Ijaraga olingan asosiy vositalarni hisobga olishning

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
  
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 749
1-chizma. Ijaraga olingan asosiy vositalarning xususiyatlari1
1
. 
Koʻp analitik hujjatlarda va materiallarda shu borada ijaraning quyidagi tomonlari 
eʼtiborga loyiq:

soliq, bojxona, amortizatsiya imtiyozlaridan keladigan iqtisodiy daromad. 
Soliq imtiyozlari ayrim holatlarda daromad soligʻidan ozod qilish, 
amortizatsiya ajratmalarining yuqoriligi bois soliqqa tortiladigan daromad 
summasini kamaytirish imkoniyatlarini koʻzda tutadi. Bojxona imtiyozlari 
bojxona boj toʻlovlarini qisqartirilishi bilan izohlanadi. Bunda berilgan 
imtiyozlar ijara beruvchi ijara oluvchidan ijara toʻlovlari miqdorini 
kamaytirish yoʻli bilan boʻlinish nazarda tutiladi;

ijara beruvchilar, investorlar tavakkalchiligi (risk)ning kamayishi, ular 
qiziqishining himoyasi. Bunda asosiy vositalarning aniq moddiy elementlari 
sifatida ishlab chiqiladi. Natijada, bitim bevosita ijara obyektini kafolatlaydi. 
Bu yerda shuni taʼkidlash joizki, mulk ijaraga berilganda ijara bitimi 
shartlari buzilsa yoki ijara oluvchi bankrot boʻlsa hamda amalga oshirish 
qiyin jarayon, yaʼni keng hajmli ishlab chiqarish texnologik uskunasi 
mavjud boʻlsa ham, mulk egasi boʻlib qolish huquqi qolishi lozim. Investor 
tavakkalchiligi (risk)ning kamayishi ijaraga olingan mulkni maqsadli 
ishlatilishi yoki ishlatilmasligiga bogʻliq;

davlat ahamiyatiga molik tarmoq yoki ishlab chiqarishga mahalliy byudjet 
mablagʻlarini jalb qilish, ijara bitimining oxirgi guruh qatnashchilaridan 
ijara mulki asosida uni amalga oshiruvchi boʻlib, ijara oluvchilar 
hisoblanadi. Ular uchun foyda olinayotganligi his qilinishi lozim, yoʻqsa 
butun ijara jarayoni oʻziga tortuvchanlik xususiyatini yoʻqotadi.
Shuningdek, ijara oluvchilar uchun:
- ijara toʻlovlarining tannarxida yotgan soliqqa tortiladigan foydaning kamayishi;
- ijara beruvchi balansida qoladigan ijara mulkining qisman mulk soligʻidan ozod 
qilinishi;
- obyektga tezlashtirilgan amortizatsiya qoʻllanganda, ijara oluvchida ishlab 
chiqarishni tezkor yangilash va qayta qurollantirish imkoniyati paydo boʻladi;
- ijara asosida boshlangʻich moliyaviy ogʻirliklarning kamayishi - bu ijara 
toʻlovlarining tezlikda va katta hajmdagi toʻlovlarni talab qilmaydi. Bu esa mablagʻlarni 
ishlab chiqarishga uzoq muddatga jalb qilinishini taʼminlaydi. Vaziyat ishlab chiqarish 
fondlarini yangilash, ilgʻor texnologiyalarni, asbob-uskunalarni foydalanishga olish 
bilan izohlanadi. [18] Bundan tashqari, shuni taʼkidlash joizki, ijara toʻlovlari, 
1
Chizma muallif tomononidan tayyorlangan. 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 4 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601