I. B. Shukurov Buxoro tibbiyot instituti bionoorganik, bioorganik va biologik kimyo kafedrasi dotsenti

Kiyiko‘t  (Ziziphora  pedicellata)  labguldoshlar  (Labiatae)  oilasiga  mansub, 

bo‘yi  16-40  sm  bo‘ladigan  ko‘p  yillik  o‘t  o‘simlik.  Poyasi  sershox.  Barglari 

navbatma-navbat 

joylashgan, 

murakkab, 

oq 

patsimon,  1-14  juft  nashtarsimon  bargchalardan 

tashkil  topgan.  To‘pgullari  sariq  rangli,  10-20  ta 

guldan  iborat  boshchasimon  g‘uj  shingildir. 

Mevasi  tukli,  tuxumsimon  dukkak.  May  -  iyun 

oylarida gullaydi, mevasi iyulda yetiladi. 

Geografik  tarqalishi.  Kiyiko‘t  O‘rta  Osiyo, 

Ukraina, Kavkaz va Rossiyaning Yevropa qismida 

ochiq  joylarda,  dashtlarda  tepaliklar  va  dalalarda, 

o‘rmon  chetlarida  o‘sadi.  Chorva  mollari 

boqiladigan yerlardan tezda yo‘qolib ketadi. 

Kimyoviy 

tarkibi. 

Kiyiko‘tda  triterpen 

glikozidlar,  flavonoidlar,  oshlovchi  moddalar, 

kumarinlar  bilan  oksikumarinlar,  aminokislotalar,  vitaminlar,  jumladan,  tokoferol 

bor. Kiyiko‘t selen to‘plab boradigan o‘simliklar qatoriga kiradi. Bu o‘simlikda har 

xil mikro- va makroelementlar (kalsiy, kremniy, alyuminiy, temir, magniy, kobalt, 

rux, mis, marganes, molibden, xrom) bor. 

Ishlatilishi.  Kiyiko‘tning  yelimi  tarkibida  ko‘zga  davo  bo‘ladigan  dorilar 

bor.  U  issiq  yo‘talni  yumshatish  xususiyatiga  ega,  o‘pka  yaralaridan  keladigan 

zararni kamaytiradi va ovozni yaxshilaydi. Xitoy tabobatida ildizidan tayyorlangan 

tinktura  yoki  kukun  turli  me’da-ichak  kasalliklariga  qarshi,  shuningdek,  siydik