I. uluslararasi


Download 3.66 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/46
Sana01.12.2017
Hajmi3.66 Mb.
#21258
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   46

Sonuç 

İbn Batuta’nın yaşadığı dönem, Moğol istilasının etkilerinin henüz ortadan kalk-

madığı, Anadolu’da beylikler devrinin hüküm sürdüğü bir dönemdir. İbn Batuta, 14. yüz-

yılda Anadolu’da gezerken şehirlerle ilgili coğrafi bilgilerin yanında şehirlerin fiziki ya-

pısı, halkın dini ahlaki özellikleri, geçim kaynakları, yaşam tarzları hakkında da bilgiler 

vermiştir.  Folklor  açısından  değerlendirildiğinde  bir  kaynak  eser  olan  seyahatnamede 

Anadolu  Türklerinin  gündelik  yaşamları,  sosyo-kültürel  özellikleri,  dini  hayatları  hak-

kında önemli hususlara değinen İbn Batuta, zaman zaman tüm bunları diğer İslam ülke-

leriyle de karşılaştırmıştır. Seyahatnamede gelenekler, görenekler, töreler ve halk hayatı 


 

247 


 

bizzat gözlem yoluyla aktarılmıştır. Eser, bu yönüyle kültür tarihimiz açısından önemli 

bir ansiklopedi özelliği taşımaktadır. 

Kaynaklar 

İbn Battuta Tanci. (2004). İbn Battuta Seyahatnamesi, C 1. (Çev.: A. Sait Aykut). İstan-

bul: Yapı Kredi Yayınları. 

Koçyiğit, Ömer. (2012). “İbn Battuta Seyahatnamesi”. Rıhle, 14: 161-168. 

Parmaksızoğlu, İsmet. (1971). İbn Battuta Seyahatnamesi’nden Seçmeler. İstanbul: Milli 

Eğitim Basımevi. 

Şeker, Mehmet. (2001). İbn Batuta’ya Göre Anadolu’nun Sosyo-Kültürel ve İktisadi Ha-

yatı ile Ahilik. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 

 


 

248 


 

BABÜRNÂME’DE ÖZBEKİSTAN ŞEHİRLERİ 

 

Doç. Dr. Mehmet ÇERİBAŞ 

Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi 

ceribas@hotmail.com / ceribas@nevsehir.edu.tr 

 

ÖZET 

15 yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşamış; 

devlet adamlığı yanında asker, şair ve yazar olan Bâbürşah, Ça-

ğatay edebiyatının Ali Şiir Nevai’den sonraki en büyük sanatçıla-

rından biridir. Bâbürşah tarafından kaleme alınan ve Bâbürnâme 

adını taşıyan anı ve otobiyografi kitabı, türün kapsamının çok öte-

sine geçerek Bâbür’ün doğduğu yerden başlayarak gezdiği ve fet-

hettiği bölgelerin dili, kültürü, folkloru, tarihi, coğrafyası, mimarî 

ve sanat gibi özellikleri tanıtması ve dönemin önemli kişi ve olay-

larına  değinmesiyle  de  Türk  kültürünün  paha  biçilmez  eserleri 

arasında yerini almıştır. Eserin, Türk kültür merkezlerinin coğrafî 

özelliklerine, mimarî ve sanat eserlerine, edebiyat ve sanat erbap-

larına, iktisadi ve kültürel dokularına dair tahlil ve tespitler içer-

mesi de Türk dil, tarih ve kültür araştırmacıları için önemli bilgi-

ler  sunmaktadır.  Bu  bağlamda,  Türk  kültür  merkezlerinin  çok 

yönlü araştırılmasında, bu merkezlere dair yeni ve farklı bilgilere 

ulaşılması ve kültürün devamlılığını görme ve kültürle ilgili ge-

lişmeleri  mukayese  edebilmek  için  bu tür  eserlerin  yeniden  ele 

alınması ve incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, Türk dün-

yasının  önemli  kültür  merkezleri  sayılan  ve  günümüzde  de  bu 

özelliğini  koruyan  Fergana  bölgesi  şehirleriyle  (Oş,  Andican, 

Aksı/Ahsı  gibi)  Semerkant,  Buhara  şehirlerinin  Bâbürnâme’de 

hangi yönlerle ele alındığı ve kayda geçirildiği üzerinde durula-

cak, şehirlere dair Bâbürşah’ın görüşleri ve bilgileri tasnif edile-

rek bu bilgilerin tahliline çalışılacaktır. 

Anahtar Kavramlar: Bâbürşah, Bâbürnâme, Özbekistan 

şehirleri, Fergana, Semerkant, Buhara.  



 

CITIES OF UZBEKISTAN IN BABURNAMA 

ABSTRACT 

Lived through end of 15

th

 century and first quarter of 16



th

and being a soldier, poet and writer as well as statesman, Babur 



Shah is one of the greatest artists, after Ali-Shir Nava'i, of Cha-

gatai literature. The memory and autobiography book which had 

been written by Babur Shah, and which bears the name of Babur-


 

249 


 

nama has attained its place among priceless works of Turkish cul-

ture, with introducing features such as language, culture, folklore, 

history, geography, architecture and art etc., of regions where Ba-

bur had visited and conquered, starting from the place where he 

was born, and along with mentioning about important persons and 

events of the period, going far beyong  its genre scope. Also the 

fact that the work contains analyses and determinations about ge-

ographical  characteristics,  architectural  and  art  pieces,  literary 

and  art  connoisseurs,  and  economical  and  cultural  textures,  of 

Turkish cultural centers presents important knowledges for rese-

archers of Turkish language, history and culture. In this context, 

Such works need to be re-addressed and examined, in investiga-

ting sophisticatedly (in a multi-perspective way) Turkish cultural 

centers,  so  that  new  and  different  knowledges  on  these  centers 

could be reached, continuity of culture could be seen, and deve-

lopments  on  culture  could  be  compared.  In  this  study,  we  will 

dwell upon in what aspects cities of Fergana region (such as Osh, 

Andijan, and Ashi etc.), which are regarded as important cultural 

centers of Turkish world and which today protect this feature, and 

Samarkand, and Bukhara cities were addressed and recorded in 

Baburnama, and we will try to analysis these information, by clas-

sifying Babur Shah’s opinions and knowledges on cities. 

Key Words: Babur Shah, Baburnama, cities of Uzbekis-

tan, Fergana, Samarkand, Bukhara. 



 

 

1. Bâbürşah ve Bâbürnâme Üzerine  

Bâbür Şah, Bâbürname’nin birinci cildinde yazdığı “5 Ramazan 899’da Fergana 

Vilayeti’nde on iki yaşında padişah oldum” ifadesine göre 6 Muharrem 888 (14 Şubat 

1483) yılında Fergana’da

1

 doğmuştur. Gerçek adı, zamanın Müslümanlarına dinî nasihat-



ler veren Nasrettin Ubeydullah’ın koymuş olduğu Zahireddin Muhammed’dir Ancak is-

                                                 

1

  Bâbür’ün  Fergana’da  doğduğu  konusu  tartışmalıdır.  Bâbürnâme’de  geçen  “12  yaşında  Fergana’da  hü-



kümdar oldum” ibaresine dayanarak Fergana Bâbür’ün doğduğu yer olarak gösterilse de Yahya Gulamov 

ve öğrencisi Yolçi Kasımov Bâbür’ün Ahsi (Ahsı/Aksı)’de doğduğunu iddia etmektedirler. Bâbürnâme’de 

de  Bâbür’ün  doğduğu  yer  hakkında  herhangi  bir  kayıt  yoktur.  Fakat  o  dönemde  Fergana’nın  hakimi 

Bâbür’ün babası Ömer Şeyh Mirza, bölgenin başkenti de Ahsi şehridir. Eserde Ömer Şeyh Mirza’nın Ahsi 

yakınlarında kurulan bir köşkten düşerek öldüğü ibaresi vardır (Canpolat, Öztekten, “Özbek Yazılı Edebi-

yatı”, Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, 14, 15, 16. Cilt, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.  



 

250 


 

minin uzun ve zor olması, ailesindeki asilzadeler tarafından kendisine Bâbür isminin ve-

rilmesine sebep olmuştur. Bâbür adı çok kuvvetli, çevik, kaplan

2

 gibi manalara gelmekte-

dir (Pırlanta, 2001: 10). Babası Timur torunlarında Ömer Şeyh Mirza annesi de Cengiz 

torunlarından  Yunus  Han’ın  kızı  Kutluğ  Nigar  Hanım’dır.  Annesiyle  birlikte  Andican 

kalesinde otururken babası Ömer Şeyh Mirza’nın bir kaza sonucu ölümü üzerine, on iki 

yaşında  Fergana  vilayetinin  hükümdarı  olmuştur  (Konukçu,  1991:  395).  Bu  dönemde 

Mâveraünnehir sürekli taht mücadelelerine sahne olmaktadır. Bâbür, söz konusu taht mü-

cadeleleri neticesinde, oldukça yıpranır ve Mâveraünnehir’i terk eder. Önce Kâbil’e ora-

dan da Hindistan’a geçer ve Bâbürşahlar Devletini kurar. Bâbür, bir hükümdar olmanın 

yanı sıra sanatçı ve fikir adamı olarak önemli eserler kaleme alır (Baydemir, 2010: 108). 

1530 yılında hastalanan Bâbür, hastalığının giderek ağırlaşması üzerine oğlu Hümayun’u 

hükümdar ilan  eder. 26  Aralık 1530’da Hindistan Agra’da vefat  eder (Eğilmez, 2011: 

240). 

Bâbür’ün “Bâbürname”, “Timurnâme”, “Şeybâninâme”, “Hümayunnâme”, “Ek-



bernâme”  (Baydemir,  2010:  108)  “Aruz  Risalesi”,  “Mübeyyen”,  “Risâle-i  Validiyye” 

(Pırlanta,  2001:  35-41)  gibi  eserleri  bulunmaktadır.  Bunlar  içinde  hatırat  olan 

“Bâbürnâme”

3

 adlı eserinde, Fergana, Kabil ve Hindistan bölgelerinde tanık olduğu ve 



yaşadığı olayları aktarırken dönemin tarihî, sosyo-kültürel hayatı, ekonomik yapısı, inanç 

ve uygulamaları ile ilgili bilgileri de ayrıntılarıyla sunmaktadır. 

Eldeki bilgilere göre Bâbürnâme’nin on nüshası bulunmaktadır. Eserde, bazı yıl-

ların hatıratı bulunmamaktadır. Bâbür bu yıllara ait hatıratını yazmamış ya da hatıratın 

bazı sayfaları kaybolmuş olabilir. Araştırmacıların birçoğu, bazı sayfaların kaybolduğu 

konusunda hemfikirdirler (Baydemir, 2010: 108). 

“Bâbürname” üç ciltten  oluşmaktadır. Eserin ilk cildinde, Bâbür’ün 1494-1503 

yıllarını kapsayan Fergana hatıratı bulunmaktadır. Bâbür, bu bölümde kendi nesebi ve 

doğumu hakkında bilgi vermektedir. Daha sonra Fergana vilayetinde bulunan şehirlerin 

tanıtımı ile dönemin siyasi durumu ve olayları hakkında bilgiler gelmektedir. İkinci ciltte, 

                                                 

2

 Babur kelimesi Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü’nde de “kuvvetli, çevik, kaplana benzeyen bir hayvan” 



olarak tarif edilmiştir (Derleme Sözlüğü, Cilt II, Ankara, 1965). 

3

 Esere doğrudan doğruya verilen bir ad olmadığı için söz konusu eser “Vekâyi”, “Vâkıanâme”, “Vâkıât-ı 



Bâbürî”,  “Vekâyinâme-i  Padişahî”  ve  “Bâbüriyye”  adlarıyla  anıldığı  gibi  Farsça  kaynaklarda  “Tüzük-i 

Bâbürî” olarak da bilinmektedir. Eserin en yaygın adı Bâbürnâme’dir (Akün, 1991: 404-408).    



 

251 


 

1504-1520 yılları arasında Kabil vilayetini ve dönemin olaylarını anlatmaktadır. Üçüncü 

ciltte ise 1525-1529 yıllarındaki Hindistan’ı ele almıştır. Burada da Hindistan ve şehirleri 

hakkında ayrıntılı bilgilere yer vermektedir. Ardından dönemin siyasi durumu ve olayla-

rıyla birlikte kazanılan başarılardan bahsetmektedir. 

 

2. Bâbürnâme’de Özbekistan Şehirleri 

2.1. Şehirlerin Coğrafi Özellikleri  

Fergana şehri: Bâbürnâme’nin kaydına göre Fergana bölgesi, beşinci iklimden-

dir


4

  ve bayındırlığın  kenarında bulunmaktadır. Şehir doğusu  Kâşgar, batısı  Semerkant, 

güneyi Bedehşan’ın sınırı olan dağlarla çevrilidir. Önceki zamanlarda kuzeyinde Alma-

lık, Almatı ve Yangı- kitaplarda Otrar

5

 yazmaktadır- gibi şehirler olduğundan söz edil-



mektedir. Bu şehirler Moğollar ve Özbekler tarafından tahrip edilmiştir ve şehirlerde hiç-

bir bayındırlık hizmeti bulunmamaktadır. Fergana küçük bir vilayettir ve etrafı dağlıktır, 

sadece Semerkant ve Hocent’in bulunduğu batı taraflarında dağ yoktur. Hocent suyu ismi 

ile meşhur olan Seyhun nehri, bu bölgenin kuzey doğusundan gelir ve içinden geçerek 

batıya doğru akar. Bu nehir, Hocent’in kuzeyi ve günümüzde Şahruhiye ismi ile meşhur 

olan Fenaket’in güneyinden geçip tekrar kuzeye dönerek Türkistan’a doğru ilerler. Tür-

kistan’dan çok aşağı mesafede olan bu nehir, kumlar arasında kaybolur ve hiçbir nehre 

karışmaz. Seyhun nehrinin güneyinde beş ve kuzeyinde iki olmak üzere yedi kasabası 

bulunmaktadır (Arat, I, 1989: 3). 

                                                 

4

 Beşinci İklim: Doğu’dan ve Yecüc beldelerinden başlar. Daha sonra Horasan topraklarının kuzeyinden 



geçer. İklimin bu bölgesinde tüccarların şehri Tirâz, Nevîket, İsbîcâb, Şaş, Turârabend, Harzem, Azerbay-

can, Ermenistan  yerleşimleri,  Berza’a, Neşevey, Sicistan, Erzen ve  Halat  yer alır. Bu noktadan itibaren 

Rum topraklarına ulaşır ve Harşene ile Kurra civarından büyük Rum devleti topraklarını geçer ve kuzey 

yönüne düşen Şam Denizi (Akdeniz) sahillerine kadar varır. Beşinci iklim bu bölgelerden sonra Endülüs 

ve Mağrip topraklarına kadar devam eder (Ağarı, 2006: 202-203).  

5

 Otrar şehri kaynaklarda “Yengi-Kent, Yangı Kent, Farab, Turar, Tarban veya Tutarband” adlarıyla da 



kaydedilmiştir. Farabî adı da şehrin bu adından gelmektedir. Şehir Oğuzlar tarafında daha çok Yengi-Kent 

ve  Yangı  Kent  adlarıyla  kullanılmıştır.  Otrar  ismi  dönem  dönem  Otrar-abad  şeklinde  de  kullanılmıştır. 

Şehre Farslar önce Pârâb, sonra Bârâb demişler, Türkler ise Farab şeklinde kullanmışlardır.  Farab bölgenin 

adı olup bu bölgeye Köktürk metinlerinde Kengeres ve Kengü-tarban adı da verilmiştir (Tülücü, 1995: 129-

130).  


 

252 


 

Fergana İslam seyyahlarının yazdığı kaynaklarda da detaylı olarak ele alınmıştır. 

