I bo'lim. Jahon xo'jaligi tizimi 1-bob. Jahon xo‘jaligining mohiyati, vujudga kelishi va rivojlanish bosqichlari

1. Dunyo mamlakatlari xo‘jalik hayotining baynalminallashish jarayo­
nining chuqurlashuvi. Jahon xo‘jaligi rivojlanishining dastlabki bosqichlarida 
tovar ishlab chiqarish ustuvorlik qilgan bo‘lsa, hozirgi davrda jahon xo‘jalik alo- 
qalariga bir milliy ishlab chiqarish natijalarigina jalb etilmasdan, ishlab chiqarish 
omillari ham jalb etilmoqda. Zamonaviy jahon iqtisodiyotida ishlab chiqarish­
ning ixtisoslashuvi va kooperatsiyalashuvini intensiv rivojlantirish, texnologiya­
larni xalqaro ayirboshlash, xalqaro kapital va ishchi kuchi migratsiyasi jarayon- 
lari takomillashmoqda.
2. Tashqi iqtisodiy aloqalarning erkinlashuvi. Ushbu holat milliy iqtiso­
diyotning tashqi dunyo uchun ochiqligini bildiradi. Xalqaro tovarlar savdosida boj­
xona bojlarini pasaytirish, xorijiy investitsiyalarning kirib kelishi uchun qulay inves- 
titsiya muhitini yaratish, davlat tashqi migratsiya siyosatini yanada erkinlashtirish 
kabi ustuvor yo‘nalishlar amalga oshirilmoqda.
3. Hududiy iqtisodiy integratsiyaning kuchayishi — milliy xo‘jaliklarning 
xalqaro mehnat taqsimotiga asoslangan holda iqtisodiy jihatdan birlashish jarayo- 
nidir. Shuni ta’kidlash kerakki, jahon iqtisodiyotidagi hududiy integratsiya jarayon­
larining xalqaro iqtisodiy munosabatlarga ta’siri ziddiyatlidir. Ushbu jarayon, bir 
tomondan, hududiy integratsiya birlashmalari faoliyatiga ijobiy ta’sir etsa, ikkin- 
chi tomondan, uchinchi dunyo mamlakatlari bilan bo‘ladigan iqtisodiy aloqalarning 
rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi. Natijada jahon xo‘jaligida regionlashish, ya’ni min- 
taqalashish jarayoni vujudga keldi.
4. Ishlab chiqarish va kapitalning transmilliylashishi. XIX asr oxiri XX asr 
boshlarida vujudga kelgan transmilliylashish jarayoni alohida mamlakatlarga yoki 
bir necha mamlakatlarga tegishli xalqaro kompaniyalar faoliyati bilan bog‘liq xal­
qaro ishlab chiqarishni yuzaga keltirdi.