I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat
Download 2.62 Mb. Pdf ko'rish
|
7-sinf fizika uzb
- Bu sahifa navigatsiya:
- I BOBGA OID QO‘SHIMCHA SAVOL VA MASHQLAR 1.
|
Tayanch tushunchalar
: skalyar kattalik, vektor kattalik, vektorlar yi g‘in disi, vektorlar ayirmasi, vektorni songa ko‘paytirish, vektorni songa bo‘lish, vektorning proyeksiyasi (tashkil etuvchisi). 1. Uyingizdan maktabgacha yurgan yo‘lingizni vektor ko‘rinishida ifodalab, bu vektorlar yig‘indisini toping. 1. 22-rasmda ko‘rsatilgan a) s → 1 va s → 2 vektorlarning; b) F → 1 va F → 2 vektorlarning; d) a → , b → va c → vektorlarning; e) a → 1 , a → 2 , a → 3 , a → 4 va a → 5 vektorlarning yig‘indisini daftaringizda tasvirlang. 2. 22-rasmda ko‘rsatilgan: a) s → 1 vektordan s → 2 vektorning ayirmasini; b) F → 1 vektordan F → 2 vektorning ayirmasini daftaringizda tasvirlang. 3. 23-rasmda ko‘rsatilgan: a) F → vektorni 2 ga ko‘paytiring; b) a → vektorni 5 ga ko‘paytiring; d) b → vektorni 3 ga bo‘ling. 4. 23-rasmda ko‘rsatilgan s → va υ → vektorlarning Ox o‘qqa proyeksiyasini daftaringizda tasvirlang. 22-rasm. Yig‘indisi va ayirmasi aniqlanadigan vektorlar → → → → → → → → → → → → s 1 s 2 a F 1 F 2 b a 5 a 3 a 4 a 1 a 2 c → F O → b → a → → s x υ 23-rasm. Songa ko‘paytiriladigan va bo‘linadigan, proyeksiyasi aniqlanadigan vektorlar 24 Kinematika asoslari I BOBGA OID QO‘SHIMCHA SAVOL VA MASHQLAR 1. Tekis harakatlanib ketayotgan kemaning old tumshug‘ida turgan kamonchi kemaning orqa tumshug‘iga o‘rnatilgan nishonga, kema orqa tumshug‘idagi xuddi shunday kamonchi esa kema old tumshug‘idagi nishonga o‘q otsa, qaysi birining o‘qi nishonga avval yetib boradi? 2. Poyezd kupesida o‘tirib ketayotgan yo‘lovchi: «Men tinch turibman, tashqaridagi rels va daraxtlar menga nisbatan harakat qilishmoqda», desa, poyezdning mashinisti: «Men parovozda yoqilg‘i sarflab, poyezdni harakatlantirmoqdaman. Tashqaridagi rels va daraxtlar tinch turibdi», deydi. Sizningcha, kimning gapi to‘g‘ri? 3. Agar poyezd ekvatorda g‘arbdan sharqqa tomon ma’lum bir tezlikda harakatlanayotgan bo‘lsa, u Yerning sharqdan g‘arbga tomon soatiga ikki ming kilometr tezlikda o‘z o‘qi atrofida aylanayotgan harakatini biroz bo‘lsa ham kamaytirayotgandir? Siz nima deb o‘ylaysiz? 4. Tinch turgan vagon ichida turib vertikal sakrasak, sakragan joyimizga qaytib tushamiz. Agar to‘g‘ri chiziqli tekis harakat qilayotgan vagon ichida vertikal sakrasak, qayerga tushamiz? Sakragan joyimizgami yoki harakat yo‘nalishiga qarama-qarshi tomongami? Biror yukni harakat yo‘nalishida otish uchun vagon tinch turganiga qaraganda ko‘proq kuch kerak bo‘ladi. Harakat yo‘nalishiga qarama-qarshi yo‘nalishda otish uchun-chi? 5. Faraz qiling, o‘rtog‘ingiz bilan kemaning xonalaridan biriga joylashib oldingiz. Tashqari sizga ko‘rinmaydi. Uxlashga yot- ganingizda kema to‘xtab turgan edi. Uxlab turganingizda u to‘xtab turgani yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakat qilayotganini bilish uchun nima qilasiz? 6. Trubaning ostki qismini bukib, bukilgan tomon uchini tez oqayotgan suv yo‘nalishiga qarshi qilib o‘rnatsak, trubaning suv sathidan yuqoriroqdagi uchidan suv oqayotganligini kuzatishimiz mumkin. Quyidagi muammoni hal etib ko‘ring. Poyezdga stansiyada suv olinishi kerak, lekin to‘xtashga vaqt yo‘q. Yuqoridagi usuldan foydalanib, to‘xtamasdan poyezdga suv g‘amlab olish mumkinmi? |
