Iii analitik guruh kationlarining umumiy tavsifi va guruh reagent ta’siri

2.Sulfat kislota va eruvchan sulfatlar.
Bariy kationi bilan oq kristall cho‘kma hosil qiladi. Cho‘kma kislotalardaerimaydi.
BaCl₂+K₂SO₄= BaSO₄↓+ 2KCl
Ba²⁺+SO₄^2- = BaSO₄↓
3.Ammoniy oksalat (NH₄)₂C₂O₄ Ba²⁺ tuzlariga ta’sir ettirilganda oq cho‘kma hosil bo‘ladi:
BaCl₂ +(NH₄)₂C₂O₄ = BaC₂O₄ ↓+ NH₄Cl
Ba²⁺ +C₂O₄^2- = BaC₂O₄ ↓
Probirkadagi 1-2 tomchi bariy tuzi eritmasiga ammoniy oksalat tuzi eritmasidan shuncha tomchi qo‘shiladi. Oq BaC₂O₄ cho‘kmasi CaC₂O₄ dan farqli sirka kislotada eriydi.
4.Ammoniy karbonat bilan ochish.
BaCl₂ + (NH₄)₂CO₃ → BaCO₃↓ + 2NH₃Cl
Ba²⁺+CO₃^2-→ ВаCО₃↓ Probirkaga 2-3 tomchi BaCl₂ tuzi eritmasidan solinadi va uning ustiga 3-4 tomchi (NH₄)₂CO₃ eritmasidan qo`shiladi. Oq kristall cho`kma hosil bo`ladi.
5.Alangani bo‘yash reaksiyasi. Bariyning uchuvchan tuzlari (BaCl₂, Ba(NO₃)₂)gazning rangsiz alangasiga kiritilsa, alanga sarg‘ish yashil tusga kiradi.
III guruh kationlarining reaksiyalari
5-jadval

Reagentlar	Ca^2+	Sr^2+	Ba^2+
H2SO4yoki sulfatlar	CaSO4 oq cho‘kma	SrSO4 oq cho‘kma	BaSO4 oq cho‘kma
(NH4)2SO4 to‘yingan eritmasi	[Ca(SO4)2]^2- rangsiz eritma	SrSO4 oq cho‘kma	BaSO4 oq cho‘kma
Na2CO3, K2CO3 yoki (NH4)2CO3	СaCO3 oq cho‘kma	SrCO3 oq cho‘kma	BaCO3 oq cho‘kma
NaOH yoki KOH	Ca(OH)2 oq cho‘kma	Sr(OH)2 oq cho‘kma	Ba(OH)2 oq cho‘kma
K2C2O7+ CH3COOH	-	-	BaCrO4 sariq Cho‘kma
(NH4)2C2O4	CaC2O4oq cho‘kma, CH3COOHdа erimaydi	SrС2O4oq cho‘kma, CH3COOH dа qisman eriydi	BaC2O4oq cho‘kma, CH3COOHda isitganda eriydi
K4[Fe(CN)6]+ NH 4Cl	Ca(NH4)2[Fe(CN)6] oq cho‘kma	-	-
“Gipsli suv ” (CaSO4 2H2O to‘yingan eritmasi)	-	SrSO4 oq cho‘kma	BaSO4 oq cho‘kma

III analitik guruh kationlarining sistemali analiz
Bosqichlari
6-jadval

Bosqichlar	Analiz bosqichlari
1	C2H5OH ishtirokida qizdirib 1,0 M H2SO4 ta’sir ettirib III analitik guruh kationlarini cho‘ktirish: Ba^2++ H2SO4 =BaSO4↓ Ca^2++ H2SO4 =CaSO4↓ Sr^2++ H2SO4 =SrSO4↓
2	III guruh analitik kationlari sulfatlarining cho‘kmalariga qaynatib Na2CO3 to‘yingan eritmasi ta’sir ettirib, qayta cho‘ktirish: BaSO4↓+ Na2CO3 =BaCO3↓ CaSO4↓+ Na2CO3 =CaCO3↓ SrSO4↓+ Na2CO3 =SrCO3↓
3	2-cho‘kmani CH3 COOH eritmasi ta’sir ettirib eritish: BaCO3↓ + CH3 COOH =Ba^2+ CaCO3↓ + CH3 COOH =Ca^2+ SrCO3↓ + CH3 COOH =Sr^2+
4	3-eritmaning alohida ulushiga K2CrO4 eritmasi ta’sir ettirib Ba^2+ kationlarini topish Ba^2++K2CrO4=BaCrO4↓
5	4-sentrafugatning alohida ulushiga kaltsiy sulfatning to‘yingan eritmasi (gipsli suv) ta’sir ettirib Sr2+ kationlarini topish: Sr^2++ CaSO4 =SrSO4↓
6	(NH4)2SO4 ning konsentrlangan eritmasining ta’sir ettirib 4-sentri fugatdan Sr^2+ kationlarini ajratish: Sr^2++(NH4)2SO4= SrSO4↓ Ca^2++(NH4)2SO4=[Ca(SO4)2]^2-
7	6-sentrifugatga (NH4)2C2O4 eritmasi ta’sir ettirib Ca^2+ kationlarini topish: Ca^2++(NH4)2C2O4 =CaC2O4↓

II.2. Natijalar tahlili.
Biz kalsiy kationini aniqlash uchun kalsiy xlorid va kalsiy nitrat eritmalaridan foydalandik. Kalsiy xloridni ammoniy oksalat bilan ta’sirlashtirganimizda oq kristall
cho’kma hosil bo’lishini ko’rdik.
CaCl₂+(NH₄)₂C₂O₄=CaC₂O₄ + 2NH₄Cl
Bu reaksiyaning bajarilish tartibi dastlab probirkaga 3 tomchi CaCl₂ eritmasi solinadi,ustiga 1 tomchi sirka kislota eritmasi solinadi, so’ngra 3 tomchi ammoniy oksalat va 1-2 tomchi ammiak eritmasi qo’shiladi. Kalsiy oksalatning oq kristal cho’kmasi hosil bo’ladi.
Stronsiy tuzi eritmasi bilan gpisli suv ( CaSO₄ ning to’yingan eritmasi )ni ta’sirlashtirganimizda oq rangli cho’kma tushishini kuzatdik.
Sr²⁺ + SO₄^2- =SrSO₄(ch)
Reaksiyaning bajarilish tartibi:
Probirkaga 4 tomchi stronsiy tuzlari eritmasiga 5-6 tomchi gpisli suv qo’shiladi.
10-15 minut suv hammomida isitiladi. Oq mayda kristall cho’kma hosil bo’ladi.
Bariy xlorid eritmasini Kaliy xromat va Kaliy dixromat eritmasi bilan ta’sirlashtirganimizda sariq kristall cho’kma hosil bo’ldi.
BaCl₂ + K₂CrO₄ = BaCrO₄ + 2KCl
2BaCl₂ + K2Cr₂O4 + H₂O = 2 BaCrO₄ + 2KCl+2HCl
Reaksiyani bajarilish tartibi:
Probirkaga 3 tomchi bariy xlorid yoki bariy nitrat eritmasidan solib ustiga kaliy xromat yoki kaliy dixromat eritmasidan 3 tomchi qo’shiladi. Bunda bariy xromatning sariq rangli kristall cho’kmasi hosil bo’ladi.
Bariyning uchuvchan tuzlari ( bariy xlorid, bariy nitrat ) gazning rangsiz alangasiga kritilsa alanga sarg’ish yashil tusga kiradi.
III. Xulosa.
Analitik kimyoning qishloq xo’jaligidagi ahamiyati.
Analitik kimyo nazariy va amaliy muammolarni yechishda katta ahamiyatga ega. Kimyo fanining rivojlanishi ham analitik kimyo bilan bevosita bog’liq. Moddalarning molekulyar massasini aniqlash, ekvivalentini topish, molekulyar formulalarini keltirib chiqarish analitik kimyo usullari yordamida amalga oshiriladi.
Analitik kimyo bilan agranomiya, fiziologiya, mikrobiologiya, veterinariya, zoogigiena, qishloq xo’jaligi hayvonlarini oziqlantirish fanlari bevosita bog’liq.
Hozirgi vaqtda kimyoviy texnologik jarayoni nazorat qilinmaydigan birorta ham kimyoviy korxona yo’q. Kimyoviy analizsiz xom ashyo va tayyor mahsulot sifatiga baho berish ishlab chiqarish jarayonlarini tushuntirish mumkin emas.
Ekinlardan mo’l hosil olish va chorvachilikda mahsuldorlikni oshirish vazifasi tuproq tarkibini o’rganish, o’g’itlar, yem-hashak tarkibini mukammal bilishni talab etadi. Bu muammoni hal etishda bevosita analitik kimyo usullaridan foydalaniladi. Chorvachilik fermalarida va komplekslarida, sanitariya va gigiena laboratoriyalarida, ishlab chiqarish binolaridagi havoning tarkibini va uning ifloslanish darajasini aniqlashda, ichimlik va oqar suvlarni, oziq-ovqat mahsulotlarini analiz qilishda analitik kimyo usullari qo’llaniladi.
Veterinariyada qon, siydik, me‘da shirasini analiz qilish vrachga kasallikni to’g’ri aniqlash va davolash imkonini beradi. Dorivor moddalarning organizmga ta‘siri ham analizlar vositasida o’rganiladi. Hozirgi davrda atrof-muhitni himoya qilish masalasi muhim muammolar qatorida turadi. Analitik kimyo usullarisiz bu borada birinchi qadamni qo’yish ham mumkin emas. Chunki suv, atmosfera havosi tarkibidagi o’zgarishlarni aniqlamasdan ularni tozalashga kirishib bo’lmaydi.
Analitik kimyodan yetarli darajada bilimga ega bo’lgan agronomlar, zootexniklar va veterinarlarga ilmiy izlanishlar o’tkazayotganda biologik protsesslar mohiyatini to’liq tushuna olish imkonini ham analitik kimyo beradi.

IV. Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Файзуллаев О. Аналитик кимё асослари. –Тошкент: Абдулла Қодирий
номидаги халк, мероси 2003:
2. Васильев В.П. Аналитическая химия. В 2 кн. – М.: Дрофа, 2002.
3. Мусакин А.П. Таблицы и схемы аналитической химии. – Л.: Химия, 1979.
4. Алексеев В.Н. Ярим микрометод билан қилинадиган химиявий анализ
курси.–Тошкент.Ўқитувчи,1975.
5. Лурье Ю.Ю. Справочник по аналитической химии. 6-изд., перераб. и доп.
–М.:Химия,1989.
6. Фритц Дж. Шенк Г. Количественный анализ./Пер. с англ. Под ред. Ю.А.
Золотова.–М.:Мир,1978.
7. Пятницкий И.В. Теоретические основы аналитической химии. Киев: Вища
школа,1978.
8. Миркомилова М. Аналитик кимё.– Тошкент: Ўзбекистон, 2002.
9. Gulamova M.T., Turobov N.T., Tojimuhammedov X.S. Kationlarning sifat
analizi usullari. Oliy o‘quv yurtlari o‘qituvchilari uchun o‘quv- metodik
qo‘llanma–Toshkent
10. Fayzullaеv O. Turabov N., Ro‘ziev E., Quvatov A., Muhamadiev N. Analitik
kimyo. Laboratoriya mashg‘ulotlari. Toshkеnt, «Yangi asr avlodi», 2006,448b.
11. Mavlyanov X.N., Analitik kimyo sxema va jadvallarda: оliy o‘quv yurtlari
talabalari uchun ma’lumotnoma. BuxDU: Ziyo Rizograf,2009–276b.
12. Nasirdinov S.D., Fatxullayeva M., Saydaliyeva A.Q. Analitik kimyo
Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun o‘quv-uslubiy qo‘llanma
Toshkent-2010
13. К.Р.Расулов Аналитик кимё Ғафур Ғулом номидаги нашриёт-матбаа
ижодий уйи, Тошкент 2004, 554 б.
14. www.ziyouz.com 
15. www.orbita.uz