Хоразм маъмун академияси ахборотномаси

1-jadval 
Buxoro viloyati Shofirkon tumani “Ibrohim Mo’minov” massivi tuproqlarining suvli so’rim tahlili
Ke
sm
a
Ch
u
q
u
rl
ik
sm
Ishqoriylik 
Cl 
SO
4
Ca 
Mg 
Anion 
Kation 
Quruq 
qoldiq 
Tuzlar 
yig’indisi 
Umumiy 
HCO
3 
m.e 
Milli gr. 
ekvival 
Milli gr. 
ekvival 
Milli 
gr. 
ekvival
Milli gr. 
Ekvival 
1 
0-32 
0.62 
0,49 
1,44 
0,90 
0,79 
2,55 
1,69 
0,178 
0,153 
2 
32-68 
0.56 
0,39 
1,19 
0,75 
0,64 
2,14 
1,39 
0.142 
0.128 
3 
68-95 
0.52 
0,49 
1,19 
0,80 
0,79 
2,20 
1,59 
0.148 
0.130 
4 
95-137 
0.50 
0,39 
1,19 
0,75 
0,79 
2,08 
1,54 
0.142 
0.123 
Sho’rlanish miqdori tuproqning pastki qatlamlari tomon bir oz o’zgaradi bu sezilarli
emas. Masalan, 32-68sm haydov osti qatlamida umumiy ishqoriy miqdori 0.5mg/ekv ni tashkil
qilgan bo’lsa, Cl
-
; SO
-
4
anionlaridan 0.39;1.19 mg/ekv ni tashkil qildi. Bu ko’rsatkichlar
kationlardan ya’ni Ca
2+
; Mg
2+
hamda K
+
; Na
+
kationlarida nisbatan yuqori bo’lib, 0.75; 0.64;
0.75mg/ekv ni tashkil qiladi, anion va kationlarning nisbati 2,14 mg/ekv dan tashkil qiladi.
Tuproqning 65-95smli qatlamida anionlar va kationlar yig’indisi 2,20 mg/ekv dan tashkil qildi,
95-137 sm qatlamda bu ko’rsatkichlar quruq, qoldiq bo’yicha 0.142%ni tashkil qilgan
bo’lsa, anion va kationlar bo’yicha tenglik hosil bo’ladi. Ya’ni 2,08 mg/ekv dan ekanligi
kuzatiladi. Barcha tuproq qatlamlarida sho’rlanish tili X-S li ekanligi kuzatiladi[5,6].
Tuproqlarning degradatsiyasiga uchrashi uning tarkibidagi o’simlik o’zlashtira oladigan
agrokimyoviy ko’rsatkichlarga salbiy tasir qiladi. Buni tuproq tarkibidagi harakatchan fosfor
va almashinuvchan kaliy miqdorining kamayishida ko’rishimiz mumkin. Tuproqning
unumdorligini belgilovchi asosiy omillaridan biri bu gums miqdori ham degradatsiya uchragan
tuproqlar keskin kamaygani kuzatilmoqda. Masalan tuproqning yuza qatlamida, ya’ni 0-
32smli qatlamida 0,6% gumus miqdorini tashkil qilgan bo’lsa, tuproqning pastki qatlamlari
tomon organik moddalari miqdorining kamayish hisobidan kamayib boradi, bu tuproqning
32-68; 68-95; 95-137smli qatlamlarida qatlam ketma-ketligiga mos ravishda 0,4; 0,4; 0,3
foizlarini tashkil qiladi. Yer degradatsiyaga uchrashi jarayonida, tuproqdan uglerod va azot oksidi 
atmosferaga chiqariladi. Bu esa iqlim o'zgarishining eng muhim omillaridan biriga aylantiradi.Ilmiy 
izlanishlar natijasida olimlar shuni aniqlashdiki, yiliga deyarli 24 milliard tonna unumdor tuproqdan 
ajralmoqdamiz. Dunyo miqyosida 3,2 milliard odam, yerning degradatsiyasidan aziyat chekmoqda. 
Shuning uchun tanlangan ushbu mavzu dolzarb hisoblanadi.[4]