I лойиҳалаш учун

Плитани пайвандланган тўр билан жиҳозлаш; а) –Тур-1, б) – Тур-2, в) – Тур-3, г) –Тур-4
Ш Тўшама металл тўсин ҳисоби.

Тўшама тўсинга таъсир этаётган юкни текис тақсимланган деб қараш мумкин. Доимий юкни тўшама тўсиннинг оғирлигини эътиборга олган ҳолда

ҳисоблаймиз. Тўшама тўсин равоғи
^lsb
 7 ^{м ва қадами} l_s
 2 ^м.

Тўшама тўсинга тушаётган юкнинг қиймати:
Плитадан тўсинга таъсир этувчи норматив юк: q_n.пл.=16,5 кН/м² Плитадан тўсинга таъсир этувчи ҳисобий юк: q_пл=19 кН/м² .
Тўшама тўсиннинг хусусий оғирлигини эътиборга оламиз, норматив ва ҳисобий юкларни аниқлаймиз. Тўшама тўсиннинг 1 м.нинг оғирлиги q_{n.т =}0,665 кН/м
Тўшама тўсинга таъсир этувчи норматив юкни аниқлаймиз:

^qn ^{ q}n.пл. ^{ l}s ^{ g}n.т. ^
16,5·2+0,665=33,665 кН/м

Тўшама тўсинга таъсир этувчи ҳисобий погонли юкни аниқлаймиз.

q  q_пл.  l_s  g_n.т.  _f
^=19·2+0,665х1,05 =38,69 кН/м

бу ерда n=1,05 пўлат тўсин учун юк бўйича ишончлилик коэффициенти Тўсиндаги максимал эгувчи момент:

M
max
_ ql ²
8
_ 38,69 7²
8
 236,97кНм

Тўсиннинг талаб қилинган қаршилик моменти:

W max

236,9 10⁵

 ^M 


_{ } 936см

Т .К .
 _c R_y
1,1 230 100

Бу ерда: 𝛶_𝑐=1,1- статик юк таъсир остида ишлайдиган тўсинлар учун ишлаш шароитини ҳисобга олувчи коэффициент.

“Сортамент” дан I№ 40 қўштаврни танлаймиз: Қаршилик моменти ^Wфакт

=953 см³ > Wт.қ. =936 см³; I_x =19062 см⁴; 1 п/м. нинг оғирлиги g = 57 кг/м. Норматив юк таъсиридан тўсин салқилигини аниқлаймиз.

f  ⁵ 
384
q l ⁴

n
E _x
 5  33,665 7⁴ 384 2,110⁴  19062
 0,0022м  2,2см 
 f 
1


200
5  0,025м  2,5см

Шарт бажарилди.
Тўшама металл тўсиннинг темирбетон плита билан биргаликда ишлашини таъминлаш учун, металл тўсиндан вертикал боғланишлар чиқарилади. Вертикал боғланишлар Ø 8 мм арматура стерженларидан тайёрланиб тўсинга S= 300мм қадам билан пайвандланади.
Тўшама тўсиннинг яхлит қўйма темирбетон плита билан бирикиши.

4. 
   Бош тўсинни ҳисоблаш
   

Бош тўсин равоғининг катта бўлганлиги ва юкнинг қиймати катталиги сабабли, бош тўсинни прокат қўштаврдан танлаш чекланган. Шу сабабли курс лойиҳасида бош тўсинни йиғма пайвандланган симметрик кесимли қўштаврдан лойиҳалаймиз (6 – расм).
Тўсин деворини ва белбоғларини листли пўлатдан танлаймиз. Тўсиннинг умумий баландлигини 5 см-гача яхлитлаган ҳолда танланади.

4. 
   расм. Йиғма тўсин кесим юзасининг умумий кўриниши
   

Бош тўсинни ҳисоблаш.

Бош тўсин материали С255 синфидаги пўлатдан бўлиб унинг ҳисобий

қаршилиги R=255 МПа. Тўсин равоғи
l_mb ^{= 14 м, қадами}
l_sb ^{– 7 м; Тўсин}

кўндаланг кесим юзасининг схемаси 6 – расмда кўрсатилган.
Бош тўсин кесим юзасини танлаш. Ҳисобни юклар миқдорини аниқлашдан бошлаймиз. Доимий юкнинг қийматига тўшама ва тўшама тўсинлар оғирлигини қўшамиз, бош тўсиннинг ўз оғирлигини эса, тахминан умумий юк миқдорини 1,02 коэффициентга кўпайтириб аниқлаймиз.
Бош тўсинга таъсир қилаётган юкларни аниқлаймиз.
Темирбетон плитанинг хусусий оғирлигидан
g_n,п =  h_s  =0,08·25=2,0 кН/м² Прокат тўсиннинг хусусий оғирлигидан

g_n,т = g / l_s
= 0,57/2 =0,285 кН/м²

Жами плита ва прокат тўсиннинг хусусий оғирлиги

n n,п n,т
g  g  g  2,0  0,285  2,285^кН/м2
Бош тўсиннинг узунлиги бўйича бир метрга таъсир этаётган тўлиқ норматив юк
q_n = 1,02 g_n  l_sb =1,02·(2,285+14) · 7= 116,27 кН/м ;

f

sb
Бош тўсинга таъсир этаётган тўлиқ ҳисобий юк миқдори:

q = ^{1,02  g}


n,п
  _f
 g


n,т
  _f
   
 l
^ 1,02· (1,05·0,285+

+1,1·2,0+1,2·14)·7 = 137,79 кН/м.

Максимал эгувчи момент ва кесувчи кучларнинг миқдорини аниқлаймиз:

^M max
ql ²
_ mb _
8
137,7914²
8
 3375 кН·м

_{Q } ^ql_{mb } 137,7914 _{ 965кН}
max _{2 2}
Асосий тўсинни эластиклик ҳолатида ишлашини ҳисобга оламиз ва с₁=1,0 қабул қиламиз. У ҳолда кесим юзасининг талаб қилинган қаршилик моменти:

^Wmp
_ ^М max
c R 
_ 33751000 _{ 13235см3 .}
1 2551

1 у с
Тўсин деворининг эгилувчанлигини аниқлаймиз:


_w  5,5
5,5
 156,32

Тўсиннинг ҳисобий схемасини, юклар, зўриқишлар ва талаб қилинган қаршилик моментини аниқлашни прокат тўсинлардагидек қолдирамиз. Тўсин ўлчамларини аниқлашни унинг баландлигини аниқлашдан бошлаймиз. Тўсиннинг оптимал баландлигини аниқлаймиз:

^hopt


см.

Тўсиннинг минимал баландлигини аниқлаймиз.

Бош тўсинлар учун
^ l ^
_{ f }  400;

 
^hmin
 0,3 ^{ l }  ^

 
f EW

^{ } mp
q l ³ 116,2714³

  ⁿ 
12 12
 26,587см²

бу ерда: ω – норматив юкдан тўсиннинг бутун узунлиги бўйлаб эгувчи момент эпюрасининг майдони.
Бикрлик шартидан тўсиннинг минимал баландлигини аниқлаймиз:
2658710⁵

^hmin
 0,3 400  _{2,06 105  13235}  117,01смh_опт  127,42см

Демак, оптимал баландлик минимал баландликдан катта. Оптимал баландликни тўсин баландлиги сифатида қабул қиламиз. Бу қийматни 5 см, аниқликгача яхлитласак h = 130см бўлади.
Тўсиннинг баландлиги оптимал қийматга тенг қабул қилинади, лекин

минимал қийматдан кичик бўлмаслиги шарт, яъни
^hmin ^{ h  h}опт ^.

