I X t I o L o g I y a

 
 
3.7-rasm. Sarganlar yoki uchuvchi baliqlar turkumi (Beloniformes) 
 
Mazmuni. Suzgichlaridagi nurlarining bir qismi o‘zaro ajralmagan tikanchalar shaklida 
bo‘lgan, dengiz va chuchuk suvlarda keng tarqalgan ancha xilma-xil baliqlar. Qorin suzgichlari, 
odatda ko‘krak suzgichlari ostida, ba’zida esa ulardan oldinda joylashgan bo‘ladi. Suzgich pufagi 
ichafi bilan tutashmagan. 
Okunsimonlar, yani olabug‘asimonlar (pyercidae) sanoatda axamiyatga ega bo‘lgan ko‘p 
turlarni o‘z ichiga oladi. Qora va kaspiy dengizlarida yashovchi bir necha turlar orasida 
sudaklarni ( Luciopyerca) qayd qilish lozim. Bulardan ba’zilari muttasil daryolarda, boshqalari 
dengizlarda yashaydi, uchinchilari yarim o‘tkinchi baliq bo‘lib, urchish uchun daryoda dengizga
o‘tadi. Yiriklarining massasi 10-12 kg keladi. Katta sanoat ahamiyatiga ega. Olabug‘alar 
(Pyerca) daryo va ko‘llarda keng tarqalgan. Ular o‘troq hayot kechiradi. Uzunligi 50 sm massai 1 
kg va undan ko‘proq bo‘lishi mumkin. Joylarda asosiy ov obektidur. Yershlar sanoat 
ahamiyatiga ega emas.

---

Labirintlar (Anabantidae) xavo bilan vaqtincha nafas olishga imkon byeruvchi jabra 
bo‘shlig‘ida joylashgan haltasimon o‘simtalarga ega. Bu baliqlardan masalan, anabas ( Anabas 
testudineus) ko‘pincha suvdan chiqib, daraxtlarga o‘rmalab chiqadi. Tropik Afrika, Osiyodagi va 
Malayya arxipelagidagi chuchuk va undan sho‘r bo‘lmagan suvlarda yashaydi. 
Skumbriyalar ( scombridae) tropic dengizlarning ochiq suv sathida yashaydigan baliqlar . 
Baltika va qora dengizda yashovchi bir necha turi bor. Keng migratsya qiladi. Asosiy (ayniqsa 
Qora dengizda ) ov balig‘idir. 
Tuneslar ( Thunoidae) sistematika jihatdan skumbriyalarga yaqin bo‘lganligi uchun bazi 
olimlar ularni skumbriyalarga kiritadilar.Bularning uzunligi 40 sm dan 3 m gacha etadi. Ular 
Jahon okeanlarining sohil bo‘ylarida va ochiq suvlarida, shimolda Skandinaviya qirg‘oqlarigacha 
lanubda esa Afrikaning janubiy va avstralyagacha uchraydi. Tuneslar chaqqon suzuvchi baliq 
bo‘lib, sanoatiga 90 km gacha tezlikda suzadi. SHuning uchun bo‘lsa kyerak, bularda yon 
muskullari taminlivchi qon tomirlari yaxshi rivojlangan. Tuneslar ovlanadi.
Bichoqlar (Gobiidae) kichik, odatda, dengiz sohillarida, ba’azan chuchuk suvlarda 
yashovchi baliqlar. Suv tubida yashab, o‘sha yerda umurtqali hayvonlar bilan oziqlanadi. Bazi 
turlarining yerkaklari urchishi davrida uya quradiva urg‘ochilari qo;ygan uvildiriqni himoya 
qiladi. Asosan janubiy daryo va dengizlarda tarqalgan Qora azov va Kaspiy dengizlarda 
ovlanadi.