Hojamyrat Goçmyradow
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
Goçmyradow H~Türkmen halk döredijiligi-2010`Türkmen döwlet neşirýat gullugy
- Bu sahifa navigatsiya:
- Yzymyzdan kowgy ỳetip tutarlar, Ikimiziň golumyzy çatarlar, Meni öldürerler, seni satarlar
Selbinyýaz diýr,gitmenem,
Mülki-malymny satmanam, Ýar sözüni unutmanam, Men Hemrahymdan aýryldym. Selbinyýazyň “Mülki-malymny satmanam” diýmegi adam ahlagynyň ýokary derejesidir. Türkmen gyzyna mahsus bolan häsiýetdir. Ol söýgülisi Hemra garaşýar. Yzyndan adam iberip, onuň aladasyny edýär. Hemranyň obrazy. Onuň dilewarlyk, şelaỳynlyk, aỳdym-saza ezberlik ýaly häsiýetleri bar. Şunuň bilen birlikde, läliklik, durnuksyzlyk, aldawçylyk, gorkaklyk, gabanjaňlyk ỳaly oňaỳsyz häsiỳetlerem oňa mahsus. Dessanda ol örän çekinjeň häsiỳetde hem görkezilỳär. Saỳathan näme buỳursa, maslahat berse, Hemra şony hem edip ỳör. Mahlasy, ol Saỳathanyň erkinde. Hatda söweş meỳdanynda-da ony Saỳathanyň özi goldaỳar. Saỳathanyň obrazy. Onuň öz ykbalyňy özüň kesgitlemek ugrunda çalyşmak, dogumlylyk, söweşjeňlik, ugurtapyjylyk, namysjaňlyk, mertlik ỳaly häsiỳetleri bar. Geliň, Saỳathanyň obrazyna degişli käbir mysala ỳüzlenip göreliň. Saỳathan söỳgüniň hatyrasy üçin ähli zatdan geçip, Hemra bilen gelỳärkä, ỳolda atasynyň yzlaryndan iberen kowgusyna duçar bolỳar. Kowup gelỳän goşuna gözi düşenden, Hemra gorkup, gaçmagy, gizlenmegi Saỳathana maslahat berỳär: Yzymyzdan kowgy ỳetip tutarlar, Ikimiziň golumyzy çatarlar, Meni öldürerler, seni satarlar, 164 Gaçyşaly, han Saỳadym, ne diỳr Sen!- diỳip ỳüzlenende, Saỳathan: Ganym gelse, ỳüz döndermän duraly, Mert bolup, meỳdanda söweş guraly, Takdyr, kysmat herne bolsa göreli, Çapyşaly, beg Hemrahym ne diỳr sen!- diỳip, duşmanlar bilen ỳüzbe-ỳüz durup, mertlik-gaỳratlylyk görkezỳär. Dessanlarda batyrlyk, gahrymançylyk wasp edilýär,emma şu häsiýetler köplenç erkek adamlara mahsus edilip görkezilýär. ”Saýatly-Hemra” dessanynda bolsa dogumlylyk, batyrlyk gyza –Saýathana berilýär. Munuň özi dessanyň utuşly tarapydyr. Dessanyň dowamynda Saýathan öz erkli, ygrarly, kysmatyna kaýyl bolýan gyz hökmünde-de häsiýetlendirilýär. Ilkibaşda Hemra aýalynyň bardygyny Saýathandan gizleýär. Ony özi bilen Häzirbeýjana alyp gelensoň, Hemranyň syry açylýar. Saýathan ikibiri bolup ýaşandan ölenini gowy görüp, birbada Hemrany terk edip, atynyň başyny yza-da dolaýar. Emma atasynyň ýüzüni solduryp gaýdandygy üçin, ol şa köşgüne baryp biljek däldi. Üstesine-de, Hemrany söýendigi, ondan aýra düşmek islemeýändigi sebäpli takdyra ten berip, onuň ikinji aýaly bolmaklyga razy bolýar. Saỳathanyň obrazy hakyky aỳalyň obrazydyr. Onuň häsiỳetinde käwagt mekirlik hem bar ỳaly bolup görünỳär. Emma hakykatda bu beỳle däldir. Onuň käbir aỳlawly hereketleri mekirligi däl-de, Saỳathanyň akyl derejesini, ugurtapyjylygyny görkezỳär. Ol batyr, gaỳratly gyz, uruşda erkek adamlardan kem söweşmeỳär. Onuň akyl derejesi, ugurtapyjylygy hem Hemradan belentde goỳulỳar. “Saỳatly-Hemra” dessanynda söz ussatlygyna-da uly ähmiỳet berilỳär. Saỳathanyň Hemrany gören badyna aşyk bolaỳman, eỳsem onuň aỳdym-sazyny eşidip, soňra aşyk bolmagy munuň aỳdyň mysalydyr. Şahyrana söz belentligi hem-de aỳdymyň güỳji Hemranyň atasy Aşyk Ahmediň obrazynda-da aỳdyň görünỳär. Ol ogluny örän gowy görỳär. Saỳathanyň yzyndan gitmäge Hemrany ỳeke goỳbermeỳär, özi hem bile gidỳär. Haçan-da, Hemra Saỳathana gowşandan soň, Aşyk Ahmet Häzirbeýjana gaỳdỳar. Ýolda ony garawullar tutỳarlar. Aşyk Ahmedi gezip ỳören ogrudyr öỳdüp, ony öldürjek bolỳarlar. Aşyk Ahmet özüniň bagşy-sazandadygyny duỳduryp, goluna dutaryny alỳar-da, uçup barỳan durnalara ỳüzlenip, aỳdym aỳdỳar. Aýdymdaky gudrat – ýakym durnalary üstünden döwür gurap aýlandyrýar, soňra aşak inderip ýere gondurýar. Garawullar Aşyk Ahmediň hakyky bagşydygyna göz ỳetirensoňlar, ony goỳberỳärler. Dessandaky beỳleki gahrymanlaryň (Mämmet han, Mämmetsöỳün serdar, Aşyk Nyỳaz we ş.m) obrazlary-da täsirli hem gyzykly berlipdir. 165 Dessanda millilik hem teswirlenilýär. Gahrymanlaryň obrazlarynyň üsti bilen milli gylyk-häsiýet, däp-dessur, şaý-sepler, egin-eşik barada aýdylýar. Gelin-gyzlaryň üýşüp çeşmä suwa gitmegi, toý tutulanda aýallardan beýemçi bellenilmegi, myhmanyň üýşülip ugradylmagy, sylag-serpaý edilmegi tüýs milli däp-dessurlardyr. Gelin-gyzlaryň nagyşly joraby (“Gözüm düşdi aýagynda nakyşa”), şaý-seplerden heýkel, tumar (“Dakynypdyr heýkel, tumar”), top jyga, tylla tomaga (“Başynda top jyga, tylla tomaga”) beýleki milletlerden tapawutlandyrýar. “Saýatly-Hemra” okyjylar tarapyndan söýlüp okalýan dessanlaryň biri. Ol dürli ýyllarda neşir edildi. Dessan 1914-nji ýylda Daşkentde daşbasmada çapdan çykýar. Dessanyň ilkinji neşiri “Saýat ile Hemra dessany” ady bilen 1927-nji ýylda çap edilýär. Dessanyň sözbaşysynda onuň türkmen halkynyň XV asyrdaky ýagdaýyny görkezýän eserdigi nygtalýar. Dessanyň ikinji neşiri 1941- nji ýylda çykýar. Ony B.Kerbabaýew çapa taýýarlady we sözbaşy ýazdy. Sözbaşyda “Saýatly-Hemranyň” meşhur eserdigi, onuň ýokary çeperçiligi hakynda söz açylýar. “Saýatly-Hemra” soňra 1960-njy ýylda çap edilýär. Ony M.Kösäýew çapa taýýarlady.”Saýatly-Hemra” öňki neşirler esasynda 1978-nji ýylda-da neşir edildi. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling