Ижтимоий педагогика


Download 3.57 Mb.
bet5/107
Sana03.06.2024
Hajmi3.57 Mb.
#1899126
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   107
Bog'liq
Ijtimoiy pedagogika (Nodira Egamberdiyeva)

Демокрит (мил. авв. 460 — 370 й.) уз таълимотида тарбияда болатабиатини хисобга олиш тамойиЛини асослаб берган. Бундан ташкари, унинг фикрича, бола тарбиясини ёшлигидан бошламок керак.
Афлотун (мил. авв. 423 — 347 й.) илк маротаба давлат ва тарбиянинг узаро муносабати гоясини илгари сурган. Унинг фикрига кура, тарбия давлатнинг энг мухим вазифаси булган.
Арасту (мил. авв. 384 — 322 й.) антик дунёда тарбиянинг тулик назариясини ишлаб чикдан. Афлотундан фаркди уларок, Арасту инсон тарбиясида асосий эътиборни давлатга тулик буйсунишга эмас, балки инсоннинг уз манфаатларига, унинг ривожланишига каРатади. Шахснинг жамоа билан уйгун ривожланиши тугрисидаги гоя хам унга тегишлидир.
Марк Фабий Квинтилиан (мил. авв. 42 — 118 й.) цадимги юноннинг нотикдик санъати назариётчиси, педагог. “Нотикдинг тарбияси хдкдда” деб номланган илк педагогии асар унта тегишли б^либ, унда тарбиянинг мухим гоялари, таълим методикаси баён этилган. Квинтилианнинг асосий гоялари уз “мен”ини сакдаб колиш, “узи устидан” хукмронликка эришиш кабиларни ташкил этади.
Катта ер эгалиги муносабатларига асосланган даври тарбиясининг узига хос хусусиятлари аскетизм, дунё динлари кридаларига кдтъий амал к,илиш булган. Аскетизм (юнонча) туйгу ва истакларни чеклаш ёки бостириш, азоб тортиш, \аёт неъматларидан воз кечиш деган маънони англатади. Уша даврнинг (VI — XII асрлар) ижтимоий-педагогик гоясини яратувчилари усиб келаётган авлодга сингдирмокди булган ахлок,ий кддриятлар орасида хамдарддии, якинларга ёрдам, хусусан, касаллар ва ночорларга ёрдам кабиларни таргиб этадилар.
XV — XVI асрда аввал Италияда, сунгра Европанинг бошкд давлатларида капиталистик муносабатлар ривожлана бошлади. Пайдо булаётган янги тоифа вакилларига, хусусан, зиёлиларга аскетизмнинг тамойиллари бегона эди. Янги буржуа маданияти шакллана бошлаган бир пайтда уни тавсифлаш учун инсонийлаштириш ва к,айта тиклаш тушунчалари кулланилган. Гуманизм (инсонийлик) тушунчаси янги маданият марказида илохийлик эмас, инсон шахси туришидан гувохлик берарди. Инсоннинг узи \ам кдлбан ва жисмонан гузал булиши лозим. У факдтгина уз онги, кучи, муваффак,иятига ишончи, фаоллиги, иродаси туфайли барча кддриятлар ва уз бахтининг яратувчисига айлана олади. Шу билан бирга, гуманистлар черковга очикдан-очик, кдрши чикмаганлар. Улар худога буюк яратувчи сифатида кдрашган.
XIV — XVI асрлар гуманистларининг аксарияти узлари педагог булишган ёки педагогии назарияга мурожаат этишган. Гуманизм гояси педагогииада худди ана шудаврлардан бошлаб кузатила бошланган.
Асл тарбия уз мохиятига кура доим гузаллик хакида, унинг келажаги хакидаги гамхурликни билдирган. Уйгониш даврида ижтимоий гуманизм гояларинингамалга оширила бошланиши машхур италиялик педагог-гуманист Витторино де Генотре(1378 — 1446) томонидан илк марта “Кувонч уйи” номли интернат мактабининг яратилиши билан боглик. Шуни таъкидлаш жоизки, таърифланаётган даврда дин, педагогика ва ижтимоий- педагогика бир-бири билан узвий боглик холда ривожланган.
Диний карашларда асосий эътибор умуминсоний Кадриятларга йуналтирилган. Диний ривоятларда, мукаддас китобларда, оятларда ахлокий угитлар, инсонлараро муносабатлар, кдвм-кдриндошларга, болаларга гамхурлик хакида куп гапирилган. Бу асосда купгина авлодлар тарбия топишган ва бу борада Европада черков узок, вак,т мобайнида “ногирон болалар рахнамоси” булган. Унга нафакдт рухий ёрдам сураб, балки тиббий, моддий ёрдам сураб, адолатсизликдан Химоя сураб мурожаат к,илишган. Бу борада бутун дунёда диний ташкилотларнинг бой анъфналари мавжуд. Масалан, Европада антик даврлардан буен ота-онасиз колган болаларни ибодатхоналар эшиги олдига куйиб кетишган. Манбаларга кура, ота-онасиз колган болалар учун илк тарбия уйлари IV асрда Кесария шахрида епископ Василий Кесарийнинг ташаббуси билан пайдо булган. 787 йилда бундай муассаса Миландаги соборда хам пайдо булган. Узок вакд у Европада ягона ташкилот булиб колаверган ва факат XFV асрга келиб тарбия уйлари сони уттизтагача купайган. К,изиги шундаки, бу уйларда факатгина болаларга гамхурлик килмасдан, профилактика ишлари хам олиб борилган: оналарга ёрдам берилган, болаларни бошка оилалар тарбиясигаберишган, уларнингтарбиясини назорат килишган. Кейинчалик хам болалар уйлари рухонийлар томонидан бошкарилган. Парижда 1640 йил рухоний Винценто Деполен томонидан асос солинган тарбия уйи жуда машхур булган. У тарбия уйини кирол Людовик XIV томонидан молиялаштиришга эришган. Мехрибонлик билан шугулланувчи орденлар— хайрия йулида килган ишлари оркали кейинчалик машхур булиб кетган йирик черков ташкилотлари тузила бошлаган.

Download 3.57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   107




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling