Hozirgi o'zbek adabiy tili

К аф едра, — ы, ж . 1 В озвы ш ение 
д ля о р а т о р а, л ек то р а.
2.0 б ъ е д и н е н и е п р еп о д ав ат ел ей а 
к а к о й - н и б у д ь о т р асл и н ау к и в 
вы сш ей ш к о л е, (стр. 220)
158

---

M a'lu m k i, 
izohli 
lu g 'a t 
«keng 
o 'q u v c h ila r 
om m asiga 
m o 'lja lla n g a n » b o 'lib , b u n in g u c h u n lek sik o g rafik ta lq in d a ijtim oiy 
sh a rtla n g a n m a 'n o la rd a n kam q o 'lla n ish g a eg a, term in o lo g ik m a'n o lar 
ta lq in ig a o 'tib b o rilm o g 'i lozim. Biroq, « O 'zb ek tilining izohli lu g 'ati»
d a b u b o ra d a q a t'iy lik kuzatilm aydi. M asalan, ayrim so 'zlar talq in id a 
te rm in o lo g ik m a ’n o b irin c h i o 'rin g a c h iq a rila d i va q o lg an m a'n o lar 
keyin b erila d i. M iso l sifatid a [til] so 'z i talq in ig a d iq q a t qilaylik.
« O 'z b e k tilin in g izohli lu g 'a ti» d a g i ayrim so 'z la r tavsifida 
b a 'z a n te rm in o lo g ik se m alarg a aso slan ilsa, b a 'z a n b u n d a y y o'l 
tu tilm ay d i. M asalan , [olma] so 'zi tavsifida te rm in o lo g ik sem alarga 
aso slan ish m avjud.
Q iy o slan g :
OLMA 
1 
A tirg u llila r 
oilasiga 
m an su b k o 'p yillik m evali daraxt. 
(II t, 5 3 3 - b e t )
Я блоня Ф р у к то в о е д ер е в о из 
сем. 
р о зо в ы х с ш аровидны м и 
съ едоб н ы м и плодам и (стр. 746)
[o'rik] so 'zi tavsifida esa ta lq in te rm in o lo g ik sem asiz am alga 
o shiriladi. C h u n k i SRYAda sh u n d a y y o ’l tutiladi.
O'RIK 1 G u li o q va pushti, 
m evasi esa o q ish , sa rg 'ish , q izg 'ish
ra n g la rd a b o 'la d iq a n yirik d arax t 
(II tom , 5 1 1 - b e t ) "
А бр и к ос 
Ю ж н о е
ф р у к т о в о е
д ер е в о
с 
ж ел ь т о —красн ы м и 
плодам и с к р у п н о й костечк ой , а 
т а к ж е самы й плод этого д ерева, 
(стр. 17)
K o 'rin a d ik i, s o 'z m a ’n o la rin in g le k sik o g rafik tavsifi m asalasida 
« O 'z b e k tilin in g izohli lu g 'ati» ru s tili izohli lu g 'a tla ri tam oyillari 
aso sid a ish tu ta d i.
S h u n in g d e k , « O 'z b e k tilining izohli lu g 'a ti» s o 'z shakliarini 
b e rish m a sa la sid a ham u sh b u tam o y illarg a b o 'y su n a d i. Bu fe’l n isb at 
sh a k lla ri ta lq in id a alo h id a k o 'z g a tash lan ad i.
M a'lu m k i, 
k o 'p g in a
g ra m m a tik
s h a k lla r so 'z n in g
m a'noviy 
ta b ia tig a g ra m m a tik o 'z g a rish la r b erad i. F e 'ln in g n isb a t sh ak llarid a 
e sa b o sh q a c h a ro q h o ln i k o 'ram iz. T o 'g 'ri, affiks q o 's h ilg a n d a n keyin 
hosil b o 'lg a n y asam a form a affiks q o 'sh ilm a sd a n ilg arig i form aga 
n isb a ta n h a m leksik, ham g ram m atik to m o n d a n o 'zg arad i, ya'ni 
m a 'n o k o 'p a y ish i yoki ozayishi m um kin. Biroq b u n d a lu g 'a v iy m a'no 
m o d ifik a tsiy a la n ish in in g q a y d a ra ja d a e k a n lig in i a n iq la sh m aq sad g a 
m uvofiq. B u n d a ikki holatni: 1.L u g 'av iy m a ’n o m o d ifik atsiy asi y an g i 
lu g 'a v iy m a 'n o h o sil b o 'lish d arajasid am i? 2.Shakl 
so 'z d a
yu zag a 
k e ltira y o tg a n b irik u v c h a n lik o 'z g a rish la ri m a'noviym i, sin tak tik m i 
y o k i h a m m a 'n o v iy ham sin tak tik m i e k a n lig in i m uay y an lash tirish
lozim b o 'la d i.
159

---

N isb a t sh a k lla ri lu g 'a v iy sh a k l hosil q ilu v ch i v o sita la r sirasida 
m ark aziy o 'rin n i eg a lla b , fe'l le k se m a liso n iy m o h iy atin i m odifikatsiya 
q ilu v ch i m u h im om il sa n a la d i. A ytilg an id ek , n isb a t sh a k lla ri lisoniy 
lu g 'a v iy m a ’n o n i m o d ifik atsiy alay d i, b iro q b u h o d isa y a n g i lu g 'a v iy
m a ’n o v u ju d g a k elish i d a ra ja sid a m i? Yangi lu g 'a v iy m a 'n o (xoh u 
n u tq iy , xoh liso n iy b o 'lsin ) n isb a t sh ak llari ta 'sirid a v u ju d g a kelsa, 
so 'z a lo h id a le k sik o g ra fik b irlik sifatida lu g 'a t m aq o la sid a alo h id a
tav siflan ish g a h a q li. M asalan , « O 'z b e k tilin in g izohli lu g 'ati» da 
n isb a t sh a k lia rin i o lish i n a tija sid a m a'n o v iy siljish r o ‘y b e rg a n , ya'ni 
le k se m a v u ju d g a k e lg a n [k o 'rish m o q ] (l.k o 'rd ila r. 2.salom lashdi), 
[hisoblashm oq] 
(l.h iso b la sh d ila r. 2 .k elish g an h o ld a ish k o 'rm o q ) 
^ 
tip id a g i fe 'lla rd a n isb at sh a k lla rin in g lu g 'a v iy m a 'n o g a ta'siri y an g i 
le k se m a hosil q ilish d a ra ja sid a e k a n lig i to 'g 'r i b a h o la n g a n va 
tavsiflangan.
K o 'p h o llard a, y u q o rid a g id e k , y a n g i y asam a le k se m a v u ju d g a
k e lish id a n farqli o 'la ro q , n isb a t sh ak lin i o lg an fe'l y a n g i sem em a 
hosil q ilish h o d isa si y u z b erm ay d i. B unda n isb a t sh a k li lu g 'a v iy shakl 
hosil q ilu v ch i sifa tid a q o lav erad i. M asalan , (aylanm oq) fe'li orttirm a 
n isb a t sh a k lid a q u y id a g i m a 'n o la rn i ifodalaydi: 1.B iror n a rsa n i m a'lu m
bir n u q ta a tro fid a h a ra k a tla n tirm o q . 2. B iror n arsan i b o sh q a bir 
h o la tg a
o 'tk a z m o q . 
S.Sayr 
q ilm oq. 
4.A ldam oq, 
c h a lg ’itm oq. 
S .M u o rn alad a b o 'lm o q . P u ln i ay lan tirm o q . Bu m a 'n o la rd a n 1 —,2 —
,3 —,5 — lari [aylanm oq] fe'lid a h a m m avjud. Biroq 4 —m a 'n o n isb at 
sh a k li ta 'sirid a p a y d o b o 'lg a n m a'n o b o 'lib , (aylantirm oq) fe'liga 
tu z ilg a n lu g 'a t m a q o la sid a e 'tib o rg a olinishi lozim b o 'lg a n i ham
sh u d ir. 
S hu a so sd a (aylantirm oq) fe'lid a y a n g i hosil b o 'lg a n m a'no 
m av ju d b o 'lg a n lig i u c h u n u n in g b o sh m a'n o si sifatid a [aylanm oq] 
fe 'lin in g m a 'n o la rig a hav o la q ilish va s h u n d a n s o 'n g m a z k u r 4 — 
m a ’n o n i b e rish lozim b o 'lad i:
AYLANTIRM OQ 1 ay la n m o q f.l. ort.
2 dial. A ld am o q , c h a lg 'itm o q .
A g ar n isb a t ta 'sirid a y a n g i m a 'n o v u ju d g a k elm asa, fe'ln i u sh b u
j 
n isb a t sh a k l b ila n lu g 'a td a b e rish v a b o sh n isb a td a g i fe 'lg a hav o la 
q ilish z a ru ra ti h a m b o 'lm a y d i. M asalan:
U N U T T IR M O Q u n u tm o q f.l. ort. M e h n a t u n in g su rg u n d a
y u rg a n in i u n u ttira r, ish b ilan b a n d b o 'lib zerik m asd i kabi.
D em ak , a y tish m u m k in k i, o 'z b e k tilsh u n o slig id a k o 'p hollarda, 
Y evropa tillari, a n iq ro g 'i, ru s tili q o n u n iy a tla ri q id irilg a n lig i va ilm iy 
« aso slan g an lig i» kab i o 'z b e k lu g 'a tc h ilig i, x u su san , « O 'z b e k tilining 
izohli lu g 'a ti» h a m rus tili le k sik o g ra fik andozalari a so sid a y aratilg an .
M a ’lum ki, lu g 'a tla rn in g vazifasi n a fa q a t b iro r tiln in g lu g 'a t 
bo y lig i h a q id a ta s a w u r u y g 'o tish , b alk i sh u b ilan b irg alik d a, 
s o 'z la m in g
se m a n tik a sin i, 
lisoniy 
q iy m atin i 
b elg ila sh , 
u la r
160

---

m a 'n o la rin in g sistem av iy m u n o sab atlarin i berish ham b o 'lm o g 'i lozim. 
C h u n k i b u k o 'p m a'n o li s o 'z la rn in g m a'n o larin i y o rq in ro q c h eg aralab
olish, y a q in m a'n o li s o 'z la rn in g se m a n tik q iy m atin i to 'g 'ri a n g lash
im k o n in i beradi.
S o 'zlarn in g s e m a n tik m o h iy ati u la rn in g o 'z se m a n tik tizim ida 
o ch ilad i, 
sh u
b o isd a n
so 'z la ra ro
se m a n tik
m u n o sab atlarn in g
le k sik o g ra fik m e tatilg a m uvofiq ravishda lu g 'a tla rd a ak s etish i va 
ichki m a 'n o la rn i farq lo v ch i m u h im
y ech im larn in g leksikografik 
ta lq in g a
«yedirib» 
y u b o rilish i 
m u ay y an
m a 'n o
bilan 
so 'zn in g
s e m a n tik tizim dagi o 'rn in i a k s e ttirg a n lu g 'a tla rn in g am aliy qiym atini 
y a n a d a o sh irad i. C h u n k i s e m a n tik m u n o sa b a tla rn i ochish asosidagina 
f
tiln in g aso siy v azifalarid an biri b o 'lg a n farqlash, differensiatsiya
a m a lg a oshiriladi. M asalan , sin o n im ik m u n o sa b a tla rd a so 'zlarn in g
ifo d a b o 'y o q la ri o rasid ag i farq lar ochilsa, tu r —jin s m u n o sab atlarid a 
m a 'n o v iy
n o a n iq lik
m u a y y a n lik
to m o n
intiladi. 
P artonim ik 
m u n o sa b a tla rd a esa b u tu n lik n in g b o 'lin ish i aso sid a b u tu n d a qism ni, 
q ism d a b u tu n n i k o 'rish , rav sh a n ilg 'a sh im k o n i v u ju d g a keladi.
Y u q o rid ag ilarg a 
k o 'ra
(olma) 
lek sem asin i 
se m a n tik — 
sin ta g m a tik m u n o sa b a tla ri aso sid a tav siflash g a h a ra k a t qilam iz.
OLM A 1 D um aloq, b a 'z a n c h o 'z in c h o q sh a k ld a g i y o n g 'o q d a n
to rtib piy o la k a tta lig ic h a b o 'lg a n o q ish y o k i sa rg 'im tir yashil y o x u d
qizil ran g li d an ak siz, u ru g 'li, m eva b eru v ch i atirg u llilar oilasiga 
m a n su b k o 'p yillik d a ra x t. O lm a k o 'c h a ti. O lm a ekildi. 
turlari: qim izak, se m iren k o , b e sh y u ld u z 
jinsdoshlari: o 'rik , n o k , anjir, behi. 
birikuvchilari: ek m o q , q irq m o q , su g 'o rm o q .
2 Shu d a ra x tn in g m evasi. O lm a pishdi. O lm ani y edik. 
turlari: qim izak, se m ire n k o , b e sh yulduz. 
jinsdoshlari: o 'rik , n o k , anjir, behi. 
b irikuvchilari: p ish m o q , y e m o q , artm oq, archm oq.
K o 'rin ad ik i, « O 'z b e k tilin in g izohli lu g 'a ti» dag i « 1 A tirgullilar 
o ila sig a m a n su b k o 'p yillik m evali daraxt.
2 Shu d a ra x tn in g m evasi» v a « 1 G uli oq va p u sh ti, m evasi esa 
oqish, sa rg 'ish , q iz g 'ish ra n g la rd a b o 'la d ig a n yirik daraxt.
2 Shu d a ra x tn in g d a n a k li m evasi»
ta lq in la rid a g i s o 'z la rn in g d e n o ta tla ri olm a, o 'rik , shaftoli yoki 
b e h i v a h. e k a n lig in i u la rn in g tizim iy m u n o sab atlarin i leksikografik 
m e ta tilg a
k iritm asd an
m u k a m m a l 
izohlab 
yoki 
to 'liq
an g lab
b o 'lm a y d i. Bu esa le k sik o g ra fik ta lq in la rd a sem an tik —sin tag m atik
m u n o sa b a tla rn in g ham q a n c h a lik zaru r ek an lig in i y a q q o l nam oyon 
qiladi.
Im lo lu g 'a ti so 'z la rn i am a ld a g i im lo q o id alarig a m uvofiq 
ra v ish d a q a n d a y yozish 
k era k lig in i o 'rg a ta d i. 
D em ak, b u n d a y
161

