I. Suwdiń qattılıǵı

II.2. Suwdiń ulıwma qattılıǵın kompleksometrik usılda anıqlaw
Suwdiń qattılıǵı túrli tarawlarda suwdan paydalanıwdı xarakteristikalaytuǵın tiykarǵı kórsetkishlerden biri bolıp tabıladı. Suwdiń qattılıǵı onıń quramındaǵı siltili jer elementleri, tiykarlanıp kalsiy hám magniy ionlarınıń quram tabıwınan kelip shıǵıs ayrıqshalıqlar kompleksi bolıp tabıladı.
Suwdiń pH hám siltililigine qaray, 10°J den joqarı qattılıq suw tarqatıw sistemasında hám qızdırılǵanda shkalada shlaklar payda bolıwına alıp keliwi múmkin. Qattılıǵı 5 °J den kem bolǵan suw suw trubalarına oyiwshi tásir kórsetiwi múmkin. Suwdiń qattılıǵı onıń dám qásiyetleri tárepinen insan tutınıwı ushın qollanılıwına da tásir etiwi múmkin.
Qattılıqtı kompleksometrik (titrimetrik) anıqlawda aluminiy, kadmiy, qorǵasın, temir, kobalt, mıs, marganes, qalay hám rux ionları ekvivalent noqattı anıqlawǵa tásir etedi hám anıqlawǵa ırkinis beredi. Ortofosfat hám karbonat ionları kalsiydi titrlew sharayatında shóktiriwi múmkin. Ayırım organikalıq elementler anıqlawǵa da ırkinis beriwi múmkin. Eger aralasıwshı tásir pHi jónge salıp bolmaytuǵın bolsa, qattılıqtı atom spektrometriyasi arqalı anıqlaw usınıs etiledi. Bul usılda tábiyiy (jer ústi hám jer astı) suwlar pHi, sonday-aq ishimlik suw támiynatı suw dáreklerin, sonıń menen birge ishimlik suwın, sonday-aq ıdıslarǵa qabarǵan jerlengen suwlar pH in qatıqlıǵın anıqlawǵa mólsherlengen. Mámleket standartı GOST 31954-2012 tiykarında tekseriw ótkeriledi.
Usıldiń qásiyeti.
Usıl siltili jer elementleri ionları menen trilon b nıń quramalı birikpelerin payda etiwge tiykarlanǵan. Anıqlaw úlgini trilon B eritpesi menen pH = 10 da indikator qatnasıwında titrlew arqalı ámelge asıriladı. Eń tómen anıqlanatuǵın suwdiń qattılıǵı 0, 1 °J di quraydı.

II.3. Úlgi alıw
Úlgi alıw analizdiń zárúrli bólegi bolıp tabıladı, alınǵan nátiyjelerdiń tuwrılıǵı ushın zárúrli shárt.
Suw úlgilerin alıwda ámel qılıw kerek bolǵan tiykarǵı principler tómendegiler:
1. Analiz ushın alınǵan suw úlgisi onı jıynaw shártleri hám jayın sáwlelendiriwi kerek. Jer ústi suwinan úlgi alıp atırǵanda átirapti úyreniw hám shıǵındı suw shıǵıw ornınan joqarıda hám tómende suw úlgilerin alıw kerek. Dvigatel bar ekenliginde trubalardan úlgiler alınadı, sonda truba liniyasinan suwdiń shıǵıp ketiw tezligi úlgi alıw tezligine tuwrı keledi. Soǵan kóre, analiz qılıw ushın málim waqıt aralıǵinda bir orınnan alınǵan bir úlgilerdi qurıtıp, málim múddet dawamında bir hám aralas (ortasha) úlgiler alınadı. Geyde ortasha úlgiler bir waqtıniń ózinde úyrenilip atırǵan obekttiń túrli jaylarınan alınadı hám birlestiriledi. Ortasha úlginiń juwmaqlawshı kólemi suw aǵımınıń tezligine proporcional bolıwı kerek hám berilgen tariypler dizimi shárti menen anıqlanadı.
2. Saylanǵan kólem jeterli hám isletilingen analitik usılǵa uyqas bolıwı kerek. Tek ǵana bir neshe strukturalıq bólimler anıqlanǵan tolıq bolmaǵan analiz ushın 1 litr suw alıw jetkilikli. Tolıq analiz qılıw ushın siz 2 litr suw alıwıńız kerek.
3. Suw úlgileri stakan yamasa polietilen butilkalarda jaqsı saylanǵan tıǵın menen, úlken qospalar bolsa - keń moyinli qutilarda yamasa qutilarda alınadı. Úlgi alıw ushın isletiletuǵın ıdıslardı xrom qospası menen juwıw hám muslukla, keyininen distillengen suw menen jaqsılap juwıw kerek. Úlgi alıwdan aldın ıdıslar bir neshe ret sınaqtan ótken suw menen juwıladı.
4. Úlgi alıw, tasıw shártleri hám saqlaw múddetleri belgilengen strukturalıq bólimler quramındaǵı yamasa suwdiń ózgesheliklerinde ózgerislerdiń joq ekenligi sharayatlarınan kelip shıǵıp belgilenedi. Sonı atap ótiw kerek, hám saqlanıw, hám fiksatsiya uzaq waqıt dawamında turaqlı úlgi quramın támiyinlemeydi.
Bul operatsiyalardıń maqseti suw úlgisin jetkizip beriw hám qayta islew ushın zárúr bolǵan waqıt dawamında tiyisli strukturalıq bólim quramın ózgeriwsiz saqlaw bolıp tabıladı. Úlgi alǵannan keyin, analizdi ılajı bolǵanınsha tezirek baslaw kerek.
• TU 6 -09 -2540 -87 boyınsha Trilon B (qattı kanal 0,1 n);
• sulfat - ashqıltım magniy MgSO4 (fiksanal 0,1 n) TU 6 -09 -2540 -87;
• ammiak tampon eritpesi;
• indikator erioxrom qara T yamasa kislota xrom gewek kók, analitik túr. TU 6 -09 -3870-87 E;
• natriy sulfid 9 - suw analitik dárejesi, Na2 S GOST 2053-77.
Reaktivlerdi tayarlaw:
• Trilon B 0,05 n: eritpe fiksanaldan tayarlanǵan 0,1 N Trilon B den 20 ret suyultiriw jolı menen tayarlanadı. Onıń ushın 50 ml Trilon B 0.1 N 100 ml kólemli kolbaǵa quyıladı hám de mineralizatsiya etilgen suw menen belgige ornatıladı. Fiksanal bolmaǵanda, 18,613 g Trilon B úlgisi alınadı hám 1000 ml kólemdegi kolbada eritiledi. Trilon B titrin 0,1 N MgSO4 turaqlı kanal arqalı ornatıń. Pipetka járdeminde konusli kolbaǵa 10 ml 0,1 N MgSO4 alınń, oǵan 90 ml de mineralizatsiya etilgen suw, 5 ml ammiak-tampon eritpesi, 5 - 7 tamshı kislotalı xrom gewek kók indikatori (erioxrom qara, xromogen) áskerg hám Trilon B eritpesi menen kók reńge shekem titrleń. 20 ml Trilon B ketiwi kerek
• Ammiak tampon eritpesi: 20 g NH4 Cl ni 500 ml suwda eritib, 80 ml konsentrlengen ammiak NH4 OH áskerg hám 1000 ml ge shekem suyultiriń.
• Kislota xrom gewek kók yamasa erioxrom qara T kórsetkishleri: 0, 5 g indikatordi 20 ml ammiak - tampon eritpesinde eritib, 100 ml ge shekem etil spirti menen suyultiriladi.