I shamshidinov noorganik moddalar va

Hammasi: 4000 
3600 
Hammasi: 4000 
3600 
Chiqindi gazlarini zararsizlantirish. Azot oksidlarini ajratib olish. 
Azot oksidlarining bir qismi (0,25% yoki 4,7 g/m
3
gacha) absorbsiya 
minorasidan chiqadigan gaz tarkibida ham qoladi. Bunday katta 
miqdordagi azot oksidlari tutgan gazlarni atmosferaga chiqarib yuborish 
ekologik va sanitar me’yorlariga ziddir, bundan tashqari, buning 
natijasida ko‘p miqdordagi nitrat kislota yo‘qotiladi. Shuning uchun 
chiqindi gazlari maxsus usulda azot oksidlaridan tozalanadi. 
Chiqindi gazlarini azot oksidlaridan tozalashning eng samarador 
usuli – gazni konsentrlangan sulfat kislota bilan qayta ishlashdir. Buning 
uchun tashqaridan yoki denitratsiya minorasidan olinadigan kislota 

---

107 
hisobiga to‘ldirilgan va «o‘z-o‘zini» sug‘oradigan sanitar absorbsiya 
minorasi o‘rnatiladi. 
Sulfat kislota tomchilari va bug‘larini ajratib olish. Chiqindi 
gazlarida, shuningdek, sulfat kislotasi bilan sug‘oriladigan minoralardan 
gazlar bilan chiqib ketadigan ma’lum miqdordagi H
2
SO
4
tomchilari ham 
bo‘ladi. Tomchilarni ushlab qolish uchun chiqindi gazlari siklon-tomchi 
ushlagichlarga yuboriladi. 
Chiqindi gazlari tarkibida, bundan tashqari, denitratsiya va 
konsentratsiya minoralarida kuyundi gazini sovitishda hosil bo‘ladigan 
sulfat kislotali bug‘ ham bo‘ladi. 
Ko‘pchilik minorali zavodlar chiqindi gazlarining 1 m
3
da 5 g sulfat 
kislota bug‘i bo‘ladi. 
1.50-rasm. Minorali tizimda chiqindi gazlarini tozalash uchun jihoz: 
1-kislota yig‘gichi; 2-to‘ldirgich; 3-elektrofiltr. 
Chiqindi gazlaridan bug‘ va tomchilarni ajratib olish uchun minorali 
zavodlarda elektrofiltrlar o‘rnatiladi. Ayrim zavodlarda elektrofiltr 
oxirgi absorbsiya (sanitar) minorasining yuqori qismiga o‘rnatilgan. Bu 
jihoz (1.50-rasm) po‘lat minora ko‘rinishida bo‘lib, yuqori qismi 
kengaytirilgan va ichki qismi kislotaga chidamli g‘ishlar bilan 
muhofazalangan bo‘ladi. Minoraning pastki qismi kislota yig‘gichi 
hisoblanadi, o‘rta qismiga halqali sopol to‘ldirgich joylashtirilgan, 
yuqoridagi kengaytirilgan qismiga esa elektrofiltrning po‘lat quvurlari 
joylashtirilgan. Jihoz to‘ldirgichlari minora-denitrator yoki minora-
konsentratordan keladigan sovitilgan sulfat kislota bilan sug‘oriladi. 

---

108 
Minorali tizim me’yorida ishlaganda chiqindi gazlaridagi SO
2
miqdori 0,1-0,2% ni tashkil qiladi; bunday gazlarni maxsus 
tozalashlarsiz baland quvur orqali (quvur balandligi hisoblashlar orqali 
belgilanadi) atmosferaga chiqarib yuborilishi mumkin.