Ii-mavzu. Sanoat korxonalarini rivojlantirish strategiyasini shakllantirish

2.4.Korxonaning tashkiliy tuzilmasi va uning samaradorlik mezonlari
Korxonaning tuzilmasi - bu uning ichki bug‘inlari ustaxonalar, bо‘limlar, bо‘limlar, laboratoriyalar va yagona iqtisodiy obyektni tashkil etadigan boshqa bо‘linmalarning tarkibi va nisbatidir.
Korxonaning umumiy, ishlab chiqarish va tashkiliy tuzilishini farqlash.
Umumiy tashkiliy tuzilma deganda mehnat taqsimoti jarayonida ajralib chiqqan bir-biriga bog‘langan birliklarning tartibga solingan tо‘plami tushuniladi. Tashkiliy tuzilma korxonaning tuzilishiga, boshqaruv obyektlarining kо‘lami va funksional maqsadiga mos kelishi kerak. Bu menejment sohasida mehnat taqsimoti va kooperatsiyasining shaklini ifodalaydi va korxona faoliyati jarayoniga faol ta’sir kо‘rsatadi. Tashkiliy tuzilmani tanlash korxonaning maqsadlari va boshqaruvning о‘ziga xos shartlari asosida amalga oshiriladi.
Tashkiliy tuzilmalarni qurishning asosiy prinsiplari:
1) vazifalarni hal qilish uchun zarur bо‘lgan optimal miqdordagi odamlardan tashkil topganligini, shuningdek ularni tо‘g‘ri boshqarish qobiliyatining mavjudligini kо‘rsatadigan miqdoriy;
2) vaqt chegarasi bо‘lgan muammoni hal qilish zaruratidan kelib chiqqan holda, shuningdek texnologik ehtiyoj (smenali yoki smenali ish);
3) bо‘linmalar yaratish uchun ishlab chiqarish jarayoni yoki uning nisbatan mustaqil qismlari asos bо‘lganda texnologik;
4) о‘xshash mutaxassisliklarga ega bо‘lgan odamlarni ijodiy muammolarni hal qilish uchun birlashtirish zaruriyatiga asoslangan professional;
5) boshqaruv tuzilmasining korxona maqsadi va strategiyasiga muvofiqligi;
6) boshqaruv tuzilmasi va funksiyalarining birligi;
7) boshqaruv funksiyalarini markazlashtirish, ixtisoslashtirish va integratsiyalashuv boshqaruv tizimida oqilona uyg‘unlik;
8) menejmentning tashkiliy tuzilmasi va korxonaning ishlab chiqarish tarkibi bilan о‘zaro bog‘liqligi;
9) ma’lumotlarni tо‘plash va qayta ishlash tizimining boshqaruvning tashkiliy tuzilmasiga muvofiqligi.
Funksional prinsipdan foydalanish tashkilot korxona faoliyatining asosiy yо‘nalishlari va yо‘nalishlarini aks ettiradigan funksiyalarga asoslangan deb taxmin qiladi. Boshqaruv funksiyalarining quyidagi guruhlari ajratilgan: asosiy, tarmoq, guruh va о‘ziga xos.
Boshqaruv funksiyalarining asosiy tо‘plami: ishlab chiqarish, buxgalteriya hisobi, korxonaning texnik va ijtimoiy rivojlanishi, texnik xavfsizlik, mehnat va ish haqi, xodimlar, marketing, iqtisodiyot, moliya, xavfsizlik, strategiya; vakillik faoliyati, maslahat faoliyati.
Sanoat majmui ma’lum bir tarmoqqa yoki iqtisodiyotning sub-tarmoqqa xos funksiyalarni о‘z ichiga oladi.
Guruh tо‘plamiga korxonalarning tashkiliy-huquqiy shakli bilan belgilanadigan funksiyalar kiradi. Masalan, aksiyadorlik jamiyatlari uchun obligatsiyalarni joylashtirishni boshqarish, aksiyadorlar reyestrini yuritish.
Muayyan tо‘plam, ba’zi kutilmagan voqea sababli kelib chiqqan vaqtinchalik ijro funksiyalarini о‘z ichiga oladi. Masalan, inqirozni boshqarish bilan bog‘liq funksiyalar.
Funksional prinsip birliklarni bloklarga birlashtirishni о‘z ichiga oladi.
Ishlab chiqarish bloki mahsulotlarni ishlab chiqarish bilan bog‘liq asosiy bо‘limlarni о‘z ichiga oladi; asosiy bо‘linmalarning ishlashi uchun sharoit yaratadigan yordamchi (vositalarni boshqarish va boshqalar); xizmat kо‘rsatish punktlari (omborlar va boshqalar); tajriba birliklari.
Boshqaruv blokida ishlab chiqarishdan oldingi qismlar (dizayn va ishlab chiqish) mavjud; axborot (ishlab chiqarishni avtomatlashtirilgan boshqarish); xizmat (marketing); ma’muriy (boshqaruv, buxgalteriya); maslahat (mehnatni ilmiy tashkil etish bо‘limi).
Ijtimoiy soha bloki, bu blokka misol qilib dam olish markazlarini kiritish mumkin.