I bob. Organik kimyoning tuzilish nazariyasi 1-§. Organik kimyo tarixi. Organik birikmalarning o‘ziga xos xususiyatlari

monoamino monokarbon kislotalar deyiladi.
CH3 CH
NH2
C
O
OH
alanin
CH2 CH
NH2
C
O
OH
fenilalanin
2) molekulada ikkita amino (–NH2) va bitta karboksil (–COOH) guruhlari
bo‘lgan aminokislotalar diamino monokarbon kislotalar deyiladi.
CH2 CH2 CH2 CH2 CH
NH2
C
NH2
O
OH
lizin
3) Molekulasida ikkita karboksil (–COOH) va bitta amino (–NH2) guruhlari
bo‘lsa, monoamino dikarbon kislotalar deyiladi.
140
Glutamin kislota
C CH2 CH2 CH C
NH O 2
O
H
O
H O
Bulardan tashqari tarkibida boshqa funksional guruh tutuvchi aminokislotalar
ham uchraydi:
HS CH2 CH
NH2
C OH
O
sistein
HO CH2 CH
NH2
C OH
O
serin
Nomenklaturasi. Ratsional nomenklatura bo‘yicha aminokislotalar quyidagicha
nomlanadi. Bunda – NH2 guruhning karboksilga nisbatan turgan
o‘rnini ko‘rsatish uchun aminokislota molekulasidagi uglerod atomlari grek
alifbosi harflar bilan belgilanadi.
CH3
CH2
CH2
CH2
CH C
O
OH
NH2
_ -aminogeksan kislota
_ _ _ _ _
CH3
CH2
CH2
CH CH2
C
O
OH
NH2
_ -aminogeksan kislota
_ _ _ _ _
Sistematik nomenklatura bo‘yicha karboksil hamda amino guruh tutgan
asosiy zanjir tanlanadi va - NH2 guruh o‘rni ko‘rsatililib, karboksildagi uglerod
birinchi uglerod deb qaraladi.
6CH3
5CH2
4CH2
3CH2
2CH 1C
O
OH
NH2
2-aminogeksan kislota
6CH3
5CH2
4CH2
3CH 2CH2
1C
O
OH
NH2
3-aminogeksan kislota
Olinishi. Aminokislotalar oqsillarni gidroliz qilib olinadi. Shuningdek,
xlorsirka kislotaga ammiak ta’sir ettirib ham olish mumkin.
141
Cl CH2COOH + 2NH3 NH2 CH2COOH + NH4Cl
_ - xlorsirka
kislota
glitsin