Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 92
134. Abu Bakr ibn ash-Shaxir Umardan (r.a.) qilgan rivoyatlarini bir juz’i. Abu Dovud Oishadan (r.a.) shunga o‘xshash hadis rivoyat
qilgan.
Iso (a.s.) shunday deganlar: «Gavharlarni to‘ng‘izlarning bo‘yniga osmanglar». Albatta,
hikmat (ilm) gavhardan yaxshiroqdir. Kim uni yomon ko‘rsa, to‘ng‘izdan ham
yomonroqdir. Shuning uchun: «Har bir bandaga aqlining me’yoriga ko‘ra o‘lchab va
fahmining mezoniga ko‘ra tortib ber. Toki sen uning yomonligidan salomat bo‘lasan va u
ham sendan foyda oladi. Aks holda me’yorlar turlicha bo‘lgani uchun inkor paydo
bo‘ladi», deyilgan.
Bir olimdan bir narsa haqida so‘rashganida, javob bermadi. Shunda so‘rovchi: «Siz
Rasulullohning (sollallohu alayhi vasallam): «Kimki foydali bir ilmni yashirsa, qiyomat
kunida olovdan bo‘lgan yugan bilan yuganlanadi»,135 deganlarini eshitmaganmisiz?»
dedi. Olim: «Yuganni qo‘yaver va (yo‘lingdan qolmay) ketaver. Agar (so‘zimni)
anglaydigan bir odam kelsa va undan ilmni yashirsam, o‘shanda meni yuganlayversin»,
deb javob qildi.
Zero, ilmni buzadigan va unga zarar beradigan kishidan ehtiyot qilish lozimligini bildirib,
Alloh taolo:
«Aqlsizlarga mollaringizni berib qo‘ymangiz», (Niso surasi, 4-oyat), deya
marhamat qilgan. Loyiq kishiga bermaslikdagi zulm noloyiq kishiga berishdagi zulmdan
kam emasdir. She’r:
O‘tlab yurgan qo‘ylarga dur-Marjon sochmoq nechun?
So‘ngra esa shartmikin unga qo‘riqchi bo‘lish?
Ilmu hikmat qadrini johillar qaydan bilsun,
Hayvon bo‘yniga ilmoq durru gavhar-abas ish!
Allohning lutfi ila gar iltifot etsa latif,
Yo‘llarimda uchrasa ilmu hikmat ahlidan.
Unga zarur ilm tarqatib qozonsam muhabbatin,
Aks holda ilm-yashirin, benasibdur bahridan.
Kim johilga ilm o‘rgatsa, uni qilibdi zoe’,
Kim tolibdan ilm ayasa, o‘shadir eng betole’!
135. Ibn Moja Abu Saiddan zaif isnod ila rivoyat qilgan.
Yettinchi vazifa: Zehni past talabaga o‘ziga munosib bo‘lgan ochiq ilmlarni o‘rgatish
lozim. Ilmning nozik jihatlarini berkitganini unga aytmaslik kerak. Chunki bunday so‘z
uning ochiq ilmlardagi rag‘batini kamaytiradi, qalbiga tashvish soladi va o‘ziga nisbatan
baxillik qilingan, degan gumonga olib boradi. Zero, hamma odam o‘zini daqiq ilmlarni
olishga loyiq deb o‘ylaydi. Har kim o‘z aqlining mukammalligi xususida Alloh taolodan
rozi bo‘lgandir. Eng ahmoq va aqli zaif kishi o‘z aqlini mukammal deb xursand bo‘lgan
kishidir. Bundan ma’lum bo‘ladiki, avom tabaqasidan kimki shariat zanjiriga bog‘lanib,
salaflardan o‘tib kelgan aqidalarni ta’vil va tashbeh qilmasdan qalbiga joylashtirgan va
shu bilan yurish-turishini chiroyli qilib olgan hamda aqliga bundan ko‘proq narsani
Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy