I-bob. O`Zbekistonning iqtisodiy rayonlashtirilishi va iqtisodiy rayonlar xo`jaligi asoslari

Hududiy mehnat taqsimotining bir necha bosqichlari (darajalari) mavjud:
— xalqaro mehnat taqsimoti;
— mamlakatlararo mehnat taqsimoti;
— mamlakat ichidagi mehnat taqsimoti;
— yirik iqtisodiy mintaqalar (viloyatlararo) doirasidagi mehnat taqsimoti;
— viloyat ichidagi (quyi ma’muriy rayonlar yoki tumanlararo) mehnat taqsimoti;
— mahalliy mehnat taqsimoti (qishloq tumanlari doirasida)[4].
Iqtisodiy rayonlashtirish - geografik mehnat taqsimoti obyekti kelib chiqadigan
yirik mintaqalar yoki mamlakatning iqtisodiy rayonlari o‘zaro bo‘ysunishining tizimli ajratilishidir.
Iqtisodiy rayonlashtirishdan ko‘zlangan asosiy maqsad - hududiy rejalashtirish, prognozlash (bashorat qilish) va ijtimoiy-iqtisodiy regional siyosatni amalga oshirish uchun optimal sharoit yaratishdir.
Makroiqtisodiy mintaqa mamlakatning yirik iqtisodiy makoni bo‘lib, tabiiy va iqtisodiy sharoitlarda ishlab chiqarish kuchlarini rivojlantirishga ta’sir qiluvchi tabiiy resursiar, aholining hududiy taqsimlanishi va xo‘jaliklarning shakllanishida tarixiy omillarning mujassamlanishiga bog‘liq bo‘lishi bilan tavsiflanadi.
O‘zbekiston Respublikasi hududidagi geografik rayonlar:
1. Toshkent (Toshkent shahri va Toshkent viloyati);
2. Mirzacho‘l (Jizzax va Sirdaryo viloyatlari);
3. Farg‘ona (Andijon, Namangan, Farg'ona viloyatlari);
4. Zarafshon (Buxoro, Navoiy, Samarqand viloyatlari);
5. Janubiy (Qashqadaryo, Surxondaryo viloyatlari);
6. Quyi Amudaryo (Qoraqalpoqiston Respublikasi, Xorazm viloyati).
Hududlarni alohida iqtisodiy rayonga ajratish uchun lar quyidagi talablarga
javob berishi kerak:
- Katta iqtisodiy va demografik salohiyatga ega bo’lishi (aholisi kamida 1,5—2,0 mln
kishi, yalpi milliy mahsulotdagi ulushi 5 foizdan ortiq);
- Mamlakat milliy iqtisodiyoti va uning eksport salohiyatini yuksaltirishda faol ishtirok
etishi;
- Ichki hududiy-iqtisodiy jihatdan yaxlitlik;
- Rayon hosil qiluvchi tarmoq va markazlaming mavjudligi;
- Mintaqaviy iqtisodiyotning kompleks rivojlanganligi;
- Xo‘jalikning bazaviy sohalariga ega bo‘lishi (elektr energetika, qurilish va paxta
tozalash sanoati);
Transport va boshqa infra tuzilmalaming shakllanganligi va boshqalar.