga evakuatsiya qilish; - fuqaro muhofazasi harbiy tuzilmalari shayligini ta’minlash; - aholini umumiy va yakka himoyalanish vositalari bilan ta’minlash tadbirlariini o‘tkazish; - aholini harbiy harakatlar olib borish paytidagi yoki shu harakatlar oqibatidagi hayot faoliyatini ta’minlash; - radiatsion, kimyoviy va biologik vaziyat ustidan kuzatish va laboratoriya nazorati olib borish; - qutqaruv va boshqa kechiktirib bo‘lmaydigan ishlarni o‘tkazish; - harbiy harakatlar olib borish paytida yoki shu harakatlar oqibatida zarar ko‘rgan hududlarda jamoat tartibini yo‘lga qo‘yish, saqlab qolish va hududlarni muhofaza qilish yuzasidan boshqa tadbirlarni amalga oshirish»dan iborat, deb belgilandi. Qonunning ikkinchi qismi 6-12-moddalarida «Fuqaro muhofazasiga rahbarlik qilish, davlat organlari va tashkilotlarining fuqaro muhofzasi sohasidagi vakolatlari» ko‘rsatib o‘tilgan. Qonunning 6-moddasida mamlakat bo‘yicha fuqaro muhofazasiga umumiy rahbarlik O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga, Respublikada fuqaro muhofazasini boshqarish O‘zbekiston Respublikasi FVV ga yuklatilgan. O‘zbekiston Respublikasining 1993-yil 28-dekabrida qabul qilingan «Standartlashtirish to‘g‘risida»gi qonunida bu boradagi 9 qator yo‘nalishlar aniq ko‘rsatib berilgan bo‘lib, ulardan biri – tabiiy, texnogen va ekologik xarakterdagi favqulodda vaziyatlarni e’tiborga olgan holda xalq xo‘jaligi obyektlarining xavfsizligini ta’minlashdan iborat edi. Respublikada standartlashtirish ishlarini tashkil etish, muvofiqlashtirish va bajarish uchun qator tashkilotlar tuzilgan va ular faoliyat ko‘rsatmoqda. Ulardan xalq xo‘jaligida-Vazirlar Mahkamasi huzuridagi O‘zbekiston davlat standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish markazi («O‘zdavstandart»); Loyihalashtirish va konstruksiyalashni o‘z ichiga olgan qurilish, sanoat qurilish yo‘nalishi bo‘yicha – Arxitektura va qurilish bo‘yicha Davlat qo‘mitasi (Davarxitektqurilish); Tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va atrof-muhitni ifloslanish hamda boshqa zararli harakatlardan qo‘riqlash borasida Tabiatni qo‘riqlash davlat qo‘mitasi faoliyat ko‘rsatmoqda. O‘tgan davr mobaynida, ya’ni 1996–2000-yillarda turli tusdagi favqulodda vaziyatlarni oldini olish borasida huquqiy asoslarni yaratish jaryoni umumiy-tashkiliy xarakterga ega bo‘lgan bo‘lsa, 2000-yildan so‘ng qabul qilingan bu yo‘nalishdagi qonunlar alohida sohalardagi munosabatlarni tartibga soladi. Masalan, 2006-yil 26-sentabrdagi «Xavfli ishlab chiqarish obyektlarining sanoat xavfsizligi to‘g‘risida»gi qonunini ko‘rish mumkin.
Qonunda sanoat xavfsizligi talablari, ya’ni xavfli ishlab chiqarish obyektini loyihalash, qurish va foydalanishga qabul qilib olishga oid; - bunday obyektdan foydalanishga oid; - ishlab chiqarish obyekti xodimlariga qo‘yiladigan; - xavfli ishlab chiqarish obyektidagi avariyaning kengayib ketishiga yo‘l qo‘ymaslik va uning oqibatlarini tugatish bo‘yicha harakatlarga tayyorgarlik ko‘rishga oid talablar va bu talablar ustidan davlat nazoratini o‘rnatish belgilab berilgan. Qonunda xavfli ishlab chiqarish obyektlarining sanoat xavfsizligini ta’minlash, avariya holatlarini o‘rganish komissiyasi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tuzilishi belgilangan. 10 Umuman olganda mustaqillik yillarida mamlakat xavfsizligini ta’minlash, ya’ni uning tarkibiy qismi bo‘lgan turli tusdagi favqulodda vaziyatlarning oldini olish, ular xavfi va oqibatlarini kamaytirish, insonlar nobud bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida mamlakatda o‘ziga xos huquqiy-me’yoriy asos shakllantirildi. Bu qonunlar va qonunosti hujjatlari gumanistik xarakterga ega bo‘lib, ularda milliy mentalitet, dunyo qarash, xalqaro huquq tamoyillari chuqur singdirilgan. Chunki, bu soha jahon hamjamiyati tomonidan yangi qonunlar yaratishni, uni hayotga tatbiq etish borasida o‘ziga yangi tizim yaratishni talab etdi. Bu borada O‘zbekiston o‘ziga xos yangi tizim yarata oldi va uning ishlash mexanizmini hayotga joriy etdi. Aynan shu tizim mamlakatda ko‘plab favqulodda vaziyatlarning oldini olmoqda, shuningdek, tabiiy tusdagi favqulodda vaziyatlarda chet el mamlakatlariga o‘zaro yordam ham ko‘rsatib kelmoqda. «Hayot faoliyati xavfsizligi» o‘quv fanining akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida o‘qitilishi dunyoda yuz berayotgan turli tusdagi favqulodda vaziyatlarni o‘quvchi bilishi, ular xavfini oldindan aniqlash, yuz berganda muhofazalanish usullarini o‘rganishi, to‘g‘ri harakat qilishni tashkil etishi hamda atrofdagi yordamga muhtoj kishilarga yordam berishi, ularni xavfli hududlardan olib chiqib ketishi, birinchi tibbiy yordam berishi, shuningdek, bunday xavflardan moddiy boyliklarni muhofaza eta olishiga qaratilgan. Bugun yuz berayotgan turli tusdagi favqulodda vaziyatlarda inson omilining ham o‘rni katta ekanligini anglagan holda, tabiatga beparvolik bilan bo‘layotgan munosabat, o‘z kasbining bilimdoni emasligi, mas’uliyat hissini shakllanmaganligi, loqaydlik kabi illatlarning o‘rni katta ekanligini tushunib olishlari kerak bo‘ladi. Xulosa qilib aytganda, ushbu fanni o‘rgatishda asosiy e’tibor shaxsiy va jamoat xavfsizligi asoslarini o‘rgatish, xavfli vaziyatlarni ko‘ra bilish, uni baholash hamda favqulodda vaziyatlarda uyda, ko‘chada, jamoat transportida bajarilishi kerak bo‘lgan xatti-harakatlarni o‘rgatishga, fanni o‘qitish mobaynida har bir o‘quvchi ongida o‘z-o‘zini va jamoat a’zolarini muhofa11 zalash stereotiplarini tarkib toptirish asosiy maqsad qilib qo‘- yildi. Shunga binoan: - ta’lim oluvchilarda favqulodda vaziyatlarda o‘z hayotini, sog‘lig‘ini himoya qilishni o‘rgatishga oid bilimlar berish; - favqulodda vaziyatlar sodir bo‘lganda ularning talofotlarini bartaraf etishni o‘rgatish; - favqulodda vaziyatlar natijasida shikastlanganda o‘z-o‘ziga va o‘zaro yordam berish yo‘llarini o‘rgatish; - xavfli vaziyatlarni oldindan ko‘ra bilish, baholash va ulardan muhofazalanish yo‘llarini topishni o‘rgatish masalalari fan mohiyatini tashkil etadi.
Download 275.31 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|