I боб. Мавзу: давлат ва ҳУҚУҚ назарияси фанинингпредмети ва методлари


Download 0.81 Mb.
bet55/106
Sana20.06.2023
Hajmi0.81 Mb.
#1630776
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   106
Bog'liq
Davlat xuquq nazariyasi

2. Конун яратиш боскичлари.


Конунчилик жараёни хакида батафсил тасаввур хосил килиш учун унинг мазмунини ташкил этувчи боскичларни чукур тахлил этиш керак.
Аксарият хукукшунос олимларнинг ва амалиёт ходимларининг фикрига кура, конунчилик жараёни куйидаги боскичларлан иборат:

  1. Конунчилик ташаббуси;

  2. Конун лойихасини мухокама килиш;

  3. Конунни кабул килиш;

  4. Конунни эълон килиш.

Конун яратишдан олдин жамиятда шундай конун вужудга келишига эхтиёж борми, деган саволга жавоб бериш лозим. Конун ишлаю чикишга киришишдан аввал мавжуд ижтимоий вокелик, хаёт, муаммоли вазият атрофлича урганиб чикилади.


Шундай килиб, у ёки бу конуннинг яратилишига булган эхтиёжни урганиш – конунчилик жараёнининг бошлангич нуктасидир. Конунчилик фаолиятига таъсир этувчи ижтимоий омилларни куйидаги турларга ажратиш мумкин: иктисодий, сиёсий-хукукий, социал-маданий, жугрофий, демографик, экологик, миллий, илмий-ташкилий ва х.клар
Конунчилик фаолиятига таъсир килувчи омиллар муайян механизм асосида харакатланади.
Конунни яратиш жараёни, яъни конун чикарувчи орган доирасида бевосита фаолият конунчилик ташаббуси руё булишидан бошланади. Конунчилик ташаббуси хукукий муаммолари магзини англаб етиш учун унинг куйидаги мухим жихатларини пухта мушохада этиш талаб килинади:

  1. Конунчилик ташаббуси хукуки тушунчаси ва мохияти;

  2. Конунчилик ташаббуси амалга оширилиши натижасида вужудга келадиган хукукий муносабатнинг мазмуни;

  3. Конунчилик ташаббуси хукукнинг субъектлари доираси хамда уларнин узига хос хусусиятлари ва б.

Конунчилик ташаббуси *** харакатлар йигиндисидирки, бунинг натижасида конун чикарувчи органга конун лойихаси ёки конунчилик таклифи киритилади ва парламент янги конун чикариш, амалдагисини узгартириш ёхуд бекор килиш масаласини куриб чикиш учун кабул килади.
Конунчилик ташаббуси хукук – бу Конституцияда белгиланган ваколатли органлар, ташкилотлар ва шахслар томонидан муайян конун лойихасини ёки янги конун кабул килиш тугрисида, шунингдек, амалдаги конунни узгартириш ёхуд уни бекор килиш тугрисидаги таклифни Олий Мажлис (парламент) эътиборга такдим этилиши ва парламент томонидан бу масалани белгиланган тартибда куриб чикиш хакид тегишли карор кабул килишдир.
Узбекистон Республикаси Конституциясининг 82-моддасига мувофик куйидагилар конунчилик ташаббуси хукукининг субъектлари хисобланадилар:

  • Узбекистон Республикасининг Президенти, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси, Узбекистон хокимиятининг олий органи оркали кабул килинган, Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг депутатлари, Узбекистон Республикаси Конституциявий суди, Олий суди, Олий хужалик суди, Бош Прокурори.

Б) Конун лойихасини мухокама этиш (***) – конун яратиш жараёнининг мухим боскичидир. Бу боскич конун чикарувчи органга конун лойихаси такдим этилгач ва у сессия кун тартибига киргач бошланади. Шаклланган тажрибага кура, конун лойихаси икки хил куринишда мухокама килинади. 1-холда, конун лойихаси аксарият умумий коидага биноан парламент (Олий Мажлис) томонидан унинг йигилишида мухокама этилади. 2-холда, мамлакат хаётининг ута мухим масалаларини тартибга солишга каратилган конунлар лойихаси парламент карори билан кенг халк мухокамасига такдим чикарилади.
В) Конун лойихаси моддама-модда, булимлар ва боблар буйича ёки ялпи мухокама килинади.
Конунни кабул килиш боскичининг ахамияти ва масъулияти шундаки, бунда конун лойихасига расмий юридик куч бахш этилади, у конунга айланади. Парламентда баъзи жиддий масалаларни хал этиш учун депутатлар малакали купчилигининг овоз бериши лозим булади. Депутатлар умумий сонининг малакали купчилигининг Узбекистон Республикаси Конституциясига мувофик жами депутатларнинг 2/3 кисми ташкил килади. Депутат овоз бериш учун бошка депутатни вакил килиш мумкин эмас. Овоз бериш очик, яширин ва номма-ном булиши мумкин.
Г) конун кабул килишгач, уни эълон килиш Узбекистон Республикаси Конституциянинг 83-моддасида уз ифодасини топган. Унга мувофик, кабул килинган конунларнинг ва бошка норматив хужжатларнинг матбуотда эълон килиниши улар кулланишининг мажбурий шартидир.
Норматив-хукукий акт белгиланган тартибда ва тегишли шаклда эълон килинмаган, ижрочилар эътиборига етказилмаган булса, уни харакатдаги юридик кучга эга акт деб булмайди.
Конуннинг давлат номидан эълон килиниши – ваколатли идоралар томонидан махсус амалга ошириладиган хукукий функциясидир.



Download 0.81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   106




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling