I боб. Мавзу: давлат ва ҳУҚУҚ назарияси фанинингпредмети ва методлари

3. Хуқуқий тарттбга сюлиш механизмида юридик нормалар, ҳуқуқий муносабатлар, алоҳида актлар ва ҳуқуқий онгнинг ўзаро муносабатлари.
Ҳуқуқий таъсир қилиш механизми ёки ҳуқуқий тартибга солиш мехнизмида юридик нормалар бош ролни ўйнайди, чунки ҳуқуқий нормалар ҳукуқий тартибга солишнинг асосини шакллантиради (ташкил этади).
Савол туғилади, қайси вақтдан бошлаб ҳуқуқии тартибга солиш ёки ҳукуқни тартибга солиш механизмининг ҳаракатга келиш сабаби нимада? деган.
Бу тўғрида ҳар хил фикр (жавоб)лар бўлиб, жумладан, П.Е.Недбайло ҳисоблайдики, юридик норманинг тартибга солиш роли унинг ҳаракатга келиш (кириш) вақтидан бошланади, деса; В.Шейндлин айтишича, бу ҳолат юридик норманинг босилиб чиқиши (издание) дан бошланади..
Аниқроқ қилиб айтганда, хукуқни тартибга солиш юридик норманинг босилиб чиқиш ёки кучга кириш пайтидан бошланмасдан, балким ҳукуқий нормаларида белгаланган тартибда юридик фактларнинг пайдо бўлиши вақтидан бошланади.
Ҳуқуқни тартибга солиш механизмида динамика нуқтаи назаридан, асосий оғирлик (нагрузка) ни конкрет ҳуқуқий муносабатлар ўз бўйнга олади.
Бу ерда ҳуқуқий муносабатлар деганда, юридик ҳуқуқ ва мажбуриятларнинг мавжудлиги билан характерланадиган, давлатнинг мажбурлов (ёки кафолатловчи) кучлари билан қўллаб-қувватланадиган, ҳуқуқ нормаларига асосан вужудга келадиган, шахслар ўртасидаги индивидуаллашган ижтимоий алоқалар тушунилади.
Ҳуқуқни тартибга солиш механизми ҳуқуқий муносабатлар орқали харакатга келади, ва унинг воситалигида ҳукуқ нормаларини тадбиқ этиш рўй беради. Шахслар ўртасидага (ҳуқуқий муносабат иштирокчилари) алоқалар маълум индивидуаллашган характерга зга бўлиб, у ёки бу субъектлар ҳуқуқий муносабати иштирохчилари бўлган заҳотиёқ, уларнинг давлат билан алоқаси ҳуқуқ ва мажбуриятлар орқали конкретлашади.
Тарафлар (иштирокчилар) нинг юридик ҳолати (аҳволи) ёки ўзаро алоқалари (оддий алоқа бўлиб қолмайди, сабаби бир_г тарафга ҳукуқ юклатилса, иккинчи томонга ҳар хил мажбурият юклатилади) ҳуқуқ муносабатларида ҳар хил (турлича) аниқланади.
Лекин унинг асосий моҳияти ҳукуқ ва мажбуриятларнинг бирлигидадир.
Ҳукуқни тартибга солиш механзмида ҳуқуқнм тадбиқ этиш актлари, ҳоҳ бевосита, ҳоҳ билвосита шаклида бўлишидан қатъий иазар асосий ўринни эгаллайди. Улар охир мақсадда ўз олдига ҳуқуқий таъсир этиш вазифасини олади.
Ҳукуқий таъсир этиш актларининг бевосита шаклига қуйидаги шакллар киради: