I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

AJVr = Z ( A I V goi - A J V /n)
Kelajakdagi zaxiralar ikkita - texnik va iqtisodiy asoslangan 
(kelajakdagi) W
jk
norm allashtirilgan elektr balanslarni taqqoslab 
aniqlanadi:
Д ^ = Е Д ^ , - Х Л ^
bu yerda, П - y o ‘qotishlarni pasaytirishga y o ‘naltirilgan 
tadbirlar soni; W ы va A Whi har bir obyektda mos ravishda tadbirlar 
o ‘tkazilmaganda va o ‘tkazilgandagi elektr energiya yo‘qotishlari.
Energetik balansning tahlili korxona energetika xo‘jaligi holatini 
sifat va miqdoriy jihatdan baholashdan iborat.
Energo ta sh u v ch ilard an fo y d a la n ish n in g ta h lili haqiqiy 
ko‘rsatkichlarni m e’yoriylari bilan, oldingi davrdagi haqiqiy bilan, 
kelajakdagisi boshqa korxonadagi o ‘xshashlari bilan solishtirish 
y o ‘!i bilan am alga oshirilishi m um kin. Bunda k o ‘rsatkichlarni 
solishtirish bir xil sharoitlami hisobga olib (ishlab chiqarishning bir 
xil hajmi, mahsulotning tarkibi, sifati va h.k.) o ‘tkazilishi kerak.
Qurilmada energiyadan foydalanish samaradorligini foydali 
ish koeffisiyenti (FIK) bilan xarakterlash mumkin va u quyidagi 
formula bo‘yicha aniqlanadi:
V 
Я , , f ^node ,
bu yerda, Э пол -  foydali ishlatilgan energiya miqdori;
Э подв -  keltirilgan energiya miqdori.
K orxonada energiya resurslaridan foydalanish samaradorligi 
baholanganda ham ishlatilgan, ham h ar xil turdagi energiya 
tash u v chilar uchun barcha q u rilm alard a keltirilg an energiya 
jamlanadi.
145

---

Energetik balansni o ‘rganish n atijasida m ahsulotni ishlab 
chiqarishga ketgan energiyaning solishtirma sarfi kabi, energiyadan 
foydalanishning sam arasi degan muhim k o ‘rsatkichini baholash 
amalga oshiriladi.
Sanoat korxonalarining elektr energiya balansini qurishni yog‘- 
moy kombinatining elektr energiya balansini qurish misolida batafsil 
ko‘rib chiqamiz. Yog‘-moy kombinatining umumiy iste’mol quvvati 
9290 kVtga teng bo‘lib, bu quvvat kombinatdagi 15 ta sex kesimida 
taqsimlanadi. Sexlar texnologik jarayoniga b o g iiq ravishda ular bir 
va ikki smenada ishlaydilar. Misol tariqasida Tayyorlov № 1 sexining 
quvvat iste’m olini k o ‘rib chiqib, uning um um kom binat elektr 
energiyasidan iste’mol ulushini aniqlaymiz.
1. Sexning hisobiy quvvati Ph=l 150 kVtga teng. Sexning smena 
davomiyligi 8 soat (smena davomiyligi bir, ikki, uch smenali b o iad i. 
Bunga muvofiq t=8, 16, 24 soat qiymatlarini qabul qiladi). Sexning 
smena davomida iste’mol qiladigan elektr energiyasini aniqlaymiz: