Ii. Asosiy qism Me’yordan og’ishlik tiplari

Me’yordan psixik og’ishlik 
eng avvalo bolaning aqliy rivojlanishi uning 
psixik nuqsonlari bilan bog’liq. Bu guruhga eng avvalo psixik rivojlanishda to’xtalish 
(ZPR) bo’lgan bolalar va aqliy norasolar yoki oligofreniya (yunon tilidan oligis kichik 
va phren-aql) lar kiradi. Bu psixik og’ishlikning eng so’nggi shakli bo’lib autism 
(yunon tilidan, aytos sam, o’zi)- psixikaning holati, muloqotga ehtiyoji yo’qligi, 
odamoviligi bilan harakterlanadi va (o’zini-o’zi o’ldirish) suiqasdga moil bo’ladi. 
Me’yordan psixik og’ishgan bolallrnign alohida guruhiga iqtidorlilar kiradi. Bu 
bolaga muvaffaqiyatga erishishni ta’minlovchi, biron-bir faoliyatni bajarishda, 
yutuqlarga erishuvida muhim bo’lgan bolalar iste’dodining o’ziga xos turlaridir. 
Hozirgi davrda bolalrdagi iste’dodni ulardagi musiqaga, san’atga, tasviriy san’atga, 
sport, aqliy qobiliyatlarini ertaroq aniqlovchi ajoyib metodikalar ishlab chiqilgan. Bu 
metodikalarbolalar qobiliyatlarini shakllantirishga ham hizmat qiladi. 
Pedagogik me’yordan og’ishlik. 
Bu shunday
 
tushunchaki, hozircha 
pedagogika juda kam qo’llaniladi. Pedagogik me’yorlarda eng avvalo standartlar 
ko’zda tutiladi. Ular ta’lim darajalarini belgilab beradi.ta’limni egallaganlik yoki 
egallay olmaganlik me’yordan og’ish me’yorlari haqida firk yuritish mumkin. 
Pedagogik me’yorlar bo’lib mamlakatda qabul qilingan umumiy ta’lim standartlar 
hisoblanadi. Bu standartlarga muvofiq darajadagi ta’limni o’zlashtirish lozim. 
Boshlang’ich ta’limni egallash, o’rta ma’lumot (9-sinf)ni olishi va o’rta maxsus yoki 
kasb ta’limini olgan bo’lishi lozim. O’zbekiston Respublikasi “kadrlar tayyorlash 
milliy dasturi” (1997) ga muvofiq umumiy o’rta ta’lim (1997) hamma uchu 

---

~ 8 ~ 
majburiydir. Shu baza asosida mustaqil ta’limsifatida majbiriy bo’lgan o’rta maxsus 
yoki kasb ta’limi (o’qish muddati 3 yil) davomida amalga oshiriladi. 
Biroq o’rta ma’lumotni olmagan bolalar ham bor. O’zi mustaqil kasb ta’limi 
faoliyati turlarini egallay olmaydigan bolalar ham uchrab turadi. Bunday bolalarning 
o’qishga xoxishi yo’qligi, ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan kasb faoliyati bilan 
shug’ullana olmasligi kabi xususiyatlari birlashtiradi. Shunday holatlardan kasb
xususiyatlari birlashtiradi. Shunday holatlardan kasb ta’limiga ega bo’lmagan bolalr 
kelib chiqadi. Bu me’yoradn og’ishganlikni bartaraf etishda mutaxassisning ijtimoiy-
pedagogik yordami zarur bo’ladi.