Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 40
(r.a.), Sufyon Savriy (r.a.).
Ularning har biri obid, zohid, oxirat ilmining olimi, xalqning dunyosini isloh qiluvchi
faqih, ilmi bilan Alloh taoloning roziligini istagan zotlar bo‘lishgan.
Zamonamiz faqihlari mana shu besh xislatdan faqat bittasigagina ergashdilar. U ham
bo‘lsa, fiqhning far’iy masalalariga chuqur kirish va mubolag‘a qilishdir. Zero, to‘rt xislat
faqat oxirat uchun manfaatlidir. Bitta bu xislat (ya’ni, faqihlik) dunyo va oxirat uchun
salohiyatli bo‘ladi. Agar uni oxiratni ko‘zlab o‘rganilsa, dunyo uchun manfaati ozdir.
Zamonamizdagi faqihlar fiqhning far’iy masalalariga chuqur ketib, ulug‘ faqihlarga
o‘xshashni da’vo qiladilar. Ularning da’volari haqiqatdan shu qadar uzoqki, temirchilar
bilan farishtalarni muqoyasa qilishga o‘xshaydi. Quyida buyuk faqihlarning mana shu
besh xislatga dalolat qiladigan holatlarini keltirib o‘tamiz. Ularning fiqh ilmidagi
ma’rifatlari ochiq-ravshan ko‘rinib turibdi.
Imom Shofe’iy rahimahulloh.
U kishining obidliklariga dalolat shuki, kechani uch qismga bo‘lib, bir qismida ilm tahsil
qilganlar, bir qismida ibodat bilan shug‘ullanganlar va bir qismida uxlaganlar.
Rabi’ aytadilar: «Imom Shofe’iy (r.a.) ramazon oyida Qur’oni karimni oltmish marta
xatm qilar va bularning barchasini namozda o‘qir edilar». Shogirdlaridan bo‘lgan
Buvaytiy ramazon oyida har kuni bir marta Qur’oni karimni xatm qilardilar. Hasan
Karobiysiy aytadilarki: «Men Imom Shofe’iy bilan bir necha bor tunab qoldim. U kishi
kechaning uchdan bir qismida namoz o‘qirdilar. Namozlarida ellik oyatdan ko‘p, yuz
oyatdan oshirmay o‘qiganlarini ko‘rdim. Rahmat oyatini o‘qiganlarida o‘zlari va barcha
mo‘min-musulmonlar uchun Alloh taolodan rahmatini, azob oyatini o‘qiganlarida o‘zlari
va mo‘minlar uchun najot berishini so‘rar edilar. U zotda xavf bilan rajo birdek
jamlangandek edi».
Sen u kishining Qur’onning sirlarini bilishlariga va uning ma’nolarini tadabbur
qilishlariga qaramay, ellik oyat bilan kifoyalanishlari nimaga dalolat qilishini bir o‘ylab
ko‘r.
Imom Shofe’iyning o‘zlari aytadilar: «Men o‘n olti yildan beri to‘yib ovqatlanmadim.
Zero, to‘yib ovqatlanish badanni og‘irlashtiradi, qalbni qoraytiradi, zakovatni ketkazadi,
uyquni jalb etadi va kishini ibodatga zaif qiladi». Qorin to‘q bo‘lishining ofatlarini bayon
qilishlaridagi hikmatlarini fikr et, ibodatdagi g‘ayratlariga qara. U zot ibodat uchun to‘yib
ovqat yeyishni tashladilar. Hukamolar aytadilarki, ibodatning sarmoyasi kam yeyishdir.
Imom Shofe’iy (r.a.) yana aytadilar: «Men xoh rostgo‘y bo‘lay, xoh yolg‘onchi bo‘lay,
hech qachon Alloh taolo nomi bilan qasam ichmadim». Endi u kishining Alloh taologa
bo‘lgan izzat-ikromlarini taammul et.
Bu hol u zotning Alloh taoloning buyukligini chuqur his etganlariga dalolatdir.
Imom Shofe’iy (r.a.) bir safar bir masaladan so‘ralganlarida, sukut qilib qoldilar. «Alloh
rahmat qilgur, javob bermaysizmi?» deyishdi. U kishi: «Sukutim afzalmi yoki javobimmi,
Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy