Iii bob. Tajriba sinov ishlari samaradorligi va natijalari

3.2.2 - jadval
Jarqo‘rg‘on tumani 36 maktab tajriba-sinovda qatnashgan o‘quvchilar soni va o‘zlashtirish ko‘rsatkichlari

Guruhlar	O‘quvchilar soni	O‘zlashtirish darajasi
		A’lo	Yaxshi	Qoniqarli	Qoniqarsiz
Tajriba sinovdan oldin
Tajriba gurhi	25(100%)	10(40%)	10(40%)	4(16%)	1(4%)
Nazorat guruhi	27(100%)	10(37%)	10(37%)	7(26%)	0(0%)
Tajriba sinovdan keyin
Tajriba gurhi	25(100%)	15(60%)	8(32%)	2(8%)	0(0%)
Nazorat guruhi	27(100%)	11(41%)	11(41%)	5(18%)	0(0%)

3.2.3 – rasm. Tajriba sinovdan oldin o‘zlashtirilish samaradorligi

3.2.4 – rasm. Tajriba sinovdan keyin o‘zlashtirilish samaradorligi
Tajriba sinov o‘tkazish jarayonida tajriba sinov maydoni Sho‘rchi tumani 20-maktabning 1 “b” sinfining 27 ta o‘quvchisi tajriba sinf sifatida olindi va 1 “a” sinfining 32 ta o‘quvchisi nazorat sinfi sifatida olindi. Tajriba sinov so‘ngida dastlabki o‘quvchilarning o‘zlashtirish ko‘rsatkichidan, keyingi ko‘rsatkichi (7.3-1.3) %= 6 % ga ya’ni 1.09-1.01= 0.08 0.1 barobarga o‘sganligining guvohi bo‘lishimiz mumkin.
3.2.3 - jadval
Qumqo‘rg‘on tumani 86-maktab tajriba-sinovda qatnashgan o‘quvchilar soni va o‘zlashtirish ko‘rsatkichlari

Guruhlar	O‘quvchilar soni	O‘zlashtirish darajasi
		A’lo	Yaxshi	Qoniqarli	Qoniqarsiz
Tajriba sinovdan oldin
Tajriba gurhi	27(100%)	10(37%)	10(37%)	5(19%)	2(7%)
Nazorat guruhi	28 (100%)	10(36%)	10(36%)	7(25%)	1(3%)
Tajriba sinovdan keyin
Tajriba gurhi	27(100%)	15(56%)	11(41%)	1(3%)	0(0%)
Nazorat guruhi	28(100%)	13(46%)	11(40%)	4(14%)	0(0%)

3.2.5 - rasm. Tajriba sinovdan oldin o‘zlashtirilish samaradorligi



3.2.6 - rasm. Tajriba sinovdan keyin o‘zlashtirilish samaradorligi
Tajriba sinov o‘tkazish jarayonida tajriba sinov maydoni Jarqo‘rg‘on tumani 36-maktabning 1 “g” sinfining 23 ta o‘quvchisi tajriba sinf sifatida olindi va 1 “a” sinfining 28 ta o‘quvchisi nazorat sinfi sifatida olindi. Tajriba sinov so‘ngida dastlabki o‘quvchilarning o‘zlashtirish ko‘rsatkichidan, keyingi ko‘rsatkichi (5 - (-0.2))%= 5.2 % ga ya’ni 1.06-1= 0.06 ≈0.1 barobarga o‘sganligining guvohi bo‘lishimiz mumkin. Umumiy tajriba sinov maydonidan olingan natijalarga asosan samaradorlik o‘rta qiymatda ga teng bo‘ldi.

3.2.3-jadval

Birinchi sinf ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida o‘quvchilar nutqini o‘stirish usullari doir xulq-atvor strategiyalarini tanlash darajalari

Xulq-atvor strategiyalarni baholash ko‘rsatkichlari	O‘quvchilarning natijalari
	Tajriba guruhi n=246				Nazorat guruhi n=248
	Tajriba avvalida		Tajriba so‘nggida		Tajriba avvalida		Tajriba so‘nggida
Xulq-atvor strategiyalarini to‘g‘ri tanlay oladi shu sohadagi kompetensiyalarni yaxshi o‘zlashtirgan.	136	55%	186	76%	154	62%	162	65%
Xulq-atvor strategiyalarini tanlay oladi.	60	24%	44	18%	52	21%	40	16%
Xulq-atvor strategiyalarini aniq tanlay olmaydi.	50	21%	16	6%	42	17%	46	19%

3.2.1-jadval natijalaridan ma’lum bo‘ladiki, amalga oshirilgan pedagogik tajriba-sinov ishlari asosida tajriba guruhi o‘quvchilarida xulq-atvor strategiyalarining to‘g‘ri tanlay olish ko‘nikma va malakalarida sifat o‘zgarishlari (55% dan 76 % darajaga) yuzaga kelgan bo‘lib, ma’naviy axloqiy sifatni o‘zlashtirish asosida shaxsiy va kasbiy ijtimoiylashuv darajasi pastligi 21%dan 6%ga kamaygan. Nazorat guruhida esa, sifat o‘zgarishi (faqat 3%ga) sezilarli bo‘lmagan holda xulq-atvor strategiyalarining aniq tanlay olmaslik hamda ma’naviy axloqiy sifatni o‘zlashtirish asosida shaxsiy va kasbiy ijtimoiylashuv darajasining pastligi 17%dan 19%ga o‘sib borgan. Demak, o‘quvchilarning pedagogik ta’sirlarning tizimli yo‘lga qo‘yilmasligi ulardagi mavjud xulq-atvor strategiyalarning yo‘qolib borishi hamda shaxsiy va kasbiy ijtimoiylashuvining sustlashuviga olib keladi.
Tajriba-sinov ishlari so‘ngida tadqiqotga doir empirik materiallarni umumlashtirish asosida umumiy o‘rta ta’lim maktablari o‘quvchilarining ma’naviy axloqiy sifatini rivojlanganlik darajasini aniqlashga doir to‘rt (bilish-axboriy, qadriyatli-motivatsion, ijtimoiy-psixologik va faoliyatni tashkil etishga doir) guruh mezonlar bo‘yicha yakuniy holati hosil qilindi (3.2.2-jadval).
3.2.2-jadval
Birinchi sinf ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida o‘quvchilar nutqini o‘stirish usullariga oid sifatning rivojlanganlik darajasi

Mezonlar	Ko‘rsatkichlari	Respondentlar soni n= 494
		Yuqori		O‘rta		Past
		Nazorat guruhi	Tajriba guruhi	Nazorat guruhi	Tajriba guruhi	Nazorat guruhi	Tajriba guruhi
Bilish-axboriy	Notiqlikka oid bilimlarga egalik	34	62	30	24	10	4
	Notiqlikka oid o‘ziga xosliklarni bilish	18	58	38	16	37	6
	Notiqlikka oid faoliyati	20	46	34	20	23	4
Qadriyatli-motivatsion	Notiqlikka oid o‘quvchilik faoliyat motivlarining shakllanganligi	33	58	27	22	28	10
	Notiqlikka oid tanlangan kasbga nisbatan ijobiy munosabat	37	57	22	16	21	7
	Notiqlikka oid kasbiy faoliyatga xohish-istakning mavjudligi	38	48	32	26	10	2
Ijtimoiy-psixologik	Notiqlikka oid ijobiy hissiyot (emotsiya)	32	52	23	25	15	3
	Guruh bilan va yaxlit ta’lim muassasasi hayotida faol ishtirok etish	35	53	28	25	21	2
	O‘z-o‘ziga ishonch, ob’ektiv o‘z-o‘zini baholash, o‘z-o‘zini nazorat qilish qobiliyati	29	60	28	20	37	6
Faoliyatni tashkil etishga doir	Olgan bilimlarini amaliyotda qo‘llash ko‘nikmasiga egalik	26	31	26	24	18	5
	Manbalar bilan ishlash, o‘quv faoliyatini tashkil etish ko‘nikmasiga egalik	28	36	26	20	16	8
	O‘z-o‘zini nazorat qilish, mustaqil ta’lim olish, o‘z-o‘zini baholash	27	31	32	19	11	9
	O‘quv faoliyatini mustaqil tashkil eta olish malakasiga egalik	24	33	26	18	18	7

3.2.3-jadval
O‘quvchilarida ma’naviy axloqiy sifatning rivojlanganlik darajasi (tajriba avvalida)

Guruhlar	O‘quvchilar soni	O‘zlashtirish darajalari
		Yuqori	O‘rta	Past
Tajriba guruhi	246	53	100	93
Nazorat guruhi	248	56	98	94

Bu ko‘rsatkichlarni foizlarda hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz. Har bir o‘quvchining o‘zlashtirish koeffisienti foizlarda
formula orqali topiladi. (1)
Bu yerda J – o‘tkazilgan so‘rovnomada berilgan to‘g‘ri javoblar soni. Q–o‘quvchilarning umumiy soni.
3.2.4-jadval
O‘quvchilarida ma’naviy axloqiy sifatning rivojlanganlik darajasi matematik-statistik ko‘rinishi (tajriba avvalida)

№Guruhlar Baho	Tajriba	Nazorat
1.	Yuqori
2.	O‘rta
3.	Past

Olingan qiymatlar asosida Styudent-Fisher kriteriyasini qo‘llab matematik-statistik tahlil qilamiz.
Tajriba va nazorat guruhdagi baholash natijalarini mos ravishda 1 va 2- tanlanmalar deb olsak, quyidagi variasion qatorlarga ega bo‘lamiz.
1-tanlanma X_i: yuqori; o‘rta; past;
(tajriba guruhi) n_i: 53; 100; 93.
m242
2-tanlanma Y_j yuqori; o‘rta; past;
(nazorat guruhi) n_j 56; 98; 94.
n248.

3.2.1-rasm. Notiqlikka oid rivojlanganlik darajasini aniqlash diagrammasi (tajriba avvalida)
Tajriba so‘nggidagi tahlil natijalarini umumiy holda quyidagi jadvalda ifodalaymiz:
3.2.5-jadval
O‘quvchilarida ma’naviy axloqiy sifatning rivojlanganlik darajasi (tajriba so‘nggida)

Guruhlar	O‘quvchilar soni	O‘zlashtirish darajalari
		Yuqori	O‘rta	Past
Tajriba guruhi	246	63	123	60
Nazorat guruhi	248	60	104	84

Bu ko‘rsatkichlarni ham foizlarda (1) formula bo‘yicha hisoblasak, quyidagi jadvalga ega bo‘lamiz.

Tajriba va nazorat guruhdagi baholash natijalarini mos ravishda 1 va 2-tanlanmalar deb olsak, quyidagi variasion qatorlarga ega bo‘lamiz.
1-tanlanma X_i: yuqori; o‘rta; past;
(tajriba guruhi) n_i: 63; 123; 60.
m246
2-tanlanma Y_j yuqori; o‘rta; past;
(nazorat guruhi) n_j 60; 104; 84.
n248.


3.2.6-jadval
Notiqlikka oid rivojlanganlik darajasi matematik-statistik ko‘rinishi (tajriba so‘nggida)

№Guruhlar Baho	Tajriba	Nazorat
1.	Yuqori
2.	O‘rta
3.	Past

Quyidagi diagrammada qayd etilgan grafiklar X  Y shartni qanoatlantirishini oldindan ko‘rsatadi va uni quyidagi formula asosida hisoblaymiz:

Demak, tajriba guruhida o‘rtacha o‘zlashtirish nazorat guruhidagidan katta ekan: X  Y
Olingan natijalardan o‘qitish samaradorligini baholash mezoni birdan kattaligi va bilish darajasini baholash mezoni noldan kattaligini ko‘rish mumkin. Bundan ma’lumki, tajriba guruhidagi o‘zlashtirish nazorat guruhidagi o‘zlashtirishdan yuqori ekan. Demak, umumiy o‘rta ta’lim maktablari yuqori sinf o‘quvchilarida ma’naviy-axloqiy sifatni rivojlantirish bo‘yicha o‘tkazilgan tajriba-sinov ishlari samaradorliligi asoslandi.



3.2.2-rasm. Notiqlikka oid rivojlanganlik darajasini aniqlash diagrammasi (tajriba so‘nggida)
Umumiy o‘rta ta’lim maktabi o‘quvchilarining notiqlikka oid sifatini rivojlantirishning pedagogik yo‘llari quyidagilarga imkon berishini ko‘rsatdi:
shaxsning immanentli xususiyatlarini aniqlash, kashf etish va rivojlantirish;
o‘zini qiziqtirgan kasb, dunyo, jahon axloqiy sifati sohasi vakili ekanligini anglash;
o‘z tanlagan kasbining maqsadli, qadriyatli va istiqbolli jihatlarini aniq shakllantirish;
o‘quvchilardagi yangi qiziqish, rag‘bat, qobiliyatlarni aniqlash;
ijtimoiy aloqalar va o‘zaro aloqadorliklar doirasini kengaytirish, ularning mazmunli, shaxsiy va ijtimoiy ahamiyatini oshirish kabi muhim sifatlar tajriba sinov jarayonida o‘quvchilar bilish darajalarini rivojlantirishga ijobiy ta’sir qilgani o‘z isbotini topdi.