I. T. Pаlvаnоv kоnstitutsiyaviy huquq

KОNSTITUTSIYAVIY HUQUQ
12
13
Konstitutsiyaviy  huquq  -  davlat  hokimiyati  tashkil 
etilishini  mustahkamlovchi,  jamiyatning  bugungi  kuni  va 
kelajagini  belgilovchi,  jamiyat  va  shaxs  munosabatlarini 
tartibga soluvchi inson va fuqarolarning huquqlarini hamda 
davlatning  ma’muriy-hududiy  tuzulishini  belgilovchi  davlat 
organlari  tizimi  va  ular  faoliyatining  eng  muhim  jihatlarini 
mustahkamlovchi huquqiy normalar yig‘indisidir.
Konstitutsiyaviy huquq predmetini tashkil etuvchi ijtimoiy 
munosabatlar,  boshqa  huquq  sohalari  tomonidan  tartibga 
solinadigan  huquqiy  munosabatlardan  ijtimoiy,  iqtisodiy, 
siyosiy munosabatlarni tartibga solish qoidalari bilan tubdan 
farq qiladi.
O‘zbekiston  Konstitutsiyasi  konstitutsiyaviy  huquqning 
predmetiga aloqador bo‘lgan hamma ijtimoiy munosabatlarni 
umumlashtiruvchi yagona manba bo‘lib hisoblanadi.
Konstitutsiya normalari eng muhim ijtimoiy munosabatlarni 
tartibga  soladi.  Boshqa  huquq  manbalarida  ifodalangan 
normalar  esa  Konstitutsiya  normalarini  rivojlantirishga  va 
hayotga tatbiq etishga qaratilgan bo‘ladi.
O‘zbekiston  Konstitutsiyasida  davlatning  ijtimoiy  tuzum 
asoslari,  siyosiy  tizimi,  iqtisodiy  negizi,  tashqi  siyosatining 
konstitutsiyaviy  prinsiplari  o‘z  ifodasini  topgan.  Unda 
fuqarolarning  asosiy  huquqlari,  erkinliklari  va  burchlarini 
belgilovchi normalar aks ettirilgan.
Konstitutsiya  normalari  davlat  hokimiyati  organlarini 
tashkil etish va ularning faoliyat prinsiplarini mustahkamlaydi. 
O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasida  saylov  tizimiga 
aloqador  bo‘lgan  asosiy  normalar  ifodalangan.  Shuningdek, 
mahalliy davlat hokimiyati asoslari, sud hokimiyati organlari, 
prokuratura  organlariga  aloqador  normalar  ham  aks 
ettirilgan.  Konstitutsiyaviy  huquqning  manbalari  qatoriga 
davlat-huquqiy  normalari  aks  ettirilgan  qonunlar  ham 
kiradi.  Masalan,  “O‘zbekiston  Respublikasining  fuqaroligi 
Har  bir  davlat  o‘zining  alohida  Konstitutsiyasiga  ega. 
Shu  bilan  birga,  barcha  mamlakatlarning  konstitutsiyaviy 
huquqiga xos bir qator umumiy jihatlar mavjud.
Konstitutsiyaviy  huquq  tarkiban  uch  elementdan  tashkil 
topgan:  birinchidan,  konstitutsiyaviy-huquqiy  normalar; 
ikkinchidan, konstitutsiyaviy-huquqiy prinsiplar; uchinchidan, 
konstitutsiyaviy-huquqiy institutlar;
Konstitutsiyaviy  huquqning  tizimi  mamlakatimizning 
1992-yilgi  Konstitutsiyasi  tuzilishidan  kelib  chiqadi.  Shunga 
asosan,  Konstitutsiyaviy  huquqning  tizimini  ko‘rsatish 
mumkin:
Konstitutsiyaviy tuzumning asoslari.
Insоn  vа  fuqarolarining  аsоsiy  huquqlari,  erkinliklari  va 
burchlari.
Jаmiyat  vа  shахs  munоsаbаtlаrining  konstitutsiyaviy 
asoslari.
Ma’muriy-hududiy va davlat tuzilishining konstitutsiyaviy 
asoslari.
Davlat hokimiyatining tаshkil etilishining konstitutsiyaviy 
asoslari.
Konstitutsiyaviy  huquq  milliy  huquqiy  tizimning  eng 
muhim sohasi bo‘lib hisoblanadi. Bu huquq sohasida umumiy 
huquqqa  tegishli  bo‘lgan  belgilar  bilan  bir  qatorda,  ushbu 
huquq  sohasini  boshqa  huquq  sohalaridan  ajratib  turuvchi 
o‘ziga xos xususiyatlar ham mavjud.
Konstitutsiyaviy-huquqiy  normalar  deb,  Konstitutsiyaviy 
huquqning  predmetini  tashkil  qiluvchi  muayyan  ijtimoiy 
munosabatlarni  tartibga  soluvchi  huquqiy  normalarga 
aytiladi  va  ular  barcha  normalarga  tegishli  bo‘lgan  o‘ziga 
xos  xususiyatlarga  ega  bo‘ladi.  Boshqa  huquq  normalari 
singari, ular ham davlat nomidan chiqariladi, umummajburiy 
qoidalarni  o‘rnatadi,  davlat  tomonidan  himoya  qilinadi, 
ularning bajarilishi ta’minlanadi va kafolatlanadi.

---