Hujjat tekshirish natijalari Tekshiruvchi: Haydaraliyeva Gulzoda Baxtiyor qizi (ID: 27893) Tashkilot

2
2
9

---

usuli» deb ataladigan metodologiyaning chet elda paydo bo'lishi bilan bog'liq.
Yevropa va Afrikadagi ittifoqchilar bilan harbiy operatsiyalarga tayyorgarlik
ko'rishda chet tillarni qisqa vaqt ichida (6-8 oy) o‘rganish uchun uchun intensiv
o'qitishdan foydalangan. Asosiy vazifa og'zaki nutq va tinglab tushunishga
o'rgatish bo'lib, so'ngra o'quvchilar tomonidan qayta-qayta tinglangan va
yodlangan dialoglar o'quv materiali bo'lib xizmat qildi. Keyin o'qituvchi nazorati
ostida intensiv mashqlar shaklida mustahkamlash bo'ldi. «Armiya usuli» texnik
o'qitish vositalariga faol tayangan, bundan tashqari, ko'p sonli soatlar (haftasiga
25) va kichik guruhlar (6 kishigacha) darslarni tashkil etishning o'ziga xos
xususiyati edi. Ushbu uslubning kontseptsiyasi L.Blumfildning nazariyasi bilan
asoslangan bo'lib, u o'rganish assotsiatsiyalar yaratish jarayoni sifatida davom
etadi va chet tilida gapirish va xorijiy nutqni tushunish doimiy ravishda ona tilida
so'zlashuvchilar nutqini tinglash va takrorlashda mashq qilish mumkin, deb
hisoblaydi.
28
Shunday qilib, armiya usuli nutq namunalarini idrok etish, takrorlash,
o'zlashtirish va mustahkamlash orqali tilni amaliy o'zlashtirishga qaratilgan edi .
Intensiv ta’limning umumiy sharoitida ta’lim maqsadlari, tinglovchilar
kontingenti va ta’lim sharoitidagi farqlar tufayli turli metodik tizimlar paydo
bo’lish va rivojlanishda davom etmoqda.
Biroq, intensiv mashg'ulotlar doirasidagi barcha uslubiy tizimlarning asosi
60-yillarning oxirida bolgar psixoterapevti Georgiy Lozanov tomonidan ishlab
chiqilgan taklifopedik usuldir. Lozanov chet tillarini o'rgatishda shaxsning aqliy
qobiliyatlari zahirasini safarbar qilish vositasi sifatida talabalarga taklif qiluvchi
ta'sir ko'rsatdi. Taklif - bu hushyor holatda bo'lgan shaxsga bilvosita
kommunikativ ta'sir ko'rsatish vositasi bo‘lib, shaxsning zahiraviy imkoniyatlarini
uyg'otish uchun sharoit yaratadi. 60-yillarda Bolgariyada G. Lozanov rahbarligida
oʻqitishning supretopedik metodi ishlab chiqildi va amaliyotga tatbiq etildi.
29
ᱸˌˎˑ˓ 
28
ᱹˌˎˑ˓ ᱸˌˎˑ˓ 
Alxatishvili A.A. Psixologicheskie Osnovy obucheniya ustnoy rechi. Tbilisi, 1974.
ᱹˌˎˑ˓ 
ᱸˌˎˑ˓ 
29
ᱹˌˎˑ˓ ᱸˌˎˑ˓ 
Berdichevskiy A.L. Yazykovaya siyosat va metodika prepodavaniya inostrannyh yazykov v stranax Evropy //
Inostrannye yazyki v shkole.
ᱹˌˎˑ˓ ᱸˌˎˑ˓ 
2000. №5. S. 17-22.
ᱹˌˎˑ˓ 

---

Keyinchalik Lozanovning taklifopedik usulidan kelib chiqqan holda,
chet tilini o'qitishning intensiv usullari guruhi ishlab chiqildi.
Bu usullar guruhiga quyidagilar kiradi: o‘quvchining zahiraviy
imkoniyatlarini faollashtirish usuli (G.A.Kitaigorodskaya), emotsional-semantik
metod
(I.Yu.Shexter),
kattalar
uchun
tezlashtirilgan
o‘qitish
metodi
(L.Sh.Gegechkori),
immersion
usuli
(A.S.Plesnevich),
kattalar
uchun
tezlashtirilgan ta'limning sug'ma-kibernetik integral usuli (V.V.Petrusinskiy),
ritmopediya (G.M.Burdenyuk), gipnopediya (E.M.Sirovskiy), nutqiy xulq-atvor
kursi (A.A.Akishina), «ekspress metodi « (I. Davydova « ) va boshqalar.
Ta'limni rivojlantirishning hozirgi bosqichida intensiv o'qitish
usullari, shuningdek, boshqa o'qitish usullarining maqsadi chet tilini o'qitishda
kommunikativ
yondashuvni
amalga
oshirishdir,
ya'ni.
kommunikativ
kompetentsiyani o'rgatish (boshqa odamlar bilan kerakli aloqalarni o'rnatish va
qo'llab-quvvatlash qobiliyati), lekin qat'iy vaqt chegarasida.
Bu intensiv ta'limning quyidagi ta'riflariga olib keladi:
Chet tilini intensiv o'qitish - bu asosan o'rganilayotgan tilda
muloqotni o'zlashtirishga qaratilgan, o'quvchilar shaxsining psixologik zaxiralari
va oddiy ta'limda qo'llanilmaydigan faoliyati, ayniqsa, guruhda ijtimoiy-
psixologik jarayonlarni boshqarish bo’lib ,o'qituvchi va o’quvchilar o'rtasidagi
muloqot odatda qisqa vaqt ichida amalga oshiriladi.
«Intensiv ta'lim nafaqat samarali ta'lim, balki minimal o'rganish
vaqtida, o’quvchi va o'qituvchining minimal harakatlari bilan maksimal
samaradorlikka erishadi». - V.M.Blinov, V.V.Kraevskiy.
Chet tilini o'qitishning intensiv usullarining asosini quyidagi uslubiy
tamoyillar tashkil etadi:
Shaxsga yo'naltirilgan muloqot printsipi . Muloqotda har bir stajyor
ham ta'sir etuvchi, ham sub'ektdir. Bunday sharoitda shaxsning shakllanishi
jarayoni insonning shaxsga bo'lgan munosabati, ularning muloqoti bilan
belgilanadi. Tilni bilish, birinchi navbatda, haqiqiy muloqotda ishtirok etish
qobiliyatidir. Muloqotni tavsiflash mumkin bo'lgan tushunchalar tizimi «rol»