I bob. Neft konlarini tabiiy rejimlarda ishlash

II.2. Elastiklik rejimdagi quduqlarning tadqiqot ma’lumotlari bo’yicha qatlamning kollektorlik xususiyatlarini aniqlash
Buzuvchi va javob beruvchi quduqlarda tub bosimining o'zgarishining turg'un bo'lmagan jarayonlarini o'rganishga asoslangan qatlamlar va quduqlarni o'rganish usullari elastik rejim nazariyasi bilan chambarchas bog'liq. Quduqni ishga tushirish yoki to'xtatgandan so'ng, uning tubida va uning atrofidagi reaksiyaga kirishuvchi quduqlarda (elastik sharoitda) uzoq muddatli bosimni qayta taqsimlash jarayonlari sodir bo'ladi. O'z-o'zidan yozib olinadigan bosim o'lchagichlari yordamida siz bosimning oshishi yoki pasayishini qayd etishingiz va chuqurlikdagi bosimdagi o'zgarishlar grafigini va vaqt o'tishi bilan bosimning tiklanish egri chizig'ini chizishingiz mumkin.
Ko'pincha quduqni gidrodinamik sinovdan o'tkazishda avval uzoq vaqt davomida doimiy Q oqim bilan ishlagan quduqni to'xtatgandan so'ng tubi bosimining tiklanishi kuzatiladi.
Shubhasiz, qatlamning rezervuar xossalari quduq tubidagi bosimning tiklanish grafiklarining shakliga ta'sir qiladi, shuning uchun bosimning ko'tarilish shakli bo'yicha qatlamning rezervuar xususiyatlarini - uning o'tkazuvchanligi va pyezoelektr o'tkazuvchanligini aniqlash mumkin.
Bosimning ko'payishini qayta ishlashni soddalashtirish uchun ular bosimni tiklash grafiklarini o'zgartirishga, ularning egri chiziqli shaklini to'g'ri chiziqqa o'zgartirishga murojaat qilishadi.
Yopilgan quduqlarda chuqurlik bosimining tiklanishi haqidagi ma'lumotlarga asoslangan qatlamning kollektor xususiyatlarini aniqlashning eng keng tarqalgan usuli bu yarim logarifmik koordinatalarda ( log t) tubdan bosimning tiklanishining o'zgartirilgan grafigini qurish usulidir.
Quduqlarning haqiqiy dala tadqiqotlari natijalari asosida tuzilgan grafik darhol to'g'ri chiziq shaklini olmaydi. Quduq tubi bosimini kuzatish grafiklarining boshlang’ich bo’limlari shakliga qatlamning quduqqa yaqin zonasida o’tkazuvchanlikning o’zgarishi ta’sir qiladi. Chet el adabiyotida bu ta'sir "teri effekti" deb ataladi.

Cheklangan rezervuarda, quduqdagi yopilish natijasida hosil bo'lgan bosimning o'zgarishi uning chegarasiga yetganda, quduqdagi bosimning ko'tarilishi buzilib keta boshlaydi va etarlicha uzoq vaqt o'tgach, u gorizontal asimptotaga etadi.
Shuning uchun egri chiziqdagi to'g'ri uchastkaning uzunligi cheklangan Bundan tashqari, real sharoitda quduqni bir zumda to'xtatib bo'lmaydi. Og'izda yopilgandan so'ng, suyuqlikning elastikligi va quduqni to'ldiradigan gazlar tufayli qatlamdan suyuqlik oqimi bir muncha vaqt davom etadi. Asimptotaga erishish vaqti qo'shimcha oqim vaqtidan oshib ketishi kerak. Shuning uchun, bosimning ko'tarilishi bo'yicha to'g'ridan-to'g'ri qism sezilarli vaqtdan keyin paydo bo'ladigan yoki hatto umuman yo'q bo'lgan sharoitlar mumkin.
Quduqning uzoq muddat to'xtatilishi istalmaganligi sababli, bu kamchiliklardan xoli bo'lgan va, xususan, quduqning to'xtatilishidan oldingi ish vaqtini (Xorner usuli) hisobga olgan holda, beqaror rejimlarda qatlam parametrlarini aniqlash usullari ishlab chiqilgan.
Quduqlarning geofizik va gidrodinamik tadqiqotlari, garchi dastlab bir-biriga o'xshash bo'lsa-da, kollektor parametrlarini baholashning tubdan farq qiladigan usullari hisoblanadi. Quduqlarni geofizik tadqiq qilishning eng informatsion usullari - loging - quduqlarni ochiq (ochiq) teshikda qurish bosqichida amalga oshiriladi. Yog'och kesish texnologiyalarining keng assortimenti bizga bo'shliqning tuzilishi va hajmini samarali baholash, tog' jinslarining litologik tarkibini aniqlash, suv omborini aniqlash va uning to'yinganligini sifat va miqdoriy jihatdan baholash va hokazolarni o'z ichiga olgan bir qator muhim muammolarni ishonchli hal qilish imkonini beradi.
