I b L i s d e V o r I q I s s a

I
B L I S   D E V O R I  
(
Q I S S A
)  
Tohir Malik 
 
97 
library.ziyonet.uz/ 
 
Qoʻydi. 
 
Singlisidan farqli oʻlaroq, Oftobxon ham yigʻlagisi, dardlarini yurakdan chiqarib 
tashlagisi kelardi, biroq oʻzini tutishga majbur edi. Agar yigʻlasa, yigʻisining sabibini 
onasiga yoki otasiga tushuntirib berishi kerak boʻladi. Ularga qizning dardi begona, 
aytgani bilan fahm etishmaydi. Chunki ularning olami oʻzga, dardi boshqa. Dardsizning 
oldida boshimni ogʻritma, deganlaridek, qiz ularga yuragini ocholmaydi. Yigʻlasa-yu, 
sababini aytmasa, shubhasizki, Salohiddin bilan oralaridagi munosabatdan gap ochiladi. 
Dardini Salohiddin tushunadiganday edi. Kecha u ham gapni hazilga burib, onasini 
mashara qildi. “Hazillashdim, kechir”, dedi, ammo bu uzrxohligi bilan dilpora qizning 
yaralangan qalbiga malham qoʻya olmadi. Onasining notoʻgʻri ishlarini Oftobxonning 
oʻzi ham biladi. Lekin unga qarshi gapirolmaydi. Onasining qusurlarini birovning 
ogʻzidan eshitish esa unga ogʻir, juda ogʻir. Ikki oila orasidagi munosabatning kundan 
kunga yomonlashib borayotgani, oxir-oqibat esa rishtalar uzilib ketishi unga oddiy voqea 
boʻlib tuyulmasdi. Aka-ukalar yuz koʻrmas boʻlib ketgan kuni uning nazarida qiyomat 
boshlanishi shart edi. Qiyomat boshlanib, hammani yer yuta qolsa-ku, yaxshi boʻlardi-ya, 
qalb azoblaridan qutulardi-ya! Boshlanmasa-chi, yer yutmasa-chi? Ana unda onasi va 
otasi tomonidan joriy etilgan yangi tartib boʻyicha yashay boshlaydi: bobosi kabi suyumli 
boʻlib qolgan amakisini koʻrganda yuzini teskari buradi, salom bermaydi. Salomiga 
mehribonlik bilan alik olib, “iloyim baxtli boʻlgin, qizim”, deb duo qilib qoʻyuvchi 
kennoyisiga qaramaydi. Aka va ukalari hisoblangan Salohiddin, Bahriddin, Nuriddindan 
yuzini teskari buradi. Salohiddin bilan Bahriddin-ku, vaziyatni tushunishar, “opajon” deb 
quchoqlab oladigan Nuriddin nima deb oʻylaydi? 
 
Ota-onalari-ku, uy talashishyapti. Ular-chi? 
 
Farzandharqanday vaziyatda ota-onaga tobe, deyishadi. Nahot bu qabih vaziyatda ham 
 
ularga quloq solish shart boʻlsa? “Amakingga salom berma, bolalari bilan gaplashma”, 
degan buyruqni bajarish ham farzandlik burchiga kiradimi? Shu insofdanmi? 
 
Oftobxonni shu savollar qiynaydi. Onasining uzatib yuborish haqidagi gaplarini 
eshitganda ba’zan koʻngli taskin topganday ham boʻladi. Shu uydan tezroq chiqib ketsa, 
bu mashmashalardan tezroq nari ketsa olam gulistonga aylanadiganday tuyuladi. Biroq, 
toʻla hotirjam boʻla olmaydi. Borgan yeriga “kelinning otasi bilan amakisi yuzkoʻrmas 
boʻlib ketgan ekan”, degan gap yetmaydimi? 
 
Bu hol kimgadir arzimasday tuyular, ammo Oftobxon uchun bu isnod. Bu isnod uni 
yertuban qilishi kerak edi. Agar qiz bola nomusini yoʻqotsa uni la’natlaydilar. Lekin aka-
uka yoki opa-singil yuzkoʻrmas boʻlib ketsa birov indamaydi. Axir bu ham 
nomussizlikka, vijdonsizlikka kirmaydimi? Mana shu savollar girdobidagi qiz oila 
nomussizligidan qutilish yoʻllarini izlardi, izlardi-yu, topa olmasdi. Ba’zan onasi bilan 
yolgʻiz oʻtirganda “Oyi, amakimlar koʻchib ketishsa, bizlarni ham turmushga uzatsangiz 
adamlar bilan shoʻppayib oʻtirasizmi?” degisi kelardi. Bu savoliga onasining 
“Kuyovlardan bittasini ichkuyov qilaman”, deb javob qaytarishini ham biladi. Ammo 
“sizning bu fe’lingizga qaysi ichkuyov chidarkin?” deya olmaydi. 
 
Oftobxon xayolida chora izlab-izlab “bu dunyoning nimasi yaxshi? Undan keta qolgan 

---