Ii боб. Рақамли иқтисодиёт: электрон бизнесни бошқариш асослари ўқув мақсади

Электрон бизнес тўртта асосий йўналишлардан иборат: 
➢ электрон тижорат; 
➢ интернет хизматлари; 
➢ интернет хизматлар контенти; 
➢ электрон фирмалар фаолияти. 
Электрон бизнес тизими бир қатор унсурлардан иборат: 
➢ ахборот алмашинадиган қуйи тизимлар (масалан, электрон почта, 
тезкор хабар алмашинув дастурлари ва ҳоказо); 
➢ электрон ҳужжат айланишининг қуйи тизими; 
➢ компания ресурсларини бошқаришнинг қуйи тизимлари (моддий, 
молиявий, меҳнат); 
➢ глобал маълумотларни қидириш, тўплаш ва маълумот алмашишнинг 
қуйи тизимлари; 
➢ корпоратив web-ваколатхоналар, 
➢ компаниянинг бошқа қуйи тизимлари билан интеграцияси; 
➢ савдо ва харидларни ташкил қилиш учун электрон тижоратнинг (e-
commerce) қуйи тизимлари; 
➢ мижозлар ва ҳамкорлар билан ўзаро муносабатларнинг қуйи 
тизимлари; 
➢ ресурсларни ҳисобга олиш қуйи тизимлари (омборхона, логистика ва 
ҳоказо). 
Электрон 
тижоратдан 
савдо 
соҳасида 
мижозларнинг 
ўзаро 
муносабатларига асосланган электрон тижоратдан фарқли равишда 
корхонанинг бутун қўшимча қиймат занжири қўллаб-қувватланади. 
Ушбу турдаги умумий автоматлаштириш бир қатор афзалликларга эга, 
хусусан: 
• иш ҳақи харажатларининг камайиши; 
• инсон омили билан боғлиқ хавфларнинг йўқлиги (хатолар, 
маълумотларнинг тарқалиши, ўғирлик, касаллик таътили ва шу кабилар); 
• ишлаб чиқариш жараёнларининг тезлашиши ва бунинг натижасида 
бизнеснинг тезлашиши (пул ишлаш жараёнининг тезлашиши); 
• ташкилот моддий активларининг қисқариши, баъзи бизнес 
моделларида эса умуман йўқлиги (бутун бизнес кибероламда тақсимланган – 
офис, ходимлар ва моддий товарлар йўқ); 

---

• бизнеснинг юқори тезликда кенгайиши. Белгиланган алгоритмларга 
мувофиқ электрон шаклда маълумотлардан нусха олиш ёруғлик тезлигида 
амалга оширилиши мумкин; 
• сотувчи ва харидор ўртасидаги масофанинг йўқолиши. Австралия 
бўйлаб самолётда бўлиб туриб, канадалик харидорга чанғиларни осонгина 
сотиш мумкин; 
• ҳатто кичик ташкилотлар ҳам ўз соҳасидаги йирик гигант 
ташкилотлар билан рақобатлаша олиш имконияти. 
Шунингдек, бошқа бевосита ва билвосита афзалликларга эга. 
Электрон бизнес инновацияларнинг фаол шаклланиши ва улардан 
фойдаланиш, шунингдек, фанлараро тадқиқотларнинг қидирув соҳаси 
ҳисобланади. Бу ҳолатни ушбу масалага бағишланган кўплаб илмий 
конференциялар, шунингдек, электрон бизнес учун янги ечимларни излаш 
билан шуғулланадиган кўплаб илмий марказларнинг фаолияти буни 
тасдиқлайди. Деярли барча компьютер, тармоқ ускуналари ва дастурий 
таъминот яратувчи йирик компаниялар электрон бизнес учун технологик 
ечимлар ёки интеграллашган тизимларни таклиф қилади: IBM, Hewlett-
Packard, Compaq, Intel, Sun Microsystems, Cisco Systems, Microsoft, Computer 
Associates International, Navision ва шу кабилар. Электрон тижорат ва ўзаро 
алоқанинг электрон востиаларини ривожлантириш “Электрон Россия” 
дастурининг устувор йўналишларидан бири сифатида қайд этилади.
Бугунги кунда электрон бизнеснинг турли соҳа мутахассислари фаолият 
юритувчи кенг фаолият соҳасидир. Дунёда электрон бизнес соҳасида кўплаб 
профессионал бирлашмалар мавжуд. Электрон бизнес соҳасининг ҳолати, 
ундаги мавжуд илмий ва амалий муаммолар ушбу мавзуга бағишланган 
кўплаб конференцияларда муҳокама қилинади. 
Дунёнинг кўплаб таълим муассасаларида электрон бизнес соҳасидаги 
ўқув дастурлари мавжуд: бакалавр, магистрларни тайёрлаш дастурлари, ушбу 
соҳада қўшимча таълим дастурлари, МBА (Master of Business Administration) 
дастурлари, аспирантура. Электрон бизнес соҳасидаги таълим йирик он-лайн 
ва оффлайн компанияларда ишлаш учун юқори малакали мутахассисларни 
тайёрлашга 
қаратилган. 
Магистрлар 
катта 
менежерлар 
сифатида 
тайёрланадилар (келажакда – бош ижрочи директор, бош техник директор, 
иқтисодиёт ва информатика бўйича директор).