И. Каримов номидаги тошкент давлат техника университети

6-мавзу. КОРХОНАНИНГ МЕҲНАТ РЕСУРСЛАРИ
Режа
6.1. Меҳнат ресурсларини таснифлаш
6.2. Меҳнат ресурсларининг таркиби ва тузилиши
6.3. Меҳнат унумдорлиги
6.4. Саноат корхоналарида иш ҳақини ташкил қилиш
6.5. Ишлаб чиқариш ресурсларининг ўзаро таъсир механизми
Замонавий корхоналар фаолиятида меҳнат қуроллари ва меҳнат предметларидан ташкари кадрлар хам катта аҳамиятга эга. Кадрлар ишлаб чиқариш жараёнини ташкил этувчи уч асосий омилнинг асосийси хисобланади. Салоҳият(потенциал) тушунчаси лотин тилидан олинган бўлиб, имконият, куч-қувват маъносини англатади.
Кадрлар салоҳияти - меҳнат ресурсларининг умумий сони ва жинси, ёши, маълумоти, касбий кўникмалари, корхонанинг у ёки бу бўғинларида ва жамоатчилик ишлаб чиқаришида катнашиши билан ифодаланувчи меҳнат ресурслари ёки имкониятларини ифодалайди.
Кадрлар корхонада меҳнат билан банд бўлган хамда корхона шахсий таркибига кирувчи турли касбий - малакавий гуруҳлардаги ходимлар мажмуасидир. Корхонанинг меҳнат ресурслари унинг иш кучини тавсифлайди. Иш кучи - инсоннинг меҳнатқилишга жисмоний ва аклий қобилиятлари хисобланади. Бозор муносабатлари шароитида меҳнатқобилияти иш кучини товар холига келтиради. Унинг бошқа товарлардан фарқи:
" ўз қийматидан ортик бўлган қиймат яратади;
" уни жалб килмасдан бирон-бир ишлаб чиқариш жараёнини амалга ошириш мумкин эмас;
" асосий фондлар ва айланма маблағлардан самарали фойдаланиш даражаси иш кучига боғлиқ.
Корхона ходимларининг рўйхат бўйича таркиби куйидагиларни ўз ичига олади:
" саноат ишлаб чиқариш персонали (СИЧП) - асосий ва ёрдамчи цехлар, завод бошқаруви, лаборатория, илмий-тадқиқот ва тажриба-лойиҳалаштириш бўлимлари, хисоблаш маркази ходимлари;
" ноишлаб чиқариш персонали - уй-жой, коммунал ва ёрдамчи хўжаликларда, соғликни сақлаш, профилактика ва таълим муассасаларида фаолият юритувчи ходимлар;
" рахбарлар - директор, директор ўринбосарлари, бош мутахассислар, бўлим бошликлари, яъни мухандис-техник персонал (МТП);
" хизматчилар - хужжатларни тайёрлаш, хисоб-китоб ва назорат қилиш, хўжалик хизмати ходимлари (агентлар, ғазначилар, иш юритувчилар, котиблар, статистлар ва х.к.).
Кадрларнинг корхонада харакатланишини тавсифлаш учун куйидаги кўрсаткичлар хисобланади ва тахлил килинади:
Ишчиларни ишга қабул қилишбўйича айланиш коэффициенти(Kqq ):

Ишдан кетиш бўйича айланиш коэффициенти( )

Кадрлар оқими коэффициенти ( )

Корхона персонали таркибининг доимийлик коэффициенти( )

Меҳнат ресурларини шакллантириш манбалари қуйидагилардан иборат: