Hujjatlarning ekspertizasi

1.2.2. Texnikaviy hujjatlarning me’yoriy nazoratini asosiy maqsadlari va vazifalari
Me’yoriy nazorat loyihalash bosqichida standartlarni joriy qilish yo‘llaridan biri, ya’ni loyihalash va konstruksiyalashning tarkibiy qismi sifatida, shuningdek standartlarni korxonalarda standartlashtirish va unifikatsiyalash bo‘yicha ishlarning tarkibiy qismi sifatida joriy qilish yo‘llaridan biri bo‘lib hisoblanadi.
Me’yoriy nazorat faqatgina chizmalarni bajarish sifatining yaxshilanishiga ko‘maklashib qolmasdan, balki bir-birining o‘rnini bosish darajasining ortishi, standartlashtirish darajasining ortishi, mashinalarning detallari va uzellarini unifikatsiyalash va seriyalashtirish, ularning og‘irligi va solishtirma material sarfini kamaytirish, materiallarning markalari va sortamentini qisqartirishga ham ko‘maklashadi, bularning barchasi sifatning ortishi, mehnat sig‘imining kamayishi va mashinasozlik mahsulotlarining tannarxining pasayishiga olib keladi.
Texnik hujjatlarning me’yoriy nazorati quyidagi maqsadlarda amalga oshiriladi:

1. 
   ishlab chiqilayotgan loyihalarda standartlarda belgilab qo‘yilgan me’yorlar, qoidalar va talablarga rioya qilish, konstruktorlik, texnologik va loyihalashtirish hujjatlarini KHYaT (Konstruktorlik Hujjatlarning Yagona Tizimi) va THYaT (Texnologik Hujjatlarning Yagona Tizimi) standartlari talablariga muvofiq to‘g‘ri rasmiylashtirish;
   
2. 
   ishlab chiqilayotgan loyihalarda oldindan loyihalashtirilgan, ishlab chiqarishda o‘zlashtirilgan standartlashtirilgan va birxillashtirilgan (unifikatsiyalangan) detallar va qismlardan, tayanch konstruktorlik va texnologik echimlardan keng foydalanish asosida standartlashtirish va bir xillashtirishning (unifikatsiyalashning) yuqori darajasiga erishish;
   
3. 
   tarmoqlar va zavodlarda joriy qilingan cheklovchi standartlar asosida konstruktorlik va texnologik elementlarni (rezbalar, tishli g‘ildiraklarning modullari, ruxsat beriladigan joizliklar va hokazolar), metall va metall bo‘lmagan materiallarning markalari va sortamentlarini ratsional tarzda qo‘llash.
   

Quyidagilar me’yoriy nazoratning asosiy vazifalari hisoblanadi:

• 
  taqdim qilinayotgan materialning tashqi ko‘rinishini tekshirish;
  
• 
  ijro qiluvchi, tekshiruvchi va tasdiqlovchi shaxslarning imzolari borligini va to‘liqligini tekshirish;
  
• 
  qo‘llaniladigan materiallar, konstruktorlik elementlari va buyumlarning qismlarini birxillashtirish (unifikatsiyalash) tamoyilining (prinsipining) to‘liqligini tekshirish;
  
• 
  bo‘linmalar – ishlab chiquvchilar tomonidan taqdim qilinadigan hujjatlarning korxonada amalda bo‘lgan me’yoriy-texnik hujjatlarda belgilab qo‘yilgan me’yorlar va talablarga muvofiqligini tekshirish;
  
• 
  mikrofotoli nusxa ko‘chirishga va tanlanma tarzda bosib chiqarishga mo‘ljallangan hujjatlarga nisbatan qo‘yiladigan talablarga rioya qilinishini tekshirish;
  
• 
  hujjatlar zamonaviy hisoblash texnikasini qo‘llashni hisobga olish bilan rasimylashtirilganligini tekshirish;
  
• 
  boshqa tashkilotlardan kelgan texnik hujjatlarni ekspertizadan o‘tkazishda ishtirok etish, mahsulot sifatining me’yoriy-texnik hujjatlarda belgilab qo‘yilgan me’yorlar va talablarga muvofiqligini tekshirish;
  
• 
  boshqa tashkilotlardan kelgan hujjatlarga kirish me’yoriy nazoratini o‘rnatish,me’yoriy nazoratdan o‘tkazish paytida aniqlangan hamda ishlab chiquvchi tashkilot bilan kelishilgan holda konstruktorlik hujjatlariga kiritilgan tuzatishlar va to‘g‘irlashlarni tekshirish;
  
• 
  me’yoriy nazoratda aniqlangan xatolarni va ishlab chiquvchilarning ular tomonidan me’yoriy nazoratga taqdim qilinadigan texnik mahsulotlarining sifati to‘g‘risidagi ma’lumotlarni hisobga olish va tahlil qilishni yo‘lga qo‘yish;
  
• 
  turli xil ob’yektlarni (konstruktorlik va texnologik me’yorlar, parametrlar, talablar, qoidalar va hokazolar) standartlashtirish va bir xillashtirish bo‘yicha amalga oshiriladigan ishlarda ishtirok etish, me’yoriy-texnik hujjatlarni ishlab chiqish bo‘yicha takliflar berish;
  
• 
  me’yoriy nazoratning iqtisodiy samaradorligiga baho berish.
  

1.2.3. Me’yoriy nazorat ob’yektlari
Tashkilot tomonidan ishlab chiqilgan va ishlab chiqarilayotgan barcha texnik hujjatlar me’yoriy nazorat ob’yektlari bo‘lib hisoblanishi lozim:
- ilmiy tadqiqot hamda tajriba konstruktorlik ishlanmalariga va me’yoriy-texnik hujjatlarni ishlab chiqishga nisbatan qo‘yiladigan tashkilot standartlari;
- KHYaT (Konstruktorlik Hujjatlarning Yagona Tizimi)ga muvofiq keluv-chi konstruktorlik hujjatlari;
- THYaT (Texnologik Hujjatlarning Yagona Tizimi)ga muvofiq keluvchi texnologik hujjatlar, me’yoriy-texnik hujjatlarning loyihalari;
- konstruktorlik hujjatlari, texnologik hujjatlar va me’yoriy-texnik hujjatlarni o‘zgartirishga bo‘lgan hujjatlar.
Ishlab chiqarishga qo‘yilishi lozim bo‘lgan mahsulotga boshqa tashkilotdan kelgan texnik hujjatlar majburiy tartibda kirish me’yoriy nazoratiga tortilishi lozim. Texnik va metrologik nazoratdan o‘tmagan texnik hujjatlar me’yoriy nazoratdan o‘tkazish uchun qabul qilinmaydi. Me’yoriy nazorat bilan shug‘ullanuvchi bo‘linmalar yoki alohida ilmiy-texnik xodimlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri korxonaning standartlashtirish bo‘limiga bo‘ysunishi lozim.