I bob. Kichik biznesni rivojlantirish va aholi bandligini taminlashning nazariy va huquqiy asoslari

2.2.1-rasm. Innovatsion mahsulotlar, ishlar, xizmatlar hajmi va xarajatlari dinamikasi¹⁶
Mamlakatimizda 2017-yilda o’z kuchi bilan ishlab chiqarilgan innovatsion mahsulotlar, hajmining asosiy qismi Toshkent shahriga (38,7 foizi), Qoraqalpog’iston Respublikasi (21,2 foizi), Toshkent viloyati (6,4 foiz) va Andijon viloyatiga (20,3 foizi) to’g’ri kelmoqda, qolgan 13,4 foizi respublikaning boshqa viloyatlari hissasiga to’g’ri keladi (3-rasm).
2017-yilda mamlakatimiz bo’yicha har bir innovatsion faol tashkilot o’rtacha 2 tadan innovatsiya joriy qilgan. Jumladan, har bir innovatsion faol tashkilotga Andijon, Farg’ona, Samarqand viloyatlarida o’rtacha 3 tadan innovatsiya, Buxoro, Navoiy, Namangan, Toshkent, Xorazm viloyatlari va Toshkent shahrida o’rtacha 2 tadan innovatsiya, Qoraqalpog’iston Respublikasi, Qashqadaryo, Jizzax, Surxondaryo hamda Sirdaryo viloyalarida o’rtacha 1 tadan innovatsiya joriy qilinganligini ko’rish mumkin.

2.2.2-rasm. 2017-yilda o’z kuchi bilan ishlab chiqarilgan innovatsion mahsulotlar, ishlar, xizmatlar hajmi (QQS va aksizsiz)¹⁷
2017-yilda o’zlashtirilgan innovatsiyalar jami ishlab chiqarilgan innovatsion mahsulotlar hajmining 15,6 foizini tashkil etdi. Bu ko’rsatkich eng yuqori bo’lgan Farg’ona viloyatida 62,9 foizni (2016-yilda Andijon viloyatida 80 foiz), Surxondaryo viloyatida 50,4 foizni (2016-yilda Buxoro viloyatida 54,5 foiz) tashkil qilgan. Ishlab chiqarilgan innovatsion mahsulotlarning katta qismi mos ravishda Qoraqalpog’iston Respublikasi hamda Xorazm viloyatlarida 99,3 foiz va 92,9 foizni tashkil etgan.
Iqtisodiyotda, xususan, kichik biznes korxonalarida innovatsion faoliyatni rivojlantirishda marketingning o’rni va ahamiyati nihoyatda yuqori bo’lib hisoblanadi. Korxonlarda innovatsion faoliyatni yanada rivojlantirishda innovatsion marketing texnologiyalarini qo’llash yaxshi samara beradi.
Marketing kichik biznesni boshqarishning muhim asosidir, zero undan ko’zlangan maqsad iste’molchilar ehtiyojini aniqlash va ushbu ehtiyojlarni qondirish maqsadida kichik korxona resurslarini safarbar etishdan iborat. Iqtisodiyotda raqobatni keskinlashtirish yo’lida marketing konsepsiyasini ishlab chiqish yanada muhim ahamiyat kasb etib bormoqda. Tijorat sohasida marketing ishi samarali qo’llanilishi tufayli ushbu atama korxonani raqobat sharoitida boshqarish konsepsiyasi sifatida shakllandi¹⁸.
Tarkibiy o’zgarishlarni amalga oshirish davrida bozor konyunkturasi o’zgarishlari va iste’molchilar ehtiyojlariga tez moslasha olishi nuqtai nazaridan, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik innovatsion faoliyatini rivojlantirish vazifasi muhim ahamiyat kasb etib bormoqda.
Marketingning bugungi kundagi juda zarur bo’lgan vositalarini bilish va ularni amaliyotga joriy qilish korxonalarga raqobatda ustunligini taqdim etib, ularning bozorda muvaffaqiyatga erishishiga yordam beradi.


XULOSA
Har qanday demokratik davlatning rivojlanishdan asosiy maqsadi – insondir. Jamiyat taraqqiyoti esa nafaqat mamlakat iqtisodiy salohiyatining kattaligi bilan, balki bu salohiyat har bir insonning kamol topishi va uyg‘un rivojlanishiga qanchalik yo‘naltirilgani bilan ham o‘lchanadi.
Demokratik jamiyat qurishdan ko‘zlangan maqsad yurtimizda istiqomat qiladigan barcha insonlar uchun munosib hayot sharoiti yaratib berish, rivojlangan demokratik mamlakatlar kabi kafolatlangan yuksak turmush darajasi hamda erkinliklarni ta’minlashdan iborat. Mazkur ezgu maqsadni amalga oshirish uchun birlamchi ahamiyat kasb etgan, ya’ni ijtimoiy bozor iqtisodiyotini yaratishga yo‘naltirilgan iqtisodiy islohotlarga e’tibor qaratildi.
Iqtisodiy islohotlar esa o‘z o‘rnida jamiyatimizning siyosiy, ijtimoiy, ma’naviy hamda davlat qurilishi sohalaridagi tub islohotlar bilan chambarchas, uzviy bog‘liqlikda amalga oshirib kelinmoqda.
Mamlakatimizda qabul qilinayotgan dasturlarni amalga oshirishda sog‘liqni saqlash, ta’lim, aholini ish bilan ta’minlash, tadbirkorlikni va mahalliy infratuzilmani rivojlantirish, atrof- muhit holatini yaxshilash, tabiat va yer resurslaridan foydalanish samaradorligi bilan bog‘liq masalalar muhim ustuvor ahamiyatga ega. Bularning hammasi mohiyat e’tibori bilan inson kamolotiga, uning ma’naviy hamda moddiy talab-ehtiyojlarini ta’minlash uchun har tomonlama qulay sharoitlar yaratishga qaratilgan Inson taraqqiyoti konsepsiyasiga batamom mos va muvofiqdir.
Inson taraqqiyoti konsepsiyasiga asosan aynan inson millatning boyligi hisoblanadi. Insonlarga jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy rivojining quroli sifatida emas, balki bosh maqsadi deb qaralishi lozim. Har qanday taraqqiyotning pirovard maqsadi va muvaffaqiyat mezoni bo‘lgan inson uchun tanlovning kengayishi, o‘z erkinligini amalga oshirish, uzoq va sog‘lom turmush kechirish imkoni, bilim olish va munosib hayot darajasining yaratilishi jamiyat rivojida hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Bugungi kunda Inson taraqqiyoti konsepsiyasi istiqlolning birinchi kunlaridan boshlab “Islohot islohot uchun emas, avvalo inson uchun, uning manfaatlari uchun” degan hayotiy qoida asosida islohot jarayonlarni amalga oshirayotgan mamlakatimizda barcha o‘zgarish va yangilanishlarning markazidagi ustuvor masalaga aylanmoqda. Bu haqda so‘z borganda, O‘zbekiston Konstitutsiyasida inson huquq va manfaatlari eng oliy qadriyat sifatida muhrlab qo‘yilganligini qayd etish o‘rinli bo‘ladi.
Chindan ham, iqtisodiy, siyosiy va huquqiy sohalardagi barcha islohotlarimiz pirovard natijada odamlar farovonligini muttasil oshirib borishga, mamlakatimiz har bir fuqarosining kasbiy, intellektual va ma’naviy salohiyatini ro‘yobga chiqarish uchun keng imkoniyatlarni, sof ekologik muhitni yaratishga qaratilgandir.


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:

1. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi PF-4947-sonli “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida” gi Farmoni // “Xalq so’zi”. 8-fevral 2017-yil.
   
2. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 29-noyabrdagi PF-5264-sonli “O’zbekiston Respublikasi innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish to’g’risida” gi Farmoni // “Xalq so’zi”. 30-noyabr 2017-yil.
   
3. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 1-fevraldagi PQ-2750 sonli “Tadbirkorlik subyektlariga davlat xizmatlarini ko’rsatish mexanizmlarini takomillashtirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida” gi Qarori // “Xalq so’zi”. 2-fevral 2017-yil.
   
4. 
   Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. T.: “O’zbekiston”, 2017. 486 b.
   
5. 
   Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. T.: “O’zbekiston”, 2017. 32 b.
   
6. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi – T.: “O’zbekiston” NMIU, 2018. 80 b.
   
7. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi. “Xalq so’zi”. 2018-yil 29-dekabr.
   
8. 
   2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasini “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili” da amalga oshirishga oid Davlat dasturini o’rganish bo’yicha ilmiy-uslubiy risola. T.: “Ma’naviyat”, 2017. - 243b.
   
9. 
   Abdullayev Y., Karimov F. Kichik biznes va tadbirkorlik asoslari. – T.: Mehnat, 2010. – 349 b.
   
10. 
    Abdusattarova X.M. Innovatsiya strategiyasi. T.: Iqtisodiyot, 2011. - 281 b.
    
11. 
    Egamberdiyev E., Xo'jaqulov X. Kichik biznes va tadbirkorlik. T.: TMI, - 2003. - 198 b.
    
12. 
    Ergashxodjayeva Sh.J. Innovatsion marketing. O’quv qo’llanma. T.: “Iqtisodiyot”, 2014. - 187 b.
    
13. 
    Ergashxodjayeva Sh.J. Strategik marketing-2. T.: TDIU, 2012 - 184 b.
    
14. 
    Gimush R.I., Matmurodov R.I. Innovatsion menejment: Iqtisodiyot oliy o’quv yurtlari uchun o’quv qo’llanma. – T.: O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti, 2008. - 196 b.
    
15. 
    Boltabayev M.R., Qosimova M.S., Ergashxodjayeva Sh.J., G’oyibnazarov B.K., Samadov A.N., Xodjayev R. Kichik biznes va tadbirkorlik: O’quv qo’llanma. – T.: Iqtisodiyot, 2010. – 275 b.
    
16. 
    Rahmonov H.O. Mintaqada kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishning asosiy yo’nalishlari. T.: Fan, 2008. - 168 b.
    
17. 
    Taraxtiyeva G. Innovatsion menejment.T.: Fan va texnologiya, 2013.–208b.
    
18. 
    G’oyibnazarov B.K., Rahmonov H.O. va boshqalar. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik – mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini yuksaltirish omili. –T.: Fan, 2011. - 162 b.
    
19. 
    Андреев С.Н., Мельниченко С.Г., Мельниченко Л.Н. Основы некоммерческого маркетинга. – М., 2007. – 256 с.
    
20. 
    Багиев Г.Л., Тарасевич В.М. Маркетинг: Учебник. - М.: Экономика, 2007. - 135с.
    
21. 
    Балабанов И.Т. Инновационный менеджмент. Спб.: Питер. 2001.- 241с.
    
22. 
    Друкер П. Рынок: как выйти в лидеры. Практика и принципы. – М.: 2004.
    
23. 
    Друкер П.Ф. Практика менеджмента. М.: ИД Вильямс, 2003. – 398 с.
    
24. 
    Фоломьев А.Н. Инновационный тип развития экономики России. – М.: РАГС, 2005.
    
25. 
    Фоломьев А.Н. Инновационный тип развития экономики России. – М.: РАГС, 2005.
    
26. 
    Фатхутдинов Р.А. Инновационный менеджмент. – Спб.: Питер, 2004.
    
27. 
    Глущенко В.В., Глущенко И.И. Исследование систем управления: социологические, экономические, прогнозные, плановые, экспериментальные исследования. 2-е изд. – М.: ООО НПЦ «Крылья», 2004.
    
28. 
    Синяева И.М., Земляк С.В., Синяев В.В. Маркетинг в предпринимательской деятельности. – М: Дашков и Ко, 2008.
    
29. 
    Валдайцев С.В. Оценка бизнеса и инновации. М.:Филин. 1997.
    
30. 
    Шумпетер Й. Теория экономического развития. Пер. с англ. М.: Прогресс. 2000.
    
31. 
    Innovation Policy A Guide for Developing Countries. The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank. 1818 H Street, NW, 2010. – P.28.
    
32. 
    Ergashxodjayeva Sh. Korxonalar faoliyatida zamonaviy marketing konsepsiyasidan foydalanish // O’zbekiston iqtisodiy axborotnomasi. 2011 № 5-6.
    
33. 
    www.stat.uz
    
34. 
    www.mineconomy.uz
    
35. 
    www.iqtisodiyot.uz
    

1^ Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. T.: O’zbekiston.2017. B.453.

2^ O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi. – T.: “O’zbekiston” NMIU, 2018. B.20.

3^Смит А. Исследование о природе и причинах богатства народов. Т.1. – М.: Ось, 1977. – 480 с; Шумпетер Й. Теория экономического развития. – М.: Прогресс, 1982; Друкер П.Ф. Практика менеджмента. М.: ИД Вильямс, 2003; Фатхутдинов Р.А. Инновационный менеджмент. – Спб.: Питер, 2004; Секерин В.Д. Инновационный маркетинг: Учебник. -М.: ИНФРА-М, 2012.236 с.

4^Abdullayev Y., Karimov F. Kichik biznes va tadbirkorlik asoslari. – T.: Mehnat, 2010. – 349 b; Boltabayev M.R., Qosimova M.S., Ergashxodjayeva Sh.J., G’oyibnazarov B.K., Samadov A.N., Xodjayev R. Kichik biznes va tadbirkorlik: O’quv qo’llanma. – T.: Iqtisodiyot, 2010. – 275 b.

5^Ergashxodjayeva Sh.J. Innovatsion marketing. T.: Iqtisodiyot, 2014. – 178 b.; Egamberdiyev E., Xo'jaqulov X. Kichik biznes va tadbirkorlik. T.: TMI, 2003. – 186 b.; Gimush R.I., Matmurodov R.I. Innovatsion menejment: Iqtisodiyot oliy o’quv yurtlari uchun o’quv qo’llanma. – T.: O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti, 2008.

6^ 1 Karimov I.A. O‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo‘lida. –T., “O‘zbekiston”, 1995, 18-bet.

7^ Фоломьев А.Н. Инновационный тип развития экономики России. – М.: РАГС, 2005. – С. 68.

8^ Глущенко В.В., Глущенко И.И. Исследование систем управления: социологические, экономические прогнозные, плановые, экспериментальные исследования. 2-е изд. – М.: ООО НПЦ «Крылья», 2004. С.34.

9^ Egamberdiyev E., Xo'jaqulov X. Kichik biznes va tadbirkorlik. T.: TMI, 2003. B.23.

10^ Abdusattarova X.M. Innovatsiya strategiyasi. T.: TDIU, 2011. B.39.

11^ Шумпетер Й. Теория экономического развития. Пер. с англ. М.: Прогресс. 2000.

12^ Друкер П. Рынок: как выйти в лидеры. Практика и принципы. – М.:2004.

13^ G'ulomov S.S., G’oyibnazarov B.K. Iqtisodiy yuksalish omillari // Xalq so’zi, 2007-yil, 27-fevral.

14^ O'zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo'mitasi rasmiy sayti www.stat.uz ma'lumotlari asosida muallif tomonidan tuzilgan.

15^www.stat.uz ma’lumotlari asosida muallif tomonidan tayyorlangan.

16^www.stat.uz ma’lumotlari asosida muallif ishlanmasi

17^ www.stat.uz ma’lumotlari asosida muallif ishlanmasi

18^ Андреев С.Н., Мельниченко С.Г., Мельниченко Л.Н. Основы некоммерческого маркетинга. – М., 2007. – c.256.