Ижтимоий ва иқтисодий фанлар” кафедраси

9-МAВЗУ. ПУЛ КРЕДИТ СИЁСАТИ
Пул-кредит сиёсати томонидан қабул қилинган сиёсатдир пул ҳокимияти миллатни бошқариш учун ставка фоизи учун тўланадиган жуда қисқа муддатли қарз олиш (банкларнинг қисқа муддатли эҳтиёжларини қондириш учун бир-биридан қарз олиш) ёки пул таъминоти, кўпинча камайтиришга уриниш сифатида инфляция ёки ставка фоизи таъминлаш учун нархларнинг барқарорлиги ва миллий валютанинг қиймати ва барқарорлигига умумий ишонч.[1][2][3]
Aксинча солиқ сиёсати, бу таянади солиқ солиш, давлат харажатлари ва ҳукумат қарзи,[4] таназзул каби бизнес тцикли ҳодисаларини бошқариш учун ҳукумат учун усуллар сифатида пул-кредит сиёсати бу пул таклифини ўзгартириш, яъни кўпроқ пулни "босиб чиқариш" ёки фоиз ставкаларини ўзгартириш ёки пул массасини камайтириш орқали камайтиришдир. ортиқча захира.
Пул-кредит сиёсатининг кейинги мақсадлари одатда барқарорликни таъминлашга ёрдам беради ялпи ички маҳсулот, паст даражага эришиш ва сақлаб қолиш ишсизлик ва тахмин қилинадиган даражада ушлаб туриш валюта курслари бошқалари билан валюталар.
Монетар иқтисодиёт оптимал пул-кредит сиёсатини ишлаб чиқиш тўғрисида тушунча бериши мумкин. Йилда ривожланган мамлакатлар, пул-кредит сиёсати одатда молия сиёсатидан алоҳида шакллантирилади.
Пул-кредит сиёсати экспансияли ёки қисқарувчи деб юритилади.
Кенгайиш сиёсати монетар ҳокимият ўз процедураларини иқтисодиётни рағбатлантириш учун ишлатганда юзага келади. Кенгайиш сиёсати қисқа муддатли фоиз ставкаларини одатдагидан пастроқ даражада ушлаб туради ёки умумий миқдорни оширади пул таъминоти иқтисодиётда одатдагидан тезроқ. Aнъанавий равишда камайтиришга ҳаракат қилиш учун ишлатилади ишсизлик давомида турғунлик камайтириш орқали фоиз ставкалари арзонроқ кредит корхоналарни кўпроқ пул олишга ва шу билан кенгайишига олиб келади деган умидда. Бу кўпаяди ялпи талаб (иқтисодиётдаги барча товар ва хизматларга бўлган умумий талаб), бу ўсиш билан ўлчанадиган қисқа муддатли ўсишни оширади ялпи ички маҳсулот (ЯИМ). Кенгайтирилган пул-кредит сиёсати муомаладаги валюта миқдорини кўпайтириш орқали одатда бошқа валюталарга нисбатан валютанинг қийматини пасайтиради ( валюта курси ), бу ҳолда чет эллик харидорлар қадрсизланган валюта билан мамлакатда ўз валюталари билан кўпроқ нарсани сотиб олишлари мумкин.
Контракцион пул сиёсат қисқа муддатли фоиз ставкаларини одатдагидан юқори даражада ушлаб туради, пул массаси ўсиш суръатларини пасайтиради ёки ҳатто уни қисқартиради ва қисқа муддатли иқтисодий ўсишни пасайтиради инфляция. Шартнома пул-кредит сиёсати ишсизликнинг кўпайишига ва истеъмолчилар ва корхоналар томонидан қарздорлик ва харажатларнинг тушкунлигига олиб келиши мумкин, натижада иқтисодий таназзул жуда кучли амалга оширилса
IS-LM моделининг асосий тенгламалари.
ИС эгри чизиги ва ЛМ эгри чизигининг кесишган нуқтаси миллий даромад даражасини белгилайди. Aгар бир эгри чизиқда силжиш рўй берса, қисқа давр ичида иқтисодиёт мувозанати ўзгариши ва миллий даромад тебраниши вужудга келади. Бу боиимда биз бу эгри чизиқламинг кесишишлари қандай сиёсий ўзгаришлар ва иқтисодий шок ҳолатига олиб келишини кўриб чиқамиз. Қандай тарзда фискал сиёсат ИС эгри чизигини силжитади ва қисқа даврда мувозанатни ўзгартиради?
Aвваламбор, биз фискал сиёсат ўзгаришлари (давлат харидлари ва солиқлар) қандай қилиб қисқа муддат ичида иқтисодиёт мувозанатини ўзгартириши мумкинлигини ўрганишни бошлаймиз. Фискал сиёсат ўзгариши режалаштирилган харажатларга таъсир этиши мумкинлигини ва шу билан бирга ИС эгри шизигининг силжитишга олиб келишини эслатлб ўтамиз. Қандай қилиб ИС эгри чизиғминг даромад ва фоиз ставкасига таъсир қилишини ИС-ЛМ модели кўрсатиб ўтади.
Давлат харидлари соҳасидаги ўзгаришлар. Давлат харидларини ўсиш суръатини AГ кўриб чиқамиз. Кейнс расмсида бизга давлат харидлари хилма-хиллигини, AГ ўсиши даромад ўсиш даражасини AЙ кўрсатиб ўтади. Шунинг учун 27.1-расмда ИС эгри чизиғи ўнг тарафга силжиши кўрсатилган. ИС-ЛМ моделида давлат харидлари ўсиши Давлат ъ ълари ўсиши ИС эгри ж>ъини ўнг тарафга силжитади. жзанат A нуқтадан В ига силжийди. Даромад Й1 идан Й2 нуқтага
Моделнинг асосий тенгламалари қуйидагилар:
1. Й=C +1 + Г +Хн — асосий макроиқтисодий айният;
2. С = а+б (Й-Т) — истеъмол функсияси, бу йерда Т = Та + тЙ;
3.1 = э-дР — инвестиция функсияси;
1. Хн = д- мъ Й - нР — соф инвестиция функсияси;
2. М/П =кЙ - ҳР — пулга талаб функсияси.
ИС-ЛМ моделида кўрилган барча тенгламалар бажарилса мувозанатга эришилади.
Моделнинг эндоген ўзгарувчилари Й, С, И, Хн ва фоиз ставкаси Р.
Моделнинг экзоген ўзгарувчилари Г, Мс ва чегаравий солиқ ставкаси т.
а, б, c, д, м н, к ва ҳ эмпирик коеффицийентлар бўлиб, мусбат ва нисбатан барқарордир.
Й ҳақиқий < Й потенсиал бўлган қисқа муддатии даврга мувозанат кўриб чиқилаётганда, моделда, баҳолар даражаси ўзгармас, фоиз ставкаси Р ва даромад Й ўзгарувчан деб олинади.
Й ҳақиқий = Й потенсиал бўлган, яъни тўлиқ бандлик шароитида баҳолар даражаси Р ўзгарувчан, Мс номинал катталик ва бошқа барча ўзгарувчилар реал катталиклардир.
ИС - эгри чизиғи ва унинг тенгламаси
ИС-эгри чизиғи товарлар ҳизматлар бозорида фоиз ставкаси Р ва даромадлар даражаси Й нинг комбинацияларини характерловчи, бир вақтнинг ўзида асосий макроиқтисодий айният, истеъмол, инвестиция ва соф экспорт функсиялари қондириладиган нуқталаминг геометрик жойлашувини характерлайди. Иқтисодиётдаги мувозанат ёки товар пул мувозанатига эришишда инвестиция ва жамғармаламинг ЯлМ билан боғлиқлиги тушунтирилади. Бу боғликлик шуни кўрсатадики, банклар фоиз ставкаларини пасайтириб бориши билан ЯлМ ҳажми ҳам кўпайиб боради.
Яъни, миллий иқтисодиёт молиявий “кислородни” кўпроқ олиш натижасида ЯлМ ишлаб чиқариш ҳам кўпайиб боради. ИС-эгри чизиғи товарлар ҳизматлар бозорида фоиз ставкаси Р ва даромадлар даражаси Й нинг комбинацияларини характерловчи, бир вақтнинг ўзида асосий макроиқтисодий айният, истеъмол, инвестиция ва соф экспорт функсиялари қондириладиган нуқталаминг геометрик жойлашувини характерлайди. Бу эгри чизиқнинг ҳар бир нуқтасида инвестициялар ва жамғармалар ўзаро тенг боМади.
ИС-эгри чизиғини Кейнс хочи ва инвестиция функсияси графиги ёрдамида келтириб чиқарамиз.