Ииновацион педагогика тушунчаси

Рефлексия умумий кўринишда бу қайта англашдир. 
Рефлексив муҳит яратиш ўқитувчига нисбатан алоҳида, жуда 
яхши шароитларни яратишга имкон беради. Унда фақатгина 
унинг, шахсий ва интеллектуал тажрибаси етарли эмас бўлиб, балки 
мақсадга эришиш йўлида ўзига хос тўсиқ (фақатгина восита эмас) 
бўлади. Шу билан бирга муаммоли интеллектуал қарама-қаршилик 
сифатида очилади. Маълум, билим ва маҳоратлар тўқнашуви 
кўринишида долзарблашади. Бу инновацион вазият шароитлари 
хусусиятлари билан педагог ўзига тушунарли ҳаракат усулларини 
амалга оширади. Шу билан бирга уни ечишда низолар юзага 
келтирувчи хусусиятлари аниқланади. Яъни ўқитувчининг шахс 
сифатида юзага келган ҳаракат усуллари билан унга аниқ бир вазиятда 
кўрсатилган ҳақиқий талаблар ўртасидаги шахсий хусусиятдаги 
қарама-қаршиликлар. Шундай қилиб, муаммонинг моҳияти хал этиш 
жараѐнида «мен» ифодаси билан (яъни, интеллектуал ва шахсий 
иборадаги) янгилик киритиш жараѐнининг талаб ҳамда ҳаракатлари 
ўзига хослиги ўртасида юзага келадиган қарама-қаршиликлардан 
иборат бўлади. Бу қарама-қаршиликлар мустақил тарзда янгилик 
очишга олиб келади ва бир вақтнинг ўзида фикрлашни қайта ташкил 
этиш, шахснинг фаол қайта шакллантиришдан иборат шахсий ва 
интеллектуал ривожланиш сифатида содир бўлади. Ижодий фаолиятда 
янгиликнинг яратилиши шахсда махсус янгиликлар пайдо бўлишига 

---

42 
сабаб бўлади ва у ўқитувчи ўзи ҳақидаги тассаввури ўзгаришидан 
иборат бўлади.
Рефлексив инновацион амалиѐт ўқитувчи ижодий 
имкониятларини ривожлантиришга қаратилиб, бунда 
педагогик фанда фақатгина янгилик яратиш қобилиятигина 
эмас, балки ўз-ўзига, ўз меҳнатига, болаларга, ҳар қандай 
муаммоли вазиятни ҳал этишга ва умуман ҳаѐтга ўзига хос 
ижодий муносабатда бўлиш тушунилади. Булар ўқитувчи учун 
муҳим аҳамиятга эга, чунки замонавий вазиятлар мураккаблиги 
динамизми ундан одатий мутахассислик кўникмалардан ҳоли бўлиш, 
эркинликни талаб қилади. Шу билан бирга ўқитувчи инновацион 
фаолиятини кўрсатувчи хусусиятлари бу юзага келган вазиятда 
максимал равишда эркин бўлиш ва мактабда янгиликни жорий 
қилишни ўзи белгилай олиш қобилияти ҳисобланади. Бу босқичда 
инновацион ҳаракатлар ривожланиш жараѐнини биз шундай тасаввур 
қиламиз: янгиликларни яратиш ва жорий қилишга қаршилик қилувчи 
бир хилдаги одатларни «бузиш» ва «қайта тузиш» демакдир. 
Хусусан, эски одатларни бузиш, уларни йўқ қилиб юбориш эмас, 
чунки улар осонлик билан янгилари билан алмаштирилади. Ушбу 
босқичда инновацион ҳаракатларни юзага келтириш услубларига 
қуйидагиларни киритиш мумкин: полилог, мунозара, рефлексив, 
инверсия, интервью. С.Н.Маслов фикрича, ижодга ўргатиш мумкин 
эмас, ижобий қобилиятларни юзага келтириш мумкин эмас, худди у 
қандайдир кўникма ѐки билим ва маҳоратлар йиғиндиси сифатидадир. 
Ижодда чиниққанлик, ижодий қобилиятларни тараққий қилиш 
зарурлигини билдиради. Ана шу ғояни биз катта курс талабалари 
билан 
рефлексив-инновацион 
амалиѐти 
мавзусига 
киритдик. 
Амалиѐтда методологик ва методик мавзуда биргаликда ижод қилишни 
ѐйиш, рефлексив муҳит ғоясига таяндик. 
Асосий масалалардан бири қулай инновацион муҳит яратишдан 
иборат. Рефлексив инновацион амалиѐт иштирокчилари ҳақиқий 
педагог шароитида бўлишлари сабабли, қисқа вақт ичида илгариги 
стереотипларни бартараф қила оладилар. Рефлексив инновацион 
амалиѐт илгариги тажрибани долзарблаштириш, уни қайта англаш, 
бўлажак мактабнинг янги муаммо ва муносабатларини аниқлаш учун 
имкон беради. Асосий масалалардан бири ўз-ўзини ва ўз фаолиятини 
қайта англаш жараѐнини янгиликлар яратиш соҳасига йўналтиришдир. 
Қайта англашга талаб муаммоли, низоли вазиятга дуч келганда пайдо 
бўлади, унда илгариги тажриба тубдан ўзгарган шароитларда 
мутахассислик соҳасида керакли натижаларни таъминлашга қодир 
бўлмай қолади. Ушбу вазиятни ижодий инқироз сифатида ифода этиш 

---

43 
мумкин. Буни ижобий томони шундан иборатки, инқироз ҳолати 
янгилик излашга ѐрдам беради, аммо бунга эриша олинмаса унда 
вазиятнинг кейинги ривожланиши ўзи барбод бўлишига олиб келади. 
Алоҳида ижодий муҳит яратиш натижасида ушбу муаммо бўйича 
маълумот ва тажриба алмашиш содир бўлибгина қолмай, ундан 
ташқари алоҳида бирга ижод қилиш муҳитини яратиш ҳисобига, янги 
фикрларга эришилади, у кейинчалик инновацион фаолият асоси бўлиб 
хизмат қилади.