Biroq, o'tkazuvchanlikni aniqlash, asosan, "o'tkazuvchanlik - g'ovaklik" petrofizik munosabatlaridan foydalangan holda g'ovaklikni qayta hisoblash orqali mumkin. Ushbu yondashuv foydalanishni cheklaydigan bir qator omillar bilan tavsiflanadi:
1) neft-fizikaviy bog'liqlikni qurish asosiy o'quv materiallariga asoslanadi va rivojlanish ob'ektining asosiy material bilan etarli darajada yoritilmaganligi sharoitida qaramlikni qurish uchun vakillik namunasini olish qiyin;
2) o'tkazuvchanlikning g'ovaklikka bog'liqligini aks ettiruvchi diagrammaning murakkab shakli yagona statistik ishonchli tenglamani olish uchun uni yaqinlashtirishni qiyinlashtiradi.
Gorizontal quduqlarni geofizik tadqiq qilishda kollektor xususiyatlarini aniqlashning umumiy muammosida ikkita yo'nalishni ajratib ko'rsatish kerak.
Hozirgi vaqtda texnologik muammolar quduqning gorizontal qismi bo'ylab o'lchash vositalarini etkazib berish va amalga oshirishni ta'minlaydigan maxsus qurilmalardan foydalanish orqali [2, 3] yoki burg'ulash paytida yog'ochni kesish uchun maxsus texnologiyalarni amalga oshirish orqali juda muvaffaqiyatli hal qilinmoqda - LWD. Shunday qilib, Perm o'lkasida gorizontal quduq tugaydigan quduqlarni qurishda turli xil LWD texnologiyalari muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda^[10].
Biroq, hatto bunday informatsion va qimmat usul ham quduqning kirish zonasida rezervuarning o'tkazuvchanligini baholashga imkon bermadi.
Shu munosabat bilan, har qanday dizayndagi quduqning drenaj zonasida rezervuarning o'tkazuvchanligini aniqlashga imkon beradigan yagona vosita gidrodinamik tadqiqotlardir. Shu bilan birga, bu yo'nalishda bir qator muammolar mavjud bo'lib, ulardan asosiysi quduq sinovi materiallarini sharhlash usulini tanlashdagi noaniqlikdir [4]. Hozirgi vaqtda mavjud talqin usullarini ikkita asosiy guruhga bo'lish mumkin.
• zamonaviy dasturiy mahsulotlarda joriy qilingan bosim hosilalarini qurish va tahlil qilishga asoslangan usullar;
• ko'p o'n yilliklar davomida mahalliy va xorijiy neft konlarini muhandislik amaliyotida keng qo'llanilgan grafik-analitik usullar.
Tajriba shuni ko'rsatadiki, ushbu usullardan foydalanish ko'pincha murakkab rezervuarlarda ishlaydigan quduqlarni o'rganish materiallarini qayta ishlashda turli xil natijalarga olib keladi [5-8].
Bosimning tiklanish egri chiziqlarini (PRC) qayta ishlashning turli usullarini qo'llashda tubsiz hosil bo'lish zonalari (BZZ) holatini baholashga urinishda eng turli natijalar yuzaga keladi. Turli xil usullar yordamida bir xil bosim ko'tarilishining talqini juda boshqacha, hatto qarama-qarshi natijalarni ko'rsatadigan holatlar mavjud.
Shu munosabat bilan ushbu maqolada nomidagi konning Turne-Famenn konidagi quduqlarning rezervuar zonasi holatini ishonchli baholash usullaridan foydalanishni asoslash masalasi muhokama qilinadi. Ushbu ob'ektni tanlash uning bo'sh joyining murakkab tuzilishi (notekis yorilishning kavernöz zonalarining mavjudligi), shuningdek, quduqning turli xil konstruktsiyalaridan (gorizontal, yo'nalishli) foydalanish bilan bog'liq.
Modellarni qurish tartibi ko'plab ishlarda tasvirlangan [9-11]. Olingan modelning ishlashini nafaqat statistik baholashlar, balki modelning turi, ya'ni unga kiritilgan ko'rsatkichlar ro'yxati, qo'shilish ketma-ketligi va modelni kiritish natijasida takomillashtirish darajasi ham batafsil tahlil qilinadi. har bir keyingi parametr.
Birinchi bosqichda bosim ko'tarilishi va quduq dizaynini talqin qilish usullarini farqlamasdan, dastlabki ma'lumotlar sifatida butun namunadan foydalangan holda ko'p o'lchovli model qurilgan.
2 va 3-modellarni taqqoslash ko'rib chiqilayotgan rezervuar sharoitida gorizontal va yo'nalishli quduqlarga oqim shakllanishining individual xususiyatlarini batafsil o'rganishga imkon beradi. Shunday qilib, 3-model ko'proq sonli ko'rsatkichlarni o'z ichiga oladi, bu tushunarli va gorizontal vallarga kirish yanada murakkab qonunlarga muvofiq sodir bo'lishini ko'rsatadi. Modellarning umumiy xarakteristikasi mahsulot suvining kesilgan qismini birinchi pozitsiyalarga kiritishdir, bu taxmin qilingan parametr suyuqlik oqimi tezligi ekanligini hisobga olsak, bu juda tabiiy.
Ikkala tenglamada Saphirda tashxis qo'yilgan rezervuar chegaralarining mavjudligini tavsiflovchi parametr qo'llaniladi, bu uni aniqlashning ishonchliligini va oqimni bashorat qilishda uni hisobga olish maqsadga muvofiqligini ko'rsatadi. Belgilangan hodisaning tabiatini o'rganishdan iborat bo'lgan alohida tadqiqotlar o'tkazishning dolzarbligini ta'kidlash kerak. Shuningdek, 2 va 3 tenglamalarni qiyosiy tahlil qilishda qatlam bosimining gorizontal quduqlarga keladigan oqimga va yo'nalishli quduqlarga tub bosimining ta'siriga e'tibor qaratiladi^[2].

XULOSA
Xulosa shundan iboratki, Qatlam elastiklik rejimi va uning o‘ziga xos xususiyatlari qarab chiqilgan.
Nobarqaror protsesslarning xarakterlari qatlam bosimining qayta taqsimlanishida, filtratsiya oqimlari tezliklarining quduq hamda debitlarining vaqtga bog‘liq holda o‘zgarishida va hokazolarda namoyon bo‘lishi. Bu nobarqaror protsesslarning xususiyatlari qatlam elastiklik xossasiga va ulami to‘yintiradigan suyuqlik xossalariga bog‘liqligi ko‘rsatilgan. Qatlamdagi suyuqlikning elastiklik zaxirasini hisoblash usuli berilgan. Differensiallanadigan g‘ovak muhitda Darsi qonuni boyicha siqiluvchan suyuqlikning nobarqaror harakatining umumiy differensial tenglamasidan foydalanilib, elastik rejim filtratsiyasining asosiy differensial tenglamasi keltirib chiqarilgan. Elastik suyuqlikning bir o‘lchamli filtratsiya oqimlari ta’riflab berilgan.
P’ezoo‘tkazgich tenglamasining aniq yechimlari hamda elastik rejim nazariyasining asosiy formulasi keltirilgan. Elastik rejim nobarqaror harakatidagi masalalar yechimida superpozitsiya (filtratsiya oqimlarini qo‘shish) usullaridan keng foydalaniladi. Quduqlar intenferensiyasi tadqiqoti uchun superpozitsiya usulidan foydalanish ko‘rsatilgan.
Darsi qonuni boyicha siqiluvchan suyuqlik va gaz barqaror filtratsiyasining uzluksizlik va harakat differensial tenglamalari keltirib chiqarilgan. Keltirilgan tenglamaga Leybenzon funksiyasini kiritib, siqilmaydigan flyuid barqaror filtratsiyasi bilan siqilmaydigan suyuqlik barqaror filtratsiyasi o‘rtasida analogiyani o‘matish mumkinligi ko‘rsatilgan. Siqiluvchan suyuqlikning barqaror filtratsiyasi jarayoni o‘rganilib, bunda ideal gazning Darsi qonuni va ikki hadli qonunlari boyicha barqaror to‘g‘ri chiziqli parallel va tekis radial filtratsiya oqimlari qarab chiqilgan. Real gazning Darsi qonuni va ikki hadli qonunlari boyicha barqaror to‘g‘ri chiziqli parallel va tekis radial filtratsiya oqimlari ko‘rib chiqilgan.
Yerigan gaz rejimining asosiy harakatlantiruvchi kuchi neft tarkibidan ajralib chiqqan gazning kengayish enyergiyasi hisoblanadi. Neft uyumlarini ishlatish davrida asta-sekin qatlam bosimi pasayib boradi va qatlamdagi neft tarkibidan yerigan gazlar ajralib chiqishi boshlanadi. Yerigan gazning pufakchalari hajmiy kengayadi va neftning g‘ovaklik fazalaridan qatlamning past bosimli qismiga, ya’ni neft quduqlarining tubiga harakatlantiradi.
Agar qatlam bosimi to‘yinish bosimidan pasayib ketsa u holda gaz omilining keskin oshishi sodir bo‘ladi. Vaqt davomida uyumlardan neft siqib chiqarilishi va gaz-neft tutashuvi maydonining kengayishi oshib borishi bilan, hamda gazning qovushqoqligi neftning qovushqoqligiga nisbatan juda kichikligi tufayli neft quvurlariga gazning yorib kirishi sodir bo‘ladi. Bunday hollarda neft qazib olish to‘xtaydi, lekin uyumda sezilarli darajada neftli tarkib qolib ketadi.
Uyumdan neft oluvchanlikni oshirish maqsadida va gaz bosimi rejimidan yerigan gaz rejimiga o‘tishga yo‘l qo‘ymaslik uchun gaz do‘ppisiga gaz haydaladi. Ko‘p holatlarda gaz do‘ppisiga gaz xaydashda yer ustidan ajralib chiqqan neftli gazlardan foydalaniladi. Bu ajralib chiqqan gaz avval quritiladi va kompressor yordamida qatlam bosimini ishlab turish uchun gaz shapkasiga haydaladi va ayrim hollarda qatlam bosimi to‘liq tiklanadi.
Neftni siqish jarayonining bunday rejimida samaradorlik natijalari yuqori bo‘lmaydi, chunki neftning tarkibida yerigan gaz miqdori kam miqdorda bo‘ladi, hamda uyumda qatlam bosimi pasayishida ajralib chiqqan gazning katta qismi neft quduqlariga siljiydi va neftni siqish jarayonida qatnashmaydi. Bunda gazning qovushqoqligi neftning qovushqoqligidan ancha kichik bo‘lganligi uchun gaz pufaklari neftni quvib o‘tib neft qudug‘i tubiga harakatlanadi. Yerigan gaz rejimida qatlam bosimi tezda pasayadi va neft quduqlaridagi neft debitini pasaytiradi. Bu jarayonning boshlang‘ich davrida gaz omili tezda o‘sadi, undan keyin qandaydir maksimum darajaga ko‘tarilib tezda pasayaya boshlaydi va to‘liq uyumning qurishiga olib keladi. Yerigan gaz rejimida neft oluvchanlik koeffitsienti uncha katta emas, 0.15 dan 0.25 gacha bo‘ladi. Qatlam bosimini tiklash uchun ba’zi uyumlarga, neft uyumlariga sun’iy usullarda suv yoki boshqa ishchi reagentlar haydaladi. So‘nggi vaqtlarda yerigan gaz rejimida neft konlari ishlatilmaydi, konlarni ishlatish boshlanishida qatlam bosimini ushlab turish uchun qatlamga suv yoki boshqa reagentlar haydaladi.
Gravitatsion rejim neft qatlamlaridagi bosim atmosfyera bosimigacha pasayganda, undagi neft tarkibida yerigan gazlar mavjud bo‘lgan holda yuzaga keladi.
Neft va gaz tarkibli hamma tog‘ jinslari gorizontal maydonga nisbatan qandaydir burchak ostida joylashadi. Shuning uchun unda joylashgan neft og‘irlik kuchining katta enyergiyasi bilan pastga harakatlanadi.
Qatlamning qiyalik burchagi qanchalik katta bo‘lsa, unda joylashgan neft og‘irlik kuchining katta enyergiyasi bilan pastga harakatlana boshlaydi.
Qatlamlarning tushish burchaklari qanchalik tik joylashagan bo‘lsa, qatlamni past uchastkasida burg‘ilangan quduqlar eng ko‘p debitga ega bo‘ladi. Gravitatsion rejimda uyumdan neft qazib olish mexanik usulda amalga oshiriladi. Bunday hollarda neft qazib olish qazib olingan neftni ishlatish uchun sarflangan harajatlarni qoplagan vaqtgacha davom ettiriladi.
Neft uyumlari kam holatlarda boshlanishdan to so‘ngungacha bir xil rejimda ishlatiladi. Neft uyumlarini ishlatish jarayonida doimiy tadqiqot ishlari olib boriladi, natijalar tahlil qilinib, zaruriy aniqlik va o‘zgartirishlar kiritiladi.
Gravitatsion rejim amaliyotda qo‘llanilmaydi, u neft uyumlarini ishlatishda sodir bo‘lgan jarayonlarni to‘g‘ri talqin qilishda muhim hisoblanadi. Shuningdek gravitatsion rejim yuqori qovushqoqli neftlarni shaxtali usulda qazib olishda hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Gaz uyumlarini suv bosimli, gazli va aralash rejimlarda ishlatish mumkin.