Агар минимал баландлик оптимал баландликдан катта бўлса, у ҳолда бошқа паст синфдаги пўлат қабул қилинади ва ҳисоблашлар тўсиннинг талаб қилинган қаршилик моментини аниқлашдан бошлаб қайтадан бажарилади.
Тўсиннинг якуний баландлигини 5 см гача яхлитлаб танлаш шарт. Тўшама тўсин туташувини бир сатхда қабул қиламиз (7 – расм):

4. 
   расм. Тўшама тўсиннинг бош тўсинга тўташуви
   

Тўсин деворининг баландлигини ва қалинлигини аниқлаймиз Тўсин девори баландлигини қуйидаги оралиқда қабул қиламиз:

h_дев  h  (4  6) см; h_дев= 130-5 = 125 см,

w
_{t } ^hдев
_w
 125
155,32
 0,79см. .

Аниқланган девор қалинлиги “Сортамент”даги листли пўлатлар қалинлигигача яхлитланади. “Сортамент”га асосан t_w = 8мм қабул қиламиз. Қабул қилинган девор қалинлигини қирқилиш шартидан қуйидаги формула орқали текширамиз.

t_w 
1,5  Q_max
h  0,58 R
_ 1,5  96510
125 0,58 255
 0,79 см < 0,8 см

w y
Мустаҳкамлик шарти бажарилди.
бу ерда: Q_max – максимал кесувчи куч, R_s – пўлатнинг қирқилишдаги ҳисобий қаршилиги. (8-илова)
h_w деворнинг баландлиги
Агар шарт бажарилмаса, у ҳолда деворнинг қалинлиги қалинроқ листлардан қабул қилинади.
Белбоғ кесим юзасининг ўлчамларини аниқлаймиз. Тўсиннинг битта белбоғи учун талаб қилинган кесим юзаси қуйидаги формула билан аниқланади.

f
_{A } ^Wmp
_ t_wh_w
 13235_ 0,8 125 _{ 89,21см 2 .}

^hдев ⁶
125 6

Белбоғнинг эни қуйидаги шартларга асосан қабул қилинади:

 _f 
E _;
R_y
b_f  ;
b  ^h .
f ₃

 _f 
 28,42
см;
b_f 
 50,35см;
b  ¹³⁰  45см.
f ₃

Универсал пўлатлар “Сортамент”идан (7-илова) b_f = 450 мм = 45 см қабул қиламиз.
Белбоғнинг талаб қилинган қалинлиги:

f
t  ^Af
b_f
 ^89,21  1,98см.
45

“Сортамент”дан (6-илова) бу қалинликка яқин каттароқ қийматни қабул қиламиз: t_f = 20 мм = 2 см.
Тўсин кесим юзасининг ўлчамларини қуйидагича танлаймиз: баландлиги

h=1300 мм, деворининг қалинлиги t_w =8 мм ва белбоғ листлари ўлчамлари b _f
-450х20 мм (6 – расм).
 t _f

Тўсиннинг мустаҳкамлигини текширамиз. Кесим юзасининг инерция ва қаршилик моментлари қуйидагича аниқлаймиз:

h_w  h  2t _f
 130  2 2  126см,
h_o  h  t _f
 130 2  128см.

t h³
 ^h 2
0,8 126³
_128 _2

_{I } w w
^x ₁₂
 2b_{f
t } 0 _{ }
^f _ 2 _ 12
 2  45 2  _

_  870638см⁴ ,
2 _

_{W } 2l_x x _h
 2  870638 _{ 13394см3}

130

Тўсиндаги максимал нормал кучланишни текширамиз:

  ^{M max}  R ,
c W ^y
  ^33751000  251мПа2551

1 x
1*13394

Шарт бажарилди.

Агар мустаҳкамлик шарти бажарилмаса, у ҳолда белбоғ ўлчамларини катталаштириш ёки кичрайтириш орқали мақсадга эришилади
Тўсинда ҳосил булаётган максимал нормал кучланиш ва рухсат этилган кучланишлар фарқи 10% дан ошмаслиги шарт.

4.