Fergana Bölgesi Semanî’ye göre doğuda; Ceyhun ve Seyhun nehirlerinin ötesinde bulu-

nan geniş  bir bölgedir. Yakut  Hamavî, Fergana’nın  sadece bir bölge adı olmayıp  aynı 

zamanda bir şehir adı olduğunu da belirtmektedir. Ona göre söz konusu bölge, doğuda 

Haytal  tarafından Türklerle sınır olup  Semerkant’tan 50 fersahlık bir mesafede bulun-

maktadır (Hurdadbih’in eserinde 53 fersah olarak gösterilmektedir). İstahrî, vilayetin çok 

zengin ve nüfusunun çok kalabalık olduğunu kaydetmektedir. Ona göre Fergana dağla-

rında çok sayıda altın, gümüş, bakır, firuze, cıva, kömür ve nışadır bulunmaktadır. Ma-

veraünnehir’de nışadırın bulunduğu tek maden ocağı buradadır. Mukaddesî, Fergana’da 

bulunan yaklaşık 40 tane büyük ve küçük şehirden söz etmektedir (Aynakulova, 2007: 

537). 


Andican (Endican): Günümüzde Özbekistan’ın en doğu ucu olarak kabul edilen 

şehir, Fergana bölgesindedir. Şehrin Özbek Türkçesinde adı Andicon’dur. Baburnâme’de 

şehirle ilgili olarak şu bilgiler verilmektedir: Bölgenin güney tarafındaki şehirlerden biri 

olup orta kısımda bulunmaktadır. Ayrıca Fergana’nın başkentidir. Havası sağlığa zarar-

lıdır ve sonbahar aylarında sıtma yaygın olarak görülmektedir (Arat, I, 1989: 4). Oygu 

(Oygur) ve Mecem (Mencem) adlı iki dağı bulunmaktadır (Arat, I, 1989: 111). Andican 

Bâbürşah’ın  hükümdar  olmasından  sonra  başkent  olmuştur.  Bu  olay  Bâbürnâme’de 



Ahsi’den Mirza’nın (Ömer Şeyh) anası Sultan Begim, Cihangir Mirza ve saray erkânı ve 

beyler Andican’a geldiler (Arat, I, 1989: 31) şeklinde ifade edilmiştir.  

Oş (Uş): Günümüzde Kırgızistan’a bağlı bir Oblast (eyalet) olarak kabul edilen 

Oş’la ilgili Bâburnâme şu bilgileri aktarmaktadır: Andican’ın güney doğusundadır. Do-



ğuya doğru Andican’dan dört fersah

6

  uzaklıktadır.  Havası  güzel  ve  akarsuları  çoktur. 

Baharı çok iyi olur. Kurganı’nın güney doğusunda şekli orantılı olan bir dağ bulunmak-

tadır. Bera-Kûh

7

 ismini taşıyan bu dağın tepesine Sultan Mahmut Han bir köşk yaptır-

mışlardır. Andican suyu, Oş’un içerisinden geçerek Andican’a gider. Bu suyun iki tarafı 

bağlıktır ve bütün bağlar suya bağlıdır. Akarsuları vardır. Oş/Uş temiz ve havadar bir 

                                                 

6

 Fersah: Eski ölçü birimlerinden olup yaklaşık 5 kilometrelik bir mesafedir. 



7

 Bera-Kûh kavramı “güzel dağ” anlamına gelmektedir. Bu dağa günümüzde Süleyman Tag, Süleyman too, 

taht-ı Süleyman gibi adlar verilmektedir. Ayrıca bu dağda Bâbür’ün bizzat kendisinin yapmış olduğu tek 

odalı bir evi bulunmaktadır. Bu tek odalı küçük ev sonradan camiye dönüştürülmüş olup Bâbür Evi olarak 

da adlandırılmakta ve türbe gibi sıkça ziyaret edilmektedir.  


 

253 


 

şehirdir. Baharı güzel olur; burada çeşitli lale, gül ve menekşe açmaktadır (Arat, I, 1989: 

4-5).  İslam kaynaklarında şehrin Dervaza-i Kuh=Dağ Kapısı, Dervaze-i Âb=Su Kapısı 

ve Dervaza-i Mugkede=Mugkede Kapısı olmak üzere üç kapısı bulunmaktadır. Bu kapı-

lar müstahkemdir. Mugkede “ateşe tapanlar kapısı” anlamına gelip eski Zerdüştlük dini-

nin bir yankısıdır (Aynakulova, 2007: 540). 

Mergilân (Merginan): Andican’ın batısında ve oradan yedi fersahlık mesafede 

bir şehirdir (Arat, I, 1989: 5).    



Esfera: Dağ eteğinde, akarsuları olan bir şehirdir. Mergilân’ın güney batısında ve 

oradan dokuz fersahlık uzaklıktadır. Esfera şehrini, Esfera, Varuh, Suh ve Hüşyar olmak 

üzere dört dağ eteği teşkil etmektedir (Arat, I, 1989: 6). 

Hocent: Andican’dan batıya doğru yirmi beş fersahlık mesafede bir şehirdir. Ho-

cent ile Semerkant’ın arası yirmi beş fersahtır. Eski şehirlerden biridir (Arat, I, 1989: 6). 

Seyhun nehri, kuzeyinden akar ve Hocent kurganından bir ok atımı kadar uzaklıktadır. 

Kurgan ile nehrin kuzeyinde, Mutugıl (Munugıl) adlı bir dağ vardır. Buranın havası sağ-

lığa zararlıdır ve sonbaharda sıtma çok yaygın olarak görülmektedir. Havasının kötü ol-

masının sebebi, kuzeydeki bağlar kabul edilmektedir. Hocent’e bağlı Kend-Bâdem adlı 

küçük kasabanın bademi iyi olduğu için bu ad verilmiştir. Burası Hocent’ten beş altı fer-

sahlık uzaktadır. Hocent ile Kend-Badem arasında Ha-Derviş adlı bir çöl vardır. Bu çöl 

hep rüzgârlıdır ve kasırga olmaktadır. Çölün doğusunda bulunan Mergilân (Margulan) ile 

batısında olan Hocent’e buradan devamlı rüzgâr gelir. Rivayete göre, birkaç derviş bu 

çölde kasırgaya tutulmuşlar ve birbirilerini bulamadan “ha derviş, ha derviş!”, diyerek 

ölmüşlerdir. O zamandan beri bu çöle “Ha-Derviş” demektedirler (Arat, I, 1989: 7).  



Ahsi (Ahsi/Aksı/Ahsikent, Ahsikant): Seyhun nehrinin kuzey tarafındaki şehir-

lerden biridir. Kitaplarda Ahsiket

8

 yazmaktadır. Fergana’da Andican’dan sonra en büyük 



şehirdir. Andican’ın güneyindedir. Seyhun nehri kurganın altından akar. Seyhun nehrinin 

Ahsi tarafı çöldür. Andican tarafı ise ormanlıktır  (Arat, I, 1989: 7-8).  

                                                 

8

 İslam kaynaklarının verdiği bilgilerden söz konusu dönemlerde Fergana Bölgesi’nin baş şehrinin Ahsıket 



olduğu anlaşılmaktadır. Günümüzde Sır Derya’nın kuzey sahilinde, Namangan şehrinin 20 km güneydo-

ğusunda, tarih literatüründe Ahsıket (X-XIII. yy.) ve Ahsı (XIV-XVII. yy.) olarak bilinen bu eski şehrin 

büyük harabeleri bulunmaktadır (Aynakulova, 2007: 538).  


 

254 


 

Kâsân: Ahsi şehrinin kuzeyinde ve oldukça küçük bir şehirdir. Andican suyu, Oş 

şehrinden geldiği gibi Ahsi suyu da Kâsân’dan gelir. Havadar bir yerdir. Çeşitli bahçeleri 

vardır ve bunların hepsi dere kenarında olduğu için “önü süslü elbise” (postin-i piş bere) 

derler (Arat, I, 1989: 8). 



Çegrek: Andican vilayetinin göçebelerinden olan Çegrek, çok kalabalık beş-altı 

bin aileli bir şehirdir. Fergana ile Kaşgar arasındaki dağlarda otururlar. At ve koyunları 

çoktur (Arat, 1989: 48). O dağlarda kutas beslerler. Dağları da sarp ve hudutta bulunduğu 

için vergi vermekte istekli değildirler (Arat, I, 1989: 48). 



Semerkant: Bâbürnâme’de Semarkant coğrafi anlamda beşinci iklimde, Tûlü 99, 

remz-i nücûmu 56 derece ve dakika, genişliği 30 derece ve dakika olarak tarif edilmiştir. 

Vilayetine Maveraünnehir derler. Hiçbir düşman, şiddet ve üstünlük ile bu şehri ele geçi-

remediği için “belde-i mahfuza” da denilmektedir. Semerkant’ı İskender tesis etmiştir. 

Moğol ve Türk ulusları Semizkend adını vermişlerdir. Emir Timur burayı başkent yap-

mıştır (Arat, I, 1989: 68-69). Semerkant’ın doğusunda Fergana ve Kâşgar, batısında Bu-

hara ve Harzem, kuzeyinde Taşkent ve Şahruhiye (kitaplarda Şaş ve Benakat yazmakta-

dır) güneyinde ise Belh ve Termiz bulunmaktadır. Kûhenk suyu, Semerkant’ın kuzeyin-

den akar ve oradan iki kürûh

9

 mesafededir. Bu su ile Semerkant arasında, Kûhenk adlı bir 



tepe vardır. Nehir bunun eteğinden aktığı için, Kûhenk suyu derler. Bu sudan büyük bir 

kol ayrılmıştır. Derya kadar geniş olan bu suya Dergam suyu derler. Dergam suyu, Se-

merkant’tan bir şer’i

10

 mesafededir ve şehrin güneyinden akar. Semerkant’ın bağ ve ma-



halleri ile birkaç kazası bu su sayesinde bayındır olmuştur. Buhara ve Kara-Köl’e kadar 

otuz-kırk fersaha yakın bir saha Kûhenk suyu ile bayındır ve ekili alana sahiptir. Bu kadar 

büyük bir nehir olmasına rağmen suyu ziraat ve imar için yeterli değildir; hatta yazları 

Buhara üç dört ay susuz kalmaktadır (Arat, I, 1989: 69-70). Kar, çok yağmasa bile kışı 

çok soğuktur. Yazın havası iyidir (Arat, I, 1989: 70). 

Semerkant bölgesinde çok iyi çayırlar da vardır. Semerkant’ın doğu tarafında ve 

kuzeye doğru bir fersah  mesafede bulunan Kân-i Gil meşhur çayırlardan biridir.  Âb-ı 

Rahmet de denilen Kara-Su, Kân-i Gil’in ortasından akar. Yedi sekiz değirmen işletecek 

                                                 

9

 Kürûh: Bâbür Şah Vekayi’de Hintliler tarafından 1 Kürûh’un 1 mil ve 4 bin kademe eşit olduğu bilgisini 



vermektedir (Seyhan, 2007: 131).  

10

 şer’i: 4000 şer’i arşın: 1 mil: 1/3 fersah: yaklaşık 2 km (Seyhan, 2007: 124). 



 

255 


 

kadar suyu bulunmaktadır. Nehrin etrafı bataklıktır. Bu çayırın asıl adı Kân-i Âbgîr imiş, 

fakat tarihi kaynaklarda Kân-i Gil yazmaktadır. Bu çayırın biraz yukarı kısmında, güney 

doğuya doğru, Han-Yurdu adlı başka bir çayır vardır. Semerkant’ın doğusunda ve oradan 

bir fersah uzaklıktadır. Kara-Su bunun içinden geçerek Kân-i Gil’e gider. Diğer çayırlar-

dan biri, Büdene (bıldırcın) korusu, Dilgüşâ bahçesi ile Semerkant arasında bulunmakta-

dır. Köl-i Megâk çayırı, Semerkant’ın kuzeyine doğru, iki fersah kadar batı tarafındadır. 

Bu  çayırın  bir  tarafında  büyük  bir  göl  bulunduğu  için  Köl-i  Megâk  çayırı  denilmiştir. 

Çayırlardan bir diğeri ise, Kulbe çayırıdır. Bu çayır, diğerlerine göre daha küçüktür. Ça-

yırın kuzeyinde Kulbe köyü ve Kûhek nehri, güneyinde Bağ-ı Meydan, doğusunda Kûhek 

tepesi bulunmaktadır (Arat, I, 1989: 74-75). 


Download 3.66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling