Hozirgi sharoitda yoqilg‘ini sezilarli darajada tejashning ikki yo‘li mavjud: avtomobilni garajda yoping va piyoda yurish yoki avtomobilga avtogaz uskunalari o‘rnatish

KIRISh
Respublikamiz Prezidentining 2017 yil 13 noyabrdagi «Elektr energiyasi va tabiiy gaz nazorati va hisobining avtomatlashtirilgan tizimini jadal joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi hamda 2019 yil 9 iyulda qabul qilingan «Iqtisodiyot va aholini energiya manbalari bilan barqaror ta’minlash, neft va gaz sanoatini boshqarish tizimini moliyaviy sog‘lomlashtirish va takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qarorlarida aholi va iqtisodiyot tarmoqlariga tabiiy gaz yetkazib berish barqarorligini ta’minlash va o‘zaro to‘lovlarni tartibga solish ustuvor belgilanib, unga ilg‘or innovatsion texnologiyalarni joriy etish vazifalari belgilangan.
Hozirgi sharoitda yoqilg‘ini sezilarli darajada tejashning ikki yo‘li mavjud: avtomobilni garajda yoping va piyoda yurish yoki avtomobilga avtogaz uskunalari o‘rnatish. Ikkinchi variant avtomobilni tijorat maqsadlarida ishlatadiganlar uchun ideal (masalan, taksi haydovchilari). Bu boshqa avtomobil egalari uchun ham amal qiladi, uning tezligi o‘lchagichda bosib o‘tgan masofa yiliga 20 000 kilometrdan oshadi.
An’anaviy yoqilg‘ilarga yuqori narxlar davrida tabiiy gaz (metan) an'anaviy benzin va dizel yoqilg‘isiga eng munosib alternativaga aylanmoqda. Gap shundaki, uning oktan soni 105 birlikni tashkil etadi, u dvigatel silindrlarida mukammal yonadi va motor samaradorligini amalda kamaytirmaydi.
Bundan tashqari, metan ekologik jihatdan qulay va xavfsizdir. Shunday qilib, metan bilan ishlaydigan avtomobildan karbonat angidrid chiqindilari benzinnikiga qaraganda deyarli uch baravar, azot emissiyasi esa dizel avtomobillariga nisbatan 90 foizga kam. Gaz transportining chiqindisida kuyik va oltingugurt birikmalari butunlay yo‘q, bu tutun va havoning ifloslanishini to‘qqiz baravar kamaytiradi.
Metandan foydalanish xavfsizligiga kelsak, faqat bir nechta muhim raqamlarni bilish kifoya. Masalan, metanning o‘z-o‘zidan yonish haroratining pastki chegarasi selsiy bo‘yicha 650 daraja, dizel uchun esa 320 darajaga, benzin uchun esa 250 darajaga etadi. Tabiiy gaz havodan deyarli ikki baravar engilroq, shuning uchun gaz uskunasining bosimi tushirilganda u darhol bug‘lanadi. Va umuman olganda, Favqulodda vaziyatlar vazirligi tomonidan yonuvchan moddalar tasnifiga ko‘ra, metan sezgirlik bo‘yicha eng xavfsiz to‘rtinchi sinfga kiritilgan.
Lekin tabiiy gazning eng katta afzalligi uning narxidir. Metan narxi ichki yonish dvigatellari uchun boshqa turdagi yoqilg‘ilarga nisbatan eng past narxlardan biridir. Narxi 1 kub. m gaz Rossiyada o‘rtacha 2500 so‘mni tashkil qiladi. Bundan tashqari, bir kubometr metan iste’molda bir litr benzinga teng.
Hozirda mavjud avtomobillarda gaz sarfini ko‘rsatish qurilmalari raqamli emas. Aniqlikni oshirish maqsadida avtomobillardagi metan gaz sarflarini raqamli ko‘rsatish dolzarb hisoblanadi.