Ijtimoiy -gumanitar va mutaxassislik

Shaxsning psixologik ehtiyojlari 
Shaxsning psixologik ehtiyojlari - bu tana ehtiyojlariga kamaymaydigan, lekin hatto 
ma'naviy darajaga etmaydigan ehtiyojlar. Bunday ehtiyojlar odatda mansublik, 
aloqa va boshqalarga bo'lgan ehtiyojni o'z ichiga oladi. 
Bolalarda muloqotga bo'lgan ehtiyoj tug'ma ehtiyoj emas. Atrofdagi kattalar 
faoliyati orqali shakllanadi. Odatda ikki oylik hayotda faol ravishda o'zini namoyon 
qila boshlaydi. O'smirlar esa, ularning muloqotga bo'lgan ehtiyoji ularga kattalardan 
faol foydalanish imkoniyatini berishiga ishonch hosil qiladi. Muloqotga bo'lgan 
ehtiyojning etarli darajada qondirilmasligi kattalarga yomon ta'sir qiladi. Ular 
o'zlarini salbiy his-tuyg'ularga botiradilar. Qabul qilish zarurati shaxsning boshqa 
shaxs tomonidan bir guruh odamlar yoki butun jamiyat tomonidan qabul qilinishini 
xohlashdadir. Bunday ehtiyoj ko'pincha odamni umume'tirof etilgan me'yorlarni 
buzishga undaydi va antisosyal xatti-harakatlarga olib kelishi mumkin. 
Psixologik ehtiyojlar orasida shaxsning asosiy ehtiyojlari ajralib turadi. Bu 
ehtiyojlar, agar qondirilmasa, yosh bolalar to'liq rivojlana olmaydi.
II BOB. EHTIYOJLARNING O’SIB BORISH QONUNI
 
2.1 Ehtiyojlar o’z predmetning xarakteriga kura. 
Ishlab chiqarishning pirovard maqsadi iste’mol, ya’ni ehtiyojni qondirish
hisoblanadi.

---

Insonning yashashi va kamol topishi, jamiyatning rivojlanishi uchun kerak 
bo‘lgan hayotiy vositalar va iqtisodiy resurslarga zaruriyat «ehtiyoj» deb ataladi. 
Jamiyat ehtiyojlari kishilar, ya’ni jamiyat a’zolari, korxonalar va davlat ehti-
yojlarining birligidan iborat. Ehtiyojlarning bu barcha turlari uchun umumiy bo‘lgan 
xususiyat – ular cheksiz va chegarasizdir. Jamiyat ehtiyojlarida kishilarningehtiyoj-
lari asosiy va belgilovchi rol o‘ynaydi. Кishilarning barcha hayotiy ehtiyojlari (iqti-
sodiy, ijtimoiy, madaniy, ma’naviy, siyosiy ehtiyojlar) orasida ijtimoiy-iqtisodiy 
ehtiyojlar alohida o‘rin tutadi. Bu ehtiyojlar kishilarning yashashi, mehnat qilishi va 
hayot kechirishi uchun zarur bo‘lgan moddiy ne’matlardan hamda xizmatlardan 
iborat bo‘ladi. Shu jihatdan olganda ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlar moddiy, ma’naviy 
va ijtimoiy ehtiyojlarni o