---

lu g 'a tla r h a m m a b o p v a 
am aliy 
ta b ia tg a
e g a
b o 'lad i. 
B unday 
lu g 'a tla rg a S .Ib ro h im o v va M .R ah m o n o v larn in g 1956, 1964 larda 
«O 'qituvchi» 
n a sh riy o ti to m o n id an »
n a sh r etilg a n , S.Ibrohim ov, 
E .B egm atov va A A h m e d o v la rn in g
1976 y ild a «Fan» 
nashriyoti 
to m o n id an c h o p e tilg a n kirill y ozuviga d o ir im lo lu g 'a tla rin i kiritish 
m um kin.
1995 y ild a SH. R a h m atu llay ev va A .H ojiyevlar tu z g a n lotin 
im losidagi im lo lu g 'a ti « O 'q itu v ch i» n ash riy o ti to m o n id a n c h o p etildi.
O rfo ep ik lu g 'a td a s o 'z la rn in g to 'g 'ri a d a b iy talaffuzi k o 'rsatilad i.
B un d ay lu g 'a t 
b irin c h i 
m arta 
k ic h ik
h a jm d a M .S odiqova 
va 
O '.U sm onova to m o n id a n « O 'z b e k tilin in g o rfo etik lu g 'ati» n o m i bilan 
-j 
1977 y ilda « O 'q itu v ch i» n a sh riy o ti to m o n id a n b o sib ch iq arild i.
M axsus filo lo g ik lu g 'a tla r to r o 'q u v c h ila r om m asi — tilsh u n o slik
"
bilan 
sh u g 'u lla n u v c h ila r 
va 
b o sh q a
ilm iy 
ta d q iq o tc h ila rg a
m o 'ljallan g an b o 'la d i. 
O 'z b e k tilin in g m orfem , ch asto tali, ters, 
o'zlash m a so 'zlar, frazeo lo g izm lar, sin o n im lar, an to n im lar, om onim lar, 
dialektizm lar, 
term in o lo g ik , 
etim o lo g ik
lu g 'a tla ri 
sh u lar 
jum lasidandir.
M orfem
lu g 'a tla rd a
le k sik
b irlik la rn in g
tarkibi — m orfem ik 
stru k tu ra si k o 'rsa tila d i. B u n d ay lu g 'a t b irin ch i m arta A G 'u lo m o v , 
A N .T ix o n o v , 
R .Q .Q o 'n g 'u ro v la r 
to m o n id a n
tuzilib, 
1977 
yilda 
«O 'qituvchi» n a sh riy o ti to m o n id a n c h o p etilgan.
C h a sto tali 
lu g 'a td a
so 'z la m in g
q o 'lla n ish i 
d arajasi 
h aq id a 
m a’Ium ot b erilad i. I.A K isse n m u alliflig id a c h o p e tilg a n «Slovar 
n aib o ley e 
u p o tre b ite ln ix
slov 
so v re m e n n o g o
u zb ek sk o g o
literatu rn o g o yazika» (T ash k en t, 1970) lu g 'a ti c h a sto ta li lu g 'a t bo'lib, 
u n d a 
m a'lu m
b ir 
ta n la n g a n
m a tn la rd a
s o 'z la rn in g q o 'lla n ilish
ch asto tasi (ta k ro rla n g a n lik m iqdori) k o 'rsa tila d i. S h u n d a y lu g 'a tla r
S.Rizayev, 
Z .H am idov, 
N .A xm atov, 
N .M am ad aliy ev a, 
R.Zohidov 
to m o n id an a lo h id a a sa rla r b o 'y ic h a tu zilg an .
T ers lu g 'a td a s o 'z la r te sk a ri to m o n d a n o x irid a n alfavit tartib id a 
joylashtiriladi. 
B u n d a y
lu g 'a t 
h am
lin g v istik
lu g 'a t 
b o 'lib , 
R .Q o 'n g 'u ro v
v a 
A T ix o n o v la r 
to m o n id a n
« O b ratn iy
slovar 
u zb ek sk o g o yazik a» n o m i b ilan 1969 y ild a S a m a rq a n d d a c h o p
-j
etilgan. U n d an n a m u n a keltiram iz:
Serharajat
hujjat
x a t —hujjat
b e h u jjat
m urojaat
H ojat
m uh o fazat
ijozat
162

---

beijozat.
O 'z la sh m a so 'z la r lu g 'a tid a o 'z b e k tiliga b o sh q a tilla rd a n kirib 
k e lg a n s o 'z la r izo h lan ad i. Bu tip d a g i lu g 'a tla r izohli lu g 'a tla rn in g bir 
k o 'rin ish id ir. U lar q a y si tild a n o 'z la sh g a n so 'zlarn i izo h lash ig a k o 'ra
tu rlic h a n o m la n a d i. M asalan , O .U sm on va R .D oniyorovlar to m o n id an
1965 y ild a n a s h r e tilg a n
« R u sc h a — in te m a tsio n a l so 'z la r izohli 
lu g 'a ti» d a ru s v a b o s h q a y e v ro p a tillarid an k irib k e lg a n so 'zlar 
izo h lan g an .
F ra z e o lo g ik lu g 'a tla r h a m m ax su s lingvistik lu g 'a tla rn in g b ir tu ri 
b o 'lib , S H .R a h m a tu lla y e v to m o n id a n tu zilg an « O 'z b e k tilining izohli 
frazeo lo g ik lu g 'a ti» (T oshkent, 1978) b u n d a y lu g 'a tn in g m ukam m al 
n a m u n a sid ir.
Q u lo g ‘i(i)ga 
c h a lin m o q n im a kim n in g ? 
Biror g a p n i yoki 
to v u sh n i n o a n iq ta rz d a esh itm o q . O 'x sh ash i: q u lo g ‘(i)ga kirm oq. 
E rk a k la r o ra sid a g i g a p A salb ib in in g q u lo g 'ig a c h a lin g a n edi. O ybek. 
O ltin v o d iy d a n sh a b a d a la r. U zo q d an tra k to m in g g u v illag an ovozi 
q u lo q q a c h a lin d i. R .Fayziy. C h o 'lg a b a h o r keldi. (294 —bet)
Q u rim o q — y o s tig 'in i q u ritm o q : y o stig 'i q u rid i: tin k a —m ad o ri 
q u rid i: tin k a sin i q u ritm o q : esim q u rsin (375 —bet)
O n o m a stik lu g 'a tla r o 'z b e k lek sik o g rafiy asin in g a lo h id a soh asig a 
a y lan d i. 
B u n d a y
lu g 'a tla rd a
ato q li 
o tlar 
(o nom osionim lar)dan, 
m asalan , to p o n im la rd a n y o k i an tro p o n im la r izo h lan ad i va u la r 
etim o lo g ik lu g 'a tla rn in g o 'z ig a xos k o 'rin ish id ir. B u n g a T .N afasov 
to m o n id a n tu z ilg a n « Ja n u b iy O 'zb ek isto n to p o n im la rin in g izohli 
lu g ‘ati» n i S .Q o ra y e v n in g jo y n o m larin in g izohli lu g 'a tin i m isol qilib 
k e ltirish m u m k in .
D ialek tal lu g 'a t o 'z b e k tilin in g d ia le k t va sh ev alarig a xos b o 'lg a n
le k sik b irlik la rn i q a y d q ilad i. B unday lu g 'a tla r u m u m a n o 'z b e k
tilin in g b a rc h a sh e v a la rig a x o s so 'zlarn i y o k i m a'lu m b ir sheva 
so 'z la rin i iz o h la sh g a m o 'lja lla n g a n b o 'lish i m um kin. 
1971 yilda 
m u alliflar ja m o a si to m o n id a n «Fan» n a sh riy o tid a c h o p e tilg an
« O 'z b e k x a lq sh e v a la ri l u g 'a t b n i b u n g a m isol qilib k e ltirish m um kin. 
L u g 'a td a n m isol keltiram iz:
G ovara (Buxoro) b e sh ik
G a v d o 'sh a (Buxoro) x u rm a 
G ajd im (N aym an) ch a y o n (62— bet)
T e rm in o lo g ik lu g 'a tla r m a ’lum b ir so h ag a te g ish li so 'zlarn i 
izohlaydi. T e rm in o lo g ik lu g 'a tla r izohli yoki tarjim a k o 'rin ish la rig a
eg a b o 'la d i. D em ak, te rm in o lo g ik lu g 'a tla rn i b ir tilli v a k o 'p tilli 
lu g 'a tla rg a
b o 'lis h
m u m k in . 
Q u y id a A .H ojiyevning 
«L ingvistik 
te rm in la rn in g izohli lu g 'a ti» (Toshkent, «O ’qituvchi», 1985) d an
n a m u n a k eltiram iz.
163

