Ñho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Òoshkent – 2010

bir taraf ko‘l, bir taraf cho‘l. Ana Samarqand-u Buxoro, undan

nari Xorazm, shundoq to‘g‘rida Surxoni azim...

Baxshining dili to‘liqib, ichida doston to‘kilib kelayapti. Òilida

qo‘shiqlar tuzilyapti, qo‘li do‘mbiraga cho‘zilyapti... Shu alfozda

ko‘zlari  suzilib,  ko‘ngli  buzilib  turgan  edi.  «Hormang,  baxshi

bobo»  degan  tovush  qulog‘iga  urildi.  Baxshi  burilib  qarasa,

Oqbotir  bilan  Qorabotir  otlarini  yetaklab,  daradan  chiqib

kelishyapti. «Endi bir qo‘shiq aytib berasiz», deb kulib kelishyapti.

«Nimadan aytayin?»,— deb so‘radi Elbek baxshi ovozi titranib.

«Bo‘lar  elning  farzandi  qanday  bo‘ladi-yu,  sho‘rlik  elning

farzandi qanday bo‘ladi — shundan ayting», — deyishdi botirlar.

633

O‘zi qo‘shiq ham baxshining yuragidan o‘rlab, bo‘g‘ziga yetgan

edi — do‘mbirasini oldi-da, aytib yubordi:

Har kim o‘z elida bekdir, to‘radir,

O‘z elida bek bo‘lmagan o‘ladir.

Bo‘lar elning farzandlari, botirlar,

Ko‘zin o‘yib olishsa ham, ko‘radir.

Mard dunyoga kelgan tuproq zo‘r bo‘lar,

Nomard oyoq bosgan zamin sho‘r bo‘lar.

Sho‘rlik elning farzandlari, botirlar,

Ikki ko‘zi ochiq turib, ko‘r bo‘lar.

Har kim o‘z elida davron suradir,

Mardlar elin to‘g‘ri yo‘lga buradir.

Bo‘lar elning farzandlari, botirlar,

Oyoqlarin kesishsa ham, yuradir.

Yomon to‘g‘ri so‘zda mudom xun ko‘rar,

Òushlarida el og‘zida mum ko‘rar.

Sho‘rlik elning farzandlari, botirlar,

Yurtin eshakdayin minib, kun ko‘rar.

Shoirlar she’rlarin yuksak taxt deydi,

Lof urmagin, aytgin mudom naqd deydi.

Bo‘lar elning farzandlari, botirlar.

Òilin kesib tashlashsa ham, «haq» deydi.

Yurak kerak doim haqni demoqqa,

Dilim yondi — isi tegdi dimoqqa.

Sho‘rlik elning farzandlari, botirlar,

Og‘iz ochar faqat ovqat yemoqqa.

Kuysin dunyo — mudom o‘tga tashlaydi,

Asl erlar o‘tda cho‘g‘day yashnaydi.

634

Bo‘lar elning farzandlari, botirlar,

Dushman ming bor o‘ldirsa ham, yashaydi.

G‘arib dunyo tasodifga to‘ladir,

Òasodifga g‘arib boshlar ko‘nadir.

Sho‘rlik elning farzandlari, botirlar,

O‘zi bilmay tiriklikda o‘ladir...

G‘arib dunyo g‘ariblikda ko‘p xordir,

O‘zi boqib — bovligani ag‘yordir.

Sho‘rlik elning farzandlari, botirlar,

Elin so‘yib yemoqqa ham tayyordir.

Gap kelganda, gap qilichday jaranglar,

O‘tkir so‘zdan achishdimi yaranglar?

Ena elim farzandlari — botirlar,

Òog‘dan turib endi yurtga qaranglar...

Elbek  baxshi  bu  so‘zlarni  aytyapti,  botirlar  tog‘dan  turib

pastga qarayapti... Kim bilsin, nimani ko‘rishyapti? Bu dunyodan

hamma istaganini ko‘rib o‘tadi, degan ekan yaxshilar!..

NAVOIY

Bir qarasam,

tashqarida kuz,

bir qarasam bahor,

goh yozda nozlanib yotar  tashqari,

goh qorda qaltirab...

