Ii. Asosiy qism III. Izohlar. Qaydlar IV

Kitob apparati bilan ishlash
Reja:
I.Kirish
II.Asosiy qism
III. Izohlar. Qaydlar
IV.Ko`rsatmalar
V.Boshqa hollarda "tarkib" atamasi qo'llaniladi.
Xulosa


I.Kirish
Kitob apparati (lotincha. Apparatus — uskuna, tuzilma) odatda asosiy matnni toʻldiruvchi, shuningdek, oʻquvchiga kitobdagi maʼlumotlarni osonroq va qulayroq idrok etish imkonini beruvchi materiallar deb ataladi. Kitobning jihozi quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1) muqaddima (keyin so'z);
2) kitobning qisqacha mazmuni;
3) eslatmalar, sharhlar;
4) kitobdagi va kitobdagi bibliografiya;
5) ko'rsatkichlar;
6) arizalar;
7) mundarija (tarkib);
8) iz.
“Kitob apparati” degan keng va sig‘imli tushuncha nashrning tabiatiga ko‘ra juda jiddiy o‘zgarishlarni boshdan kechirmoqda. Kitobning apparati barcha nashrlarda zarur. O'quvchiga dastlabki tushuntirishlar (muqaddima), taqdimot jarayonida matnni tushuntirish (eslatmalar, sharhlar), o'quvchini manbalar doirasi va masalani o'rganish (bibliografiya) bilan tanishtirish, kitobning (indeks) tahliliy mazmunini ochib berish. , apparat nashrning informatsion xususiyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi, nashriyot madaniyatining eng muhim ko'rsatkichiga aylanadi. Ilmiy adabiyotlarda apparat va birinchi navbatda uning indeks va bibliografiya kabi elementlari alohida ahamiyatga ega. Ratsional ishlab chiqilgan va yaxshi tahrirlangan apparat olim, muhandis, shifokor, agronom, har qanday bilim sohasidagi mutaxassisning mehnat unumdorligini oshiradi.
Muqaddima va kitob xulosasi asosiy materialni taqdim etishdan oldingi kirish matnlarining bir turidir. Keyingi so'z, garchi u kitobning oxirida joylashgan bo'lsa-da, so'zboshi bilan ko'p umumiyliklarga ega va shuning uchun apparatning ushbu elementlarini bitta bo'limda ko'rib chiqish tavsiya etiladi.
II.Asosiy qism
Avvalo, nashrda “Muallifdan”, “Muharrirdan”, “Muharrirdan”, “Nashriyotdan”, “Tarjimondan” sarlavhalari ostida ham joylashtirilishi mumkin bo‘lgan so‘zboshilari haqida. Boshqa variantlar ham mavjud (masalan: "Muqaddima o'rniga", "Kitob va uning muallifi haqida" yoki boshqacha nomlangan). Aytilganlardan ma’lum bo‘ladiki, muqaddimani nafaqat muallif, balki kitobning yaratilishida u yoki bu tarzda ishtirok etgan boshqa shaxslar ham yozishi mumkin, bu esa, albatta, uning mazmun va shakliga ta’sir qiladi. Demak, masalan, “Nashriyotdan” muqaddimasi asarni ko‘pincha muallif tirik bo‘lmaganda ommaga chiqarish zaruratining asoslanishi bilan tavsiflanadi. "Muharrirdan" yozuvi ko'pincha materialni tanlashni, uning joylashishini tushuntiradi. Tarjimon o'quvchini tarjima tamoyillari va boshqalar bilan tanishtirishi mumkin. Buning uchun so'zboshi doimo ko'proq yoki kamroq doimiy masalalarni qamrab olishi kerak. Umumiy shaklda ular quyidagicha ifodalanishi mumkin: ishning asosiy vazifalari; uning o'ziga xos xususiyatlari va asosiy bo'limlari; materialning tuzilishi va taqdimotining tabiati; foydalaniladigan manbalar doirasi; o'quvchi manzili. Kollektiv asar mualliflari odatda kitobxonga qaysi biri kitobning qaysi qismiga tegishli ekanligini so‘zboshida aytib beradilar.
Ular, agar muharrir tomonidan yozilmagan bo'lsa, qoida tariqasida, qo'lyozma ishining oxirida so'zboshini tahrir qiladilar va kamida ikkita vazifani bajarishni o'z zimmalariga oladilar: birinchidan, ushbu matnning asosiy material bilan bog'liqligini aniqlashtirish. va apparatning boshqa elementlari, ikkinchidan, agar u mustaqil matn sifatida qaralsa, muqaddimada bo'lishi mumkin bo'lgan kamchiliklarni tuzatish.
Birinchi vazifa so'zboshi tezislarini qo'lyozma mazmuni bilan solishtirish, asarning mohiyatini va uning o'ziga xos xususiyatlarini aks ettirishi kerak bo'lgan so'zlarni aniqlashtirishni o'z ichiga oladi. Muqaddima va agar mavjud bo'lsa, kirish bobi yoki kirish bobi o'rtasidagi munosabatni o'rnatish ayniqsa muhimdir. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, ko'p hollarda qo'lyozmaning organik qismi sifatidagi kirish va apparat elementi sifatidagi kirish so'z o'rtasida aniq farq yo'q. Shuning uchun, ko'pincha "Kirish" sarlavhasi ostida siz bir nechta sahifalarda joylashgan odatiy so'zni topishingiz mumkin, uning barcha atributlari, shu jumladan kitobni tayyorlashda yordam bergan odamlarga minnatdorchilik va kitobxonlarga o'z fikr-mulohazalarini bildirish iltimosi bilan murojaat qilish. nashriyotga ish. Bunday holda, chiqish yo'li juda oddiy - mazmunga mos kelmaydigan "Kirish" sarlavhasi "So'zboshi" bilan almashtiriladi va janrdagi chalkashliklarga barham beriladi. Muqaddimani tahrir qilish ancha qiyin, bunda apparatning ushbu qismiga xos bo'lgan va kirishga xos bo'lgan qismlar doimiy ravishda kesishadi. Bu jiddiy tahliliy ishni talab qiladi, natijada ko'pincha so'zboshi (yoki kirish) ikki qismga bo'linadi, ulardan biri so'zboshi bo'lib qoladi, ikkinchisi esa kirishga aylanadi. Muqaddimani apparatning boshqa elementlari bilan solishtirish va bir xil ma'lumot yoki hukmlarning takrorlanishini bartaraf etish juda muhimdir. Bunday holda, muqaddima yoki keyingi so'z yordamida tuzilgan kitob izohiga alohida e'tibor berilishi kerak, shuning uchun so'zboshi va izoh matnining mos kelishi (ba'zan so'zma-so'z) juda tez-tez uchraydigan hodisadir. Muqaddima matnini tuzatishda ular materialni taqdim etishning umumiy talablaridan kelib chiqadilar, lekin, ehtimol, ular har bir iborani yanada jiddiyroq baholaydilar. Muqaddima kitobni ochadi, kitobxonni u bilan tanishtiradi, uning mazmuni va shakli o‘quvchini daf qilmasligi, o‘ziga jalb qilishi muhim. Kirish maqolasi o'ziga xos so'zboshi hisoblanadi - yozuvchilar, olimlar, jamoat arboblarining alohida asarlari yoki to'plangan asarlari nashrlarida apparatning majburiy elementi. Kirish maqolalari, albatta, har xil. Klassik yozuvchilarning to‘plangan asarlarida, masalan, nashr haqida, unda amalga oshirilgan matn tamoyillari haqidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan maqolalar, yozuvchi haqidagi tarixiy va adabiy materiallarni o‘z ichiga olgan, uning ijodiga g‘oyaviy, badiiy baho beradigan maqolalarni joylashtirish odat tusiga kirgan. biografik ma'lumotlarni o'z ichiga olgan ish. Birinchi holda, ular odatda nashr kimga mo'ljallanganligini, material qanchalik to'liq to'planganligini, asosiy matnning manbalarini tanlash printsipi nimadan iboratligini, nashrda materialni bir butun sifatida joylashtirish printsipi nimadan iboratligini va hajmi bo'yicha, nashrning imlo tamoyillari qanday. Unda biografik ma’lumotlar, yozuvchi yashagan tarixiy vaziyat tavsifi, uning qarashlari evolyutsiyasi, ijodiy tamoyillari, asosiy asarlariga baho berilgan. Ko‘rib turganingizdek, barcha hollarda kirish maqolasi yuqori malakali mutaxassis tomonidan tayyorlangan, muhim ilmiy-uslubiy, g‘oyaviy-siyosiy ahamiyatga ega bo‘lgan o‘ziga xos asardir. Bu, mohiyatiga ko'ra, ushbu turdagi materiallarni tahrirlashni belgilaydi. Kirish maqolalari o'z vazifalari va mazmuni bo'yicha keyingi so'zlarga yaqin bo'lib, kitob mazmuni bilan allaqachon tanish bo'lgan o'quvchiga o'qiganini yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Hozirgi vaqtda keyingi so‘zlar, ayniqsa, tarjima nashrlarida, xorijiy badiiy adabiyot nashrlarida keng tarqalgan. Tajriba shuni ko'rsatadiki, ular o'quvchi uchun birinchi navbatda asarni o'qish, uni mustaqil tushunishga harakat qilish va keyin malakali mutaxassisdan tushuntirishlar olish foydali bo'lgan hollarda ayniqsa qulaydir. Taxmin qilish mumkinki, keyingi so'z, garchi u muqaddima yoki kirish maqolasiga o'xshash vazifalarni bajarsa ham, birinchi holatga qaraganda kamroq majburiy tushuntirishlarni o'z ichiga oladi. Sof rasmiy, ammo ayni paytda muhim ma'lumot vazifasini asar haqida juda qisqacha ma'lumot beradigan va sarlavha sahifasining orqa tomoniga joylashtirilgan kitob izohi bajaradi. O'quvchi uchun kitob xulosasi kitob, uning muallifi, masalalari, o'quvchi manzili haqidagi birinchi ma'lumotdir. Kitob sotuvchilari uchun bu nashrlar uchun tashviqot vositasidir. Kutubxonachilar va axborot xizmati xodimlari uchun kitob annotatsiyasi ilmiy axborot xizmatining muhim vositasi hisoblanadi. Kitob annotatsiyasi, umuman olganda, annotatsiya turlaridan biri sifatida, tabiiy ravishda, ushbu turdagi hujjatlarga qo'yiladigan umumiy talablarga javob berishi kerak. Unda kitobning mazmuni, uning g‘oyaviy-siyosiy yo‘nalishi, qadr-qimmati va maqsadi haqida qisqacha ma’lumot berilgan. Shu bilan birga, kitob konspekti boshqa barcha annotatsiyalardan, shu jumladan tematik reja uchun izohlardan sezilarli darajada farq qiladi. Rasmiy tomondan, bu farq kitob konspektida bibliografik ma'lumotlar yo'qligidadir. Kitobda muqaddima yonida joylashgan bunday izoh uning mazmunini hech qanday tarzda takrorlay olmaydi.
Annotatsiyalarni tuzish va qayta ishlashda muharrir har doim nashrning xususiyatini hisobga oladi. Badiiy asar yoki ilmiy kitobning izohida muallif haqida qisqacha ma’lumot berish maqsadga muvofiqdir; ilmiy-ommabop nashrda o'quvchi uchun eng katta qiziqish uyg'otadigan bo'limlarni belgilash foydalidir; birinchi marta nashr etilmagan asarda yangi nashrning oldingisidan nimasi bilan farq qilishini aytish kerak va hokazo. Xulosa va konspekt kabi jihozlar kitob izohiga qo'shiladi. Xulosa (frantsuzcha resumor - umumlashtirish) - maqola yoki hisobot mazmunini tashkil etuvchi asosiy qoidalar va xulosalarning qisqacha ro'yxati. Ilmiy jurnallarda (to'plamlarda) chop etilgan maqolalarda xulosalar ba'zan nafaqat rus tilida, balki umumiy xorijiy tilda (masalan, ingliz tilida) ham beriladi. Konspekt (yunoncha sinopsis - sharh) odatda maqola bilan bir vaqtda nashr etilgan ilmiy maqolaning muallif xulosasi deb ataladi. Maqolaning mazmuni va xulosalarini qisqacha bayon qiladigan, undagi yangilikni ko'rsatadigan konspekt o'z mazmunida abstrakt va mavhum o'rtasidagi narsadir. Xulosa va konspekt odatda maqolaning oxirida joylashtiriladi.