Ибрайым Юсупов

TÓLEPBERGEN QAYIPBERGENOV
(1929-2010)


Ómiri hám dóretiwshiligi. T.Qayıpbergenov 1929-jılı 7-mayda Kegeyli rayonı aymaǵında diyqan shańaraǵında tuwıldı. 1945-1947-jıllar aralıǵında ol Xojeli pedagogikalıq uchilishesinde oqıdı. Onı pitkerip ózi tuwılǵan awılına muǵallim bolıp keldi. Onıń dáslepki shıǵarmaları usı awıl muǵallimi bolıp júrgen kúnlerinen baslanadı. Jas qálemkesh qısqa qosıq, gazeta maqalaların jazıp shınıqtı. Ol diyqanlardıń sanasındaǵı ótken zaman qaldıqları menen taza zaman ideyası ortasındaǵı gúresti, burınǵı baylardıń jańa zaman adamlarına degen jek kóriwshiligin, jańa qáliplesip atırǵan sananı bolajaq jazıwshı seze aldı.
Ullı Watandarlıq urıstıń baslanıwı jas talant iyesin ózi sıyaqlı qatar-qurbıları menen birden turmısqa aralastırdı. Ol turmıs mektebinen usılay erte ótti. Urıs jıllarındaǵı waqıttıń qıyınshılıǵı oqıwshı Tólepbergendi oqıtıwshı etti. Óziniń usı ómirbayanın «Sekretar`» povestinde Atamurat obrazı arqalı beredi. 1950-jılı T.Qayıpbergenov Nókis pedagogikalıq institutınıń rus tili hám ádebiyatı fakultetine oqıwǵa tústi.
İnstitut jas háweskerdiń ádebiyatqa degen intasın burınǵıdan beter kúsheytip dóretiwshiligine aydın jol kórsetti. Bull jerde ol rus klassikleri hám dúńya ádebiyatınıń marjanları menen tanıstı. Burın qısqa qosıq jazıp júrgen háwesker avtor janrın tańlay basladı, gúrriń, ocherk jazıwǵa ótti. Onıń gúrrińleri respublikalıq gazetalarda járiyalanıp turdı. İnstituttı 1955-jılı tabıslı tamamlap, respublikanıń baspa sóz, radio esittiriw orınlarında ádebiy xızmette islep keldi.
Jazıwshı T.Qayıpbergenov jámiyetlik jumıslardı atqarıw menen birge, dóretiwshiligin ósiriw ústinde tınbay islep keldi. 1956-jılı onıń «Sekretar`» atlı birinshi povesti shıqtı, 1958-jılı «Muǵallimge raxmet» povesti, 1960-jılı «Sońǵı hújim» romanı, 1961-jılı «Bloknot sóyleydi» gúrriń hám ocherkler toplamı, 1963-jılı «Qaraqalpaq qızı» romanınıń birinshi kitabı, 1964-jılı «Suwıq tamshı» (dáslep «Namıs kúshi» degen at penen), 1965-jılı «Uyqısız túnler» povesti, sol jılı «Qaraqalpaq qızı» romanınıń ekinshi kitabı, 1968-jılı «Maman biy ápsanası» romanı, 1976-jılı «Túsiniksizler» degen úshinshi romanın pitkerip tariyxıy roman trilogiyasın tamamladı.