I боб. Бўлажак ўқитувчиларда касбий компетенцияларни ривожлантириш орқали педагогик масъулиятни шакллантириш технологиялари

5-жадвал. Индивидуал ривожланиш дастури.

Билим, малака ва шахсий сифатлар	Мавжуд жаража	Истиқбол вазифалар
Педагогик билимлар
Психологик билимлар
Мутахассислик билимлари
Дидактик малакалар: -билишга оид (гностик) лойиҳалаш -ижодий-амалий (конструктив) -тадқиқотчилик -мулоқотга кирувчанлик (конструктив) -изчилликни таъминловчи (процессуал) -техник-технологик малакалар
Руҳиятнинг касбий аҳамиятга эга хусусиятлари ва шахсий сифатлар: -педагогик фикрлаш -тизимлилик -мослашувчанлик -мобиллик -ижодкорлик -ҳозиржавоблик -ҳиссий ривожланганлик -педагогик рефлекция Ўз-ўзини ривожлантириш мақсадлари
Ўз-ўзини ривожлантириш учун топшириқлар

Педагогнинг касбий диҳатдан ривожланиш даражасини қуйидаги жадвалдаги шкалалар ёрдамида ҳам аниқлаш мумкин (5-жадвал).

Шундай қилиб, бозор муносабатлари шароитида меҳнат бозорида юзага келадиган кучли рақобатга бардошли бўлиш эҳтиёжи ҳар бир мутахассисни ўзида касбий компетентлик ва унга хос сифатларни таркиб топтиришга ундайди. Луғавий маъноси “қобилият”, мазмунан эса “фаолиятда назарий билимлардан самарали фойдаланиш, юқори даражадаги касбий малака, маҳорат ва иқтидорни намоён эта олиш” маъносини англатувчи компетентлик негизида юқорида келтириб ўтганимиздек, ижтимоий, махсус (психологик, методик, информацион, креатив, инновацион ҳамда коммуникатив), шахсий технологик ва экстремал компетентлик каби сифатлар акс этади.

6-жадвал. Касбий ривожланиш шкаласи.

	Касбий компетентлик сифатлари	Шкала кўрсатгичлари
		10	9	8	7	6	5	4	3	2	1
1.Ижтимоий компетентлик
а)	Ижтимоий ташкилотлар ва субъектлар билан ўзаро муносабатда бўла олиш кўникма, малакага эгалик
б)	Касбий мулоқот ва хатти-ҳаракат услубларини ўзлаштира олганлик
2.Шахсий компетентлик
а)	Доимий равишда касбий ўсишга эришиш ва касбий малакани ошириб бориш
б)	Касбий фаолиятда имкониятларни рўёбга чиқара олиш
3.Махсус компетентлик
а)	Мустақил равишда касбий-педагогик фаолиятни ташкил этишга тайёрланиш
б)	Одатий касбий-педагогик вазифаларни тўғри ҳал қилиш ва ўз меҳнатининг натижаларини реал баҳолаш малакасига эгалик
в)	Мутахассислиги бўйича янги билим ва кўникмаларни мустақил равишда изчил ўзлаштириб бориш қобилиятига эгалик
4.Технологик компетентлик
а)	Касбий-педагогик билим, кўникма ва малакаларни бойитадиган илғор технологияларни ўзлаштириш қобилиятига эгалик
б)	Замонавий дидактик воситалар (техник воситалар, ўқув қуроллари) дан фойдаланиш малакасига эгалик
5.Экстрементал компетентлик
а)	Фавқулодда ҳолатларда (табиий офатлар содир бўлганда, технологик жараён ишдан чиққанда) оқилона қарор қабул қилиш, тўғри ҳаракатларниш малакасига эгалик
б)	Муаммоли вазиятларда (педагогик зиддиятларда юзага келганда) оқилона қарор қабул қилиш, тўғри ҳаракатланиш малакасига эгалик

Бир қатор олимларимиз, хусусан, А.К.Макарова ҳамда Б.Назароваларнинг тадқиқотларида педагогик компетентликнинг таркибий асослари қайд этиб ўтилган. Пегагогнинг касбий компетенцияси педагогик (ўқув ва тарбия) жараёни самарали, муваффақиятли ташкил этилишини таъминлайди. Касбий компетенцияга эга бўлиш учун педагог ўз-ўзини изчил ривожлантириб боришга эътиборини қаратиши зарур. Ўз-ўзини ривожланишда педагог учун “Индивидуал ривожланиш дастури” қўл келади.

1^Дистервег А. Избранные педагогические сочинения. - М.: Учпедгиз, 1956. -С. 16

2^Мирзиёев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш – юрт тараққиёти ва халқ фаровонлигининг гарови. – Т.: «Ўзбекистон», 2017. –22-б

3^Drapeau Patti. Sparking student creativity (practical ways to promote innovative thinking and problem soving). – Alexandria-Virginia, USA: ASCD, 2014. –Р. 4.(Инновацион таълим технологиялари. / Муслимов Н.А., Усмонбоева М.Ҳ., Сайфуров Д.М., Тўраев А.Б. – Т.: «Сано стандарт», 2015.)

4^ Маркова А.К. Психология профессионализма. – М.: «Знание», 1996. (Инновацион таълим технологиялари. / Муслимов Н.А., Усмонбоева М.Ҳ., Сайфуров Д.М., А.Б. – Т.: «Сано стандарт», 2015.) Тўраев А.Б. – Т.: «Сано стандарт», 2015.) 

5^Муслимов Н.А. Бўлажак касб таълими ўқитувчиларини касбий шакллантириш. / Монография. – Т.: «Фан», 2004

6^Муслимов Н.А., Каримова Н. Касб таълими ўқитувчиларининг амалий компетентлигини шакллантириш 2 технологияси. – Т.: «Иқтисодиёт», 2012.