Хоразм маъмун академияси ахборотномаси

XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI –6-1/2023___________ 
173
Шундай экан нафақат бизнинг мамлакатимизда бундан ташқари дунёнинг етакчи 
мамлакатларида етиштирилган маҳсулотларнинг сифат кўрсаткичларига катта эътибор 
берилмоқда [1,2]. 
Биз томонимиздан ўтказилаётган илмий тадқиқотлар узумнинг уруғсиз навларини 
сифатли қуритиш технологияларига асосланган. Узум меваларини қайта ишлаб турли 
маҳсулотлар тайёрлашда хом ашёлар сифатнинг аҳамияти муҳум рол ўйнайди. 
Мутахасисслар фикрларига кўра, қуритилаётган маҳсулотларнинг физик ва кимёвий 
таркиблари, шу билан бирга уларнинг шакли, ўлчамлари, сортировкалашдаги чиқитларини 
минималлаштирилган ҳолда қабул қилиш мақсадга мувоффиқ ҳисобланади [1,2,3]. 
Тадқиқот услублари ва материаллари.Ўтказилаётган тадқиқотларни асосий 
вазфаларидан бири, қайта ишланаётган маҳсулотларни етиштириш даврида сифат 
кўрсаткичларини яхшилаш. 
Ушбу мақсадда биз томонимиздан узумнинг қуритишга мос “Суғдуёни” ва “Қора 
кишмиш” навларини химоя қопчалари ёрдамида сифат кўрсаткичларини сақлаш қолиш ва 
юқори сифатли маҳсулот тайёрлаш тайёрлашга таъсирини аниқлашга қаратишлан.
Ушбу мақсадга кўра узум маҳсулотларини етиштириш давридаги илмий тадқиқотларни 
ўтказиш мақсадида Андижон вилояти Булоқ боши тумани “Дўланалик боғбон” фемер 
хўжалиги токзорлари танлаб олинди.
Ўтказилаётган тадқиқотлар давомида биз томонимиздан узум меваларини етиштириш 
давридаги фенологик, биометрик кўрсаткичлардан ташқари узум меваларига кийдирилган 
ҳимоя қопчаларини таъсири ўрганилади. 
Тадқиқот натижалари ва уларнинг муҳокамаси. Ҳимоя қопчаларини узум меваларига 
кийдириш ва
тажрибалар ўтказиш қуйидаги услубга кўра олиб борилди. 
Бунда ҳимоя қопчаларининг 4 хил рангдаги намуналари олинди.
Мазкур ҳимоя қопчалари Хитой, Кореа давлатларидан келтирилган бўлиб, уларнинг 
ўлчамлари бир хил бўлиб баландиги 28 см, эни 36 см этиб тайёрланган. Танлаб олинган ҳимоя 
қопчаларидан бир биридан ранглари жиҳатидан ва (г) намунадаги ҳимоя қопчасини бир 
томони маҳсус салафан тешикли материалдан тайёрланган. Бундан ташқари уларнин ички 
кўринишши турлича, яъни сариқ қопчанинг ички томони қора, қолганлари эса қопчаларнинг 
ташқи кўринишига мос ҳолда.
Танлаб олинган ҳимоя қопчаларини етиштирилаётган узум меваларига таъсирини 
ўрганиш мақсадида фермер хўжалик далаларидаги узумнинг уруғсиз, қуритишга мос 
“Суғдиёни” ва “Қора кишмиш” навлари устида қуйидаги тартибда олиб борилди. 
Ҳимоя қопчаларининг узум мевалари сифатига таъсирини етарли даражада ўрганиш 
мақсадида, вегетация даврининг уч босқичида, яъни биринчи босқич узум мевасининг ғўралик 
даврида, иккинчи босқич мевани рангга кирган даврида ва учунчи босқичда эса узум мевасини 
техник пишиб етилган даврида синовдан ўтказиш режалаштирилган. 
Бугунги кунда тадқиқотларнинг бошланғич босқичи, яъни ҳимоя қопчаларини узум 
мевасининг гўралик даврида кийдириш тажриба ишлари амалган оширилди (1-расм)