---

K riptologiya. 
M axfiy 
tillar, 
ularni 
tu zish
q o n u n iy a tla rin i, 
rassh ifro v k a q ilish u su llarin i o 'rg a n u v c h i fan.
K o ’m ak ch ili aloqa. S o 'zlar  rta sid a k o 'm a k c h ila r v ositasida 
y u z a g a k e la d ig a n aloqa: q a la m bilan yozm oq, u y g a q a d a r y u g u rm o q
kabi.
T arjim a lu g 'a tla r bir tild ag i s o 'z m a 'n o sin in g b o sh q a tilda 
ifodalashishi, b erilish in i k o 'rsa ta d i. R O 'L d a n misol:
RAZBOGATET sov, (nesov, b o g a te t) boyim oq, b o y ib k etm o q , 
d a v la t o rttirm o q .
SAREVNA j. r. m n. — ven. m alika, sh o x b e k a c h , (p o d sh o h n in g
qizi)
T arjim a lu g 'a tla ri ikki tilli y o k i k o 'p tilli lu g 'a tla rd a s o ’z 
ik k ita d a n o rtiq tild a b erilad i. B u n d a y lu g 'a tla r ju d a kam .
T arjim a lu g 'a tla ri q a n d a y b irlik larn i ifo d alash ig a k o 'r a tu rlich a 
bo'ladi:
le k sik b irlik lar lu g 'ati; 
frazeo lo g izim lar lu g 'ati; 
h ar ik k a la b irlik lar lu g 'ati; 
m a q o llar lu g 'a ti.
1984 y ild a T o sh k e n td a n a s h r e tilg a n ik k i tom li «R uscha — 
o 'z b e k c h a lu g 'a t» lek sik b irlik lar lu g 'a tid ir.
F razeo lo g ik
birliklar 
tarjim a 
lu g ’a tig a
M .S o d iq o v an in g
«R uscha —o 'z b e k c h a frazeologik lu g 'a ti» (T oshkent, 1972) n a m u n a
b o 'lad i. U n d an ayrim m isollar keltiram iz:
A xnut n e u sp e l — k o 'z o c h ib — y u m g u n c h a , b ir zum da: o g 'iz
o c h ib b ir n a rsa d e q u n c h a ham b o 'lad i: b ir o q 'iz ham q a p a y to lm ay
qoldi.(14 —bet).
Bez zad n ix n o g — s.t. J u d a c h a rc h a b h o ld a n to y g an , sulayib 
q o lish (82 —bet).

---

M U N D A R IJA
S  zb o sh i...................................................................................................
Kirish
O 'z b e k xalqi va u n in g sh a k lla n ish tarixi ............................
O 'z b e k a d a b iy tili ta ra q q iy o tin i d a v r la s h tir is h .............
H ozirgi o 'z b e k ad ab iy tili va u n in g sh ev alarg a
m u n o s a b a ti............................................................................................
O 'z b e k a d a b iy tilin in g o 'rg a n ilish tarixi va
b o sq ic h la ri............................................................................................
Til, lison va n u tq m u n o sab ati. Til sa th la ri va birliklari.
Ilm iy bilish va u n in g b o sq ic h la ri .........................................
Falsafiy um is va y a h v o n in g lisoniy tizim da
v o q y e la n ish i.........................................................................................
Lisoniy p a ra d ig m a v a u n in g tu rla ri .....................................
F o n e tik a — fonologiya.
F o n e tik a va fo n o lo g iy an in g o 'rg a n is h m anbai, p red m eti, m aqsad
v a v azifalari...................................................................
G rafika.
G rafika h a q id a t u s h u n c h a ..........................................................
O 'z b e k tilin in g asosiy im lo qoidalari.
A sos va q o 'sh irn c h a la r im lo si......................................................
L eksikologiya va sem asiologiya.
L eksikologiya va sem asio lo g iy a h a q id a tu s h u n c h a .................
L eksem a v a so'z.'...................................................................................
Y asam a so 'z la rn in g lek sem alash u v i ...........................................
S em em a v a u n in g ta rk ib iy q ism la ri.......................................
S em em a va n u tq iy m a ’n o ................................................................
S e m em an in g n u tq q a x o sla n ish i..................................................
H o sila sem e m a n in g v u ju d g a k e lish y o 'lla ri ....................
L ek sik — se m a n tik m u n o sa b a tla r ..............................................
L ek sik an in g sistem tabiati. Leksik zid d iy a tla r ...........
H odaviylik va u slu b iy x o sla n g a n lik jih a tid a n o 'z b e k tili leksikasi
Ifodaviylik jih a td a n o 'z b e k tili le k s ik a s i....................
L ek sik o g rafiy a....................................................................................
165

---

'
4
166

---

-
...

---

Б о с и ш га р у х с я г г г и л д н 3 1 .08.21)05. \ц -,к м и 10.5 б о с м а т о б о к. 
Б и ч и м и 0 0 x 8 4 1/10. А д а д н 2 0 0 н&#