Har lahzada — shu.

Xullas, cheksiz Astrobod.

Bosh olib ketgim kelar!

635

Qayoqqa?

Boray desam,

Hirot yo‘q.

— Hirot!..

Chinqiraman betinim.

Dunyo sadosizdir!

Vohkim,

Astrobod bilan tugar,

Faqat Astrobod bilan tugar —

bu dunyoning barcha yo‘llari.

QUSH

Qachondir,

Bir paytlar, qushlik kezimda,

Òuzoqqa tushganim ayon esimda.

Òiriklik ko‘yida holim edi tang,

Arang qo‘nar edim,

Uchardim arang.

Ochlik yopishgandi — ilonday-jonga,

Shunda ko‘zim tushdi bir hovuch donga.

Sezsam ham bu donda makr borligin,

Qo‘ymadi aqldan ozgan borlig‘im —

Hayot xalqumimga kelgan u chog‘da,

Òuzoqqa tushdim!

Voh, dahshat tuzoqqa!

Qafasga  tiqdilar so‘ngra...

Qafasda

Erkinlik yo‘q edi hatto nafasga.

Undan kecholmadim,

Garchi tor edi,

Ammo donu suvi mudom bor edi.

Keyin... esimda  yo‘q keyinning ro‘yi,

O‘lib ketgandirman balki shu ko‘yi...

636

Insonlikdan esa  etmayman ravish:

Qush bo‘lgan zotlarga

Òanishdir,

Òanish...

···

Yuragimga kirgandim,

Chiqolmay  qolib ketdim.

Bu dunyoning dardida

O‘tinday  yonib ketdim.

So‘rama, bu dunyoda

Ro‘zg‘orim nechun zahmat —

Men yurakni piyoda

Kezdim — har lahzam hayrat.

Yo‘l yurdim yuragimda —

Na manzilu, na rabot.

Dunyo meni xor etdi

Men uni etdim obod.

Ba’zan baxtni qumsadim:

Yonib sog‘inch o‘tida,

She’rlar yozib yig‘ladim,

Yurakning bir chetida.

O‘ylama, ketarida

Bir nima  olib ketdi...

Kirganim yo‘q dunyongga,

Yurakda qolib ketdim.

···

Ba’zan dunyo kabiman,

Ba’zan daryo kabiman.

Ba’zida zamindan yiroqman,

Ba’zida tuproqman, tuproqman.

Ba’zida har g‘amda bordirman,

637

Ba’zida o‘zimga dordirman.

Ba’zida beiqbol darddirman.

Ba’zida shamolda garddirman.

Ba’zida  olovga o‘xshayman,

Ba’zida birovga o‘xshayman.

Ba’zida kul bosgan cho‘g‘dirman,

Ba’zida yo‘qdirman, yo‘qdirman.

638

SHAVKAT RAHMON

BAXÒ SO‘ZI

Baxtiyorman degan birgina so‘zni

aytish uchun kerak qancha kuch, chidam,

garchi baxt so‘zlarning eng yoqimligi,

garchi tursa hamki tilning uchida.

Og‘ir botmasmikin

bu so‘z kimgadir,

tegib ketmasmikin oh-vohlariga,

qandoq bardosh berib yashayman keyin

baxtsiz kimsalarning nigohlariga.

Avvalo, bu so‘zni o‘zgalar aytsin,

aytsinlar ko‘zlari quvonchga to‘lib.

Elning baxti uchun umrini tikkan

shoirlar aytmasin birinchi bo‘lib.

Bu so‘zni bir umr aytmay yashadim,

har shodlik kelganda yurdim sekinroq.

G‘am so‘zin elimdan avvalroq aytdim,

Baxt so‘zin aytaman

eldan keyinroq.

VATAN TUYG‘USI

Hali  biror ishni uddalamadim,

hali hech kimsani qilmadim rozi,

behuda o‘tibdi go‘zal  umrining

qanchalab chiroyli bahori, yozi.

639

Men orom borligin unutib  qo‘ydim,

bag‘rimga chaqinlar tegdi daf’atan,

Sendan-da ulug‘roq narsa yo‘qligin

sochim  oqarganda angladim, vatan!

Buncha kech angladim,

Nega buncha kech...

anglasam loaqal o‘ttiz yil avval,

loaqal tug‘ilmay turib  anglasam...

Ko‘rgan bo‘larmidim seni mukammal.

Hali asl Vatan bo‘lmog‘ing uchun

ovozi toshlarni yorar kuychirar,

qanchalab sehrgar shoirlar kerak,

qancha bilim kerak,

qancha kuch-chidam.

Umrim ko‘chkilarday

jimjit, shiddatli,

butkul tinmoq uchun bir kun bemalol

faqat yaxshi bo‘lmoq judayam kamdir,

juda kamlik qilar yashamoq halol.

Naqadar kechikib angladim seni,

chaqinlar yo‘q qilsa meni daf’atan,

men qandoq chidayman bunday xo‘rlikka,

men qandoq yotaman qa’ringda, vatan!

QARSAK NIMA O‘ZI?

Qarsak  nima o‘zi?

Ikkita kaftning

orasidan potrab chiqadigan sas,

xohlasam chalaman, xohlasam yo‘q,

qarsak menikidir, sizniki emas.

Qarsaklar hozircha qultiqlarimda

mitti mushuklarday mudraydi taftdan.

Axir o‘zbekning bir  o‘jar shoiri

640

qarsak  chalarmidi bema’ni gapga.

Vijdonsiz shoirlar  ko‘paygan juda.

Yurakni so‘z bilan  yondiruvchi kam,

xalqimas,

shuhratni o‘ylab so‘ylagan

ahmoqqa bermayman  qarsagimni ham.

Qarsak nima o‘zi?

Arzimagan gap,

kerak bo‘lganida topilar  qoplab.

Òitroqqa to‘ldirib  osmon  gumbazin,

Qarsaklar chalishni bilaman boplab.

Hirromlik qilmasa notiq agarda,

yolg‘on she’r  aytishdan  qaytmaydi shoir,

miltiq o‘qlariday gumbir-gum qilib

havodan qarsaklar  yasardim doim.

O‘jar  shoirlikni tashlab o‘shal payt,

yepchil bir yugurdak kabi  zamonda

qarsak  chaladigan xizmatchi bo‘lib,

ishga kirar edim O‘zbekistonga.

XIRGOYI

Hammamiz quyoshda kuygan jizzamiz,

qachon tiz cho‘kuvdik,

hamon izzamiz,

sirqirab og‘riydi pishgan tizzamiz,

o‘rindan ozgina tursak maylimu?

O‘tganlar bari bek,

Qolgan javdirar,

Gardinda  ko‘rinmas gullar  shaldirar,

Mehnatdan yorilgan qo‘llar  qaltirar,

 o‘z bekim yerida yursak maylimu?

Nasimlar gullamish ozod  tog‘larda

Ozodlik mujdasi so‘l — sog‘larda,

641

Bobolar qiynalib tikkan bog‘larda

ag‘anab bir xayol sursak maylimu?

Necha ming alloma, jo‘mardlar o‘lgan,

tafakkur sasigan, ruhlari so‘lgan,

urug‘lar aynigan tap-taqir cho‘lda

o‘z bekim davlatin qursak maylimu?

Yuz ellik yildirki, mana shu holat,

hanuz davom etar makkor tijorat,

bilmadim, qayerdan ushbu jaholat?

Nega siz  bo‘lmaysiz sira xijolat?

Nega men so‘rayman sizdan ijozat?!

O‘GIT

Qo‘rqoqning o‘ziga tik qara doim,

biror so‘z demasdan uzoqroq qara,

titroq yetib borsin nigohlaringdan

yuzlab ajodlarning jon-joni qadar.

Yetsin, ajdodlari tirilsin qayta,

tirilsin, so‘ng yana qaytadan o‘lsin,

sening nigohlaringda  ajdodlaringning

keskin nigohlari  jamuljam bo‘lsin.

Qo‘rqoq, lozim bo‘lsa, qadaming bo‘lar,

eng yaqin do‘sting yo odamning bo‘lar,

qo‘rqoqqa tik qara — odamiyatga

bu sening eng zarur  yordaming bo‘lar.

Qo‘rqoq oylab, yillab, hatto bir umr

ko‘z-ko‘zlab ming turlik  suvratlarini,

eng nozik — eng ojiz joyingni ko‘zlar,

ojiz joying esa  kuraklaringdir.

Shu yorug‘ dunyoga bo‘lib orzumand,

qoningdan baqirar qanchalab dohiy.

Qo‘rqoqqa ko‘rsatma kuraklaringni,

Ko‘ziga tik qara,

Òik qara doim.

41 – Adabiyot, III

642

AZIM SUYUN

USÒOD VA SHOGIRD

Hikoyat

— Polvonlikning qirq sir-hunarin,

Mana, o‘g‘lim, o‘rgatdim senga.

Endi borgil, hech qanday polvon

Òusha olmas sening oldingga!

Shogird ketdi elni oralab,

Oylar, yillar soy kabi oqdi.

Bir kun ustoz eshigin tirab

Kimdir tarang musht bilan qoqdi.

... Ostonada sersavlat shogird

Òurar mag‘rur uyub qovog‘in.

Yerga qarab so‘z boshladi xit:

— Nima bo‘lar endi bu yog‘i...

Yurtlar kezdim, uluslar kezdim,

Qolmadi men yiqmagan polvon.

Kuragini yerga tekkizdim,

Bo‘lsa hamki, hatto arslon.

Va lekin tan bergan yo‘q el-yurt,

Siz qolibsiz — yiqmasam bo‘lmas.

Siz borsizki, dovrug‘im bebut,

Siz borsizki, toleyim kulmas...

Ustoz polvon shogird polvonga

Bir so‘z demay, chiqdi kiyinib.

Mardlar joyi — shonli maydonga

643

El-olomon keldi yig‘ilib.

—  Oyo, falak!..

Ustoz shogirdin

Bir zarb bilan urdi ko‘tarib.

Qalqib tushdi dunyoi gardun,

Qulab tushdi ko‘k to‘ntarilib:

Òo‘xtang! Aytgum bu ne sinoat:

Saqlab qo‘ygan edi bus-butun

Qirq birinchi usulin ustod

Shunday nomard shogirdlar uchun!

···

UNUÒILGAN ÒILLAR

Shumer tilimisiz, yo so‘g‘d, yo yunon,

Akkad, bobil, kushan, misr tili yo

Va yoki sanskrit, kxmer tili yo?..

Qaysi til bo‘lmang siz... Sizni beomon

Unutgan, unutgan, unutgan Dunyo!

Siz so‘zlay olmaysiz o‘tmishingizdan,

Kelajak haqida... gap bo‘lmog‘i — dard.

Yorug‘ xabar kutmoq, yo olmoqlik pand —

Urf-odat, aqida — kechmishingizdan,

Avlodlar nazdida qup-quruq matlab!

Dengizning tubiga cho‘kkan tog‘ kabi

Oq-qora dunyongiz birdek zimiston.

Yo‘qlik yo‘llarida erur benishon —

Xalqingizning orzu, omol, murodi.

Eh, ular hattoki biz uchun armon!

Hey, axir, siz bilan unutildi xalq,

Unutildi uning bo‘stoni, cho‘li.

Nahot qayrilmasdir qismatning qo‘li,

Nahot unutilish dardi muhaqqaq,

644

Nahot zabun o‘ldi xalqingiz yo‘li?!

Kim erur gunohkor? Yo‘q, yo‘q, siz emas,

Rosti xalqingizning gunohkor o‘zi.

Yulduz edi ko‘zi, tig‘ edi so‘zi...

Paytida o‘ylamoq kerak edi, bas,

Paytida... muqaddas taqdiringizni!

Men olis asrdan so‘zlasam bu kun:

Zor bo‘lib jangari farzandlarga siz,

Qilichlar tig‘idan unutildingiz!

Qalqmadi istiqbol janglari uchun

Ul nonko‘r, beg‘urur bandalaringiz!

Unutilgan tillar! Hey, yig‘lang, kuling,

Erkalanib so‘zlang, soching g‘azablar,

O‘rtaning, hayqiring, bering saboqlar,

Siz bilan tillashmoq istayman, biling!

Mayliga, ko‘pirsin miya, asablar.

Daryo umri nigun — chidamoq vojib,

Bog‘-rog‘lar so‘lgaydir — chidar odamzod,

Shaharlar o‘lgaydir — chidar odamzod,

Òog‘lar kunpayakun — chidamoq vojib,

Ona tili o‘lsa — nadir odamzod?

Unutilgan tillar! Hey, so‘nik tillar,

Bu dunyoga kelib, nadir kelganim,

Jahongashta bo‘lib, nadir bilganim,

Unutilgan tillar! Hey, o‘lik tillar,

Ona tilim o‘lsa — xalqim o‘lgani!

Òarixning yo‘q safhalaridan bugun

Azob bilan g‘amgin boqasiz go‘ye —

Sarob yallig‘imi va yoki ro‘yo...

Garchi termulaman tunlari beun,

Qo‘limdan kelmagay tiklamoq ammo!

1986

645

      XURSHID DAVRON

OÒA QABRI

Bu rivoyat ko‘p qadim

Yillardan o‘tib kelur.

Ko‘p qadim gap bo‘lsayam,

Bizlarga ibrat bo‘lur.

...O‘limi yaqinlashib

Qolganini sezgan chol

Uch o‘g‘lini chaqirib,

Òo‘satdan berdi savol:

«O‘lsam nima qilasiz?»

O‘g‘illar jim turdilar

Va nihoyat: «Bilmaymiz!»

Deya javob berdilar.

Chol aytibdi: «Qayg‘urmang,

Siz ham bir kun o‘lasiz.

Xullas, o‘lsam, bittangiz

Merosxo‘rim bo‘lasiz.

Ko‘p talashib, tortishmang,

Òopolmay tosh-tarozi.

Qozi qanday hal qilsa,

Bo‘ling shunga siz rozi».

646

Kuni yetgan ekan, chol

Aytibdi-yu, o‘libdi.

Birpasda hovlisiyam

Odamlarga to‘libdi.

O‘g‘illar ham «Òaqdir» deb

Izn bermay firoqqa,

Otani o‘sha kuni

Berishibdi tuproqqa.

Ertasi, kun chiqarkan

Xilqatlar yorishibdi.

Qozixona tomonga

Uch o‘g‘lon borishibdi.

Qozi debdi: «Bu ishni

Hal qilmoq juda dushvor.

Ammo bunday tashvishni

Hal qiluvchi bir chol bor.

Makoni g‘or – tinch go‘sha...

Chol ko‘p gapni biladi.

U nima desa, o‘sha

Mening hukmim bo‘ladi.

Hayallamay uchovlon

Chol qoshiga boringiz.

Yechib berar: otaga

Merosxo‘r qay biringiz!»

«Umid qilsang ushalgay!» —

Deb o‘g‘lonlar shu zamon,

Ketdilar chol yashagan

Qop-qorong‘i g‘or tomon.

647

 Chol indamay tinglabdi

O‘g‘illarning so‘zini,

So‘ng esa baqiribdi

Olaytirib ko‘zini:

— Evoh, ota degani

Nahot shundoq bo‘ladi?

Merosxo‘r kim? Aytmasdan

Axir, nega o‘ladi?

Òuturiqsiz otadan

Ko‘nglingizni uzingiz.

Hoziroq borib uning

Mozorini buzingiz!

So‘ng qoshimga kelsangiz

Uchovingiz qaytadan,

Merosxo‘r qay biringiz

Bo‘lishingiz aytaman».

Ikki o‘g‘il yugurib

Ketishdi o‘sha on,

Uchinchisi o‘y surib

Yo‘lga tushibdi hayron.

Òo‘ng‘ich bilan o‘rtancha

Shovqin solib, mushtlashib,

Yetishibdi mozorga,

Ketmon-u bel ushlashib.

Har ikkisi merosni

O‘ylar edi dil xushlab.

Kutib opti ularni

Kenja o‘g‘il tig‘ ushlab.

648

 «Qani otam qabriga

Òegib ko‘ring-chi!» — debdi.

«O‘ldiraman, buzilsa

Otamning tinchi!» — debdi.

Aytibdi: «Voz kechaman,

Meros uchun kuymayman.

Ammo otam qabrini

Buzishga yo‘l qo‘ymayman.

Qaytar dunyo deganlar,

Buzib ota qabrini,

Siz buzasiz aslida

Bolangizning qalbini».

Ikki o‘g‘il yana chol

Qoshiga qaytishibdi

Va bor gapni oqizmay,

Òomizmay aytishibdi.

Chol so‘zlabdi: «Otangiz

Maqsadini anglovdim,

Qabrini buzmoqniyam

Sinov uchun tanlovdim.

Siz ikki jirkanch o‘g‘il

Qaytmadingiz bu ishdan –

Eng og‘ir gunoh bo‘lmas

Ota qabrin buzishdan.

Yolg‘izgina ukangiz

Ketganlar ruhin xushlab,

Qabrni buzmoqqa yo‘l

Bermadi qilich ushlab.

649

Òig‘ ushladi yurtini

Saqlagan botir kabi.

Asrab or-u burdini,

Bulg‘anmadi yosh qalbi!

Kimda yo‘q or va nomus,

Òirigida o‘ladi.

Hukmim shudir: Merosxo‘r

Shu ukangiz bo‘ladi!

Kimda yo‘q or va nomus,

Mening so‘zim tushunmas.

Merosxo‘rlik faqat mulk

Yoki boylik uchunmas.

Bu bobolar, momolar

Qabrini tinch saqlashdir.

Ota tuzini oqlash,

Ona sutin oqlashdir.

Necha qadim ajdodlar

Xoki erur bu vatan.

Yurtni saqlolmas — ota

Qabrini saqlolmagan».

...Bizlar qaysi o‘g‘ilmiz,

Aytgin zamondosh o‘rtoq,

Òo‘ng‘ichmi, o‘rtanchami,

Yo kenjami — o‘ylab boq?!

Garchi juda topqirmiz,

Garchi juda qaysarmiz,

O‘ylab boqqil, bu yurtda

Merosxo‘rmiz qaysimiz?!

650

Bobolar, momolardan

Qalbin uzib yurgan kim!

Botir Mahmud Òarobiy

Qabrin buzib yurgan kim?

«Merosxo‘r – men!» — deyishdan

Avval kelgin, javob ber:

Nega indamay turding

Zo‘rlanganda Ona yer?

Ey, sen nomard, ey, beburd,

Orolni nega so‘yding?

Nega yurtingni manqurt,

Ko‘rlarga berib qo‘yding?

...Ota, meni kechirgin,

Yo‘q, men qabring buzmadim –

Ammo sening yodingni

Yo‘qotganim sezmadim.

Sezmadim mozoringda

O‘chib qolgan sham kabi,

G‘ofil o‘ylar ichida

So‘nib qolganin qalbim.

...O‘g‘lim, bobong yonida

Yotsam, saqla tinchimni.

Sen meni qo‘riqlagin

Dast tutib qilichingni.

1989

651

YO‘LDOSH  ESHBEK

ONA DUOSI

Safar qilsang oq yo‘l, bolam, omon yur,

Razildan qoch va oqillar tomon yur,

Ukalaring sog‘intirmay kelib tur,

Hech bo‘lmasa ikki enlik xat bit, bolam.

U yoqlik ham o‘zimizday xilma-xil,

Yaxshilikda hamma qo‘shni Normas bil,

Bir do‘stni deb bir do‘stingni sotmagil,

Do‘st orttir-u do‘stlaringni teng tut, bolam.

Ig‘vogarning quloqlari juda uzun,

Xiyonat bu — o‘ylamasdan aytgan so‘zing,

O‘ylaringni aytar ko‘zgu ikki ko‘zing,

Bad o‘ylarni boshginangdan itqit, bolam.

Dong‘i chiqmas bir yakka ot – yolg‘izlik,

O‘z juftidan judo qanot – yolg‘izlik,

Aytib bo‘lmas unsiz faryod – yolg‘izlik,

Yolg‘izlanma, yaxshilarni do‘st tut, bolam.

Safar qilsang, uydan ko‘ngling to‘q qilgin,

Lekin g‘iybat bor joylarda yo‘q bo‘lgin,

Shoir bo‘lsang, yomonlikka o‘q bo‘lgin,

Dardlilarning dillarini yorit, bolam.

652

Elga qalbing bergan qalbning bunyodisan,

Sen zahmatga egiz xalqning zuryodisan,

Pastlik qilma, Alpomishning avlodisan,

Muhtojlarning g‘amlarini arit, bolam.

Yo‘ling ochiq bo‘lar, bo‘lsang sen ochiq qo‘l,

Omin endi, polaponim, senga oq yo‘l,

Bir tilagim: qayda bo‘lsang, salomat bo‘l

Va uydagi erkinliging unut, bolam.

QO‘SHCHI QO‘SHIG‘I

Qadim ohanglarda

Qo‘sh hayda-yu, qo‘sh hayda,

Haydamasang, non qayda,

Irodangni qattiq qil,

Lekin yerni bo‘sh hayda.

Kimga ham yetar edi

Iltijo, unlarimiz.

Shu qo‘shiqqa suyanib,

O‘tmoqda kunlarimiz.

Ilmni xor etdilar

Bu jallodlar, kazzoblar.

Ilmga zor etdilar

Bolalarni azoblab.

Bechoralar uzzu-kun

Qo‘sh haydab, urug‘ ekar,

Ko‘zlariga yulduz, tun

Oftoblar botib ketar.

So‘ngsiz mehnat dalalar

Umidlarin parchinlar.

Oh, alpomish bolalar!

Oh, qizlar – oybarchinlar!

653

Dunyo ham ne uchundir

No‘noq tabibga o‘xshar.

Mehnat o‘gli beilm

Boyvachchalar o‘qishar.

Bu jallodlar, kazzoblar

Hammani xor etarlar.

Halollikni azoblab,

Haromni yor etarlar.

Qo‘sh hayda-yu, qo‘sh hayda,

Haydamasang, non qayda,

Irodangni qattiq qil,

Ho‘kiz, yerni bo‘sh hayda.

Men senga hasratimni

Aytayapman jimgina.

Òushunmaysan dardimni.

Sen nima, podshoh nima.

El-u yurtni ezishar

Saltanatning itlari.

Hammayoqda kezishar

Amirning yigitlari.

Orqasin zina etar,

Zina etar betlarin.

Ijaraga qo‘yishar

Vijdon-u vujudlarin.

Hammasini qo‘y kabi

Bo‘g‘zidan so‘yar edim.

Bu itlarning ko‘zini

Birma-bir o‘yar edim.

Lekin uyda bir etak

Go‘daklarim kutishar.

Ularga dardim ertak,

Òushunmas, qon yutishar.

Ko‘rayapsan men ham bir

Nochorlikdan zadaman.

654

Ko‘rayapsan men ham bir

Ojiz, tutqun bandaman.

Qattiq dardim pinjida

Iztirobga urdim to‘sh.

Mening ko‘nglim bo‘sh juda,

Lekin shudgor kabi bo‘sh.

Umidlarim sarg‘ayib

Sitam o‘tdi bu jondan.

Umidlarim don bo‘lsin,

Un bo‘lsin tor imkonda.

Qo‘sh hayda-yu, qo‘sh hayda,

Haydamasang, non qayda,

Irodangni qattiq qil,

Lekin yerni bo‘sh hayda.

655

MUHAMMAD YUSUF

MEHR QOLUR

O‘tar qancha yillar to‘zoni,

Yulduzlar ko‘z yoshi samoni.

O‘tar inson yaxshi-yomoni,

Mehr qolur, muhabbat qolur.

Qorachug‘da porlagan o‘sha,

Iqboliga chorlagan o‘sha,

Dunyoni tor aylagan o’sha,

Mehr qolur, muhabbat qolur.

Anor, sening yuzlaring suluv,

Xumor, sening ko‘zlaring suluv,

Yodda qolmas so‘zlaring suluv,

Mehr qolur, muhabbat qolur.

Oqib ketdi suvlarda Tohir,

Zuhro yig‘lab qoldi qon bag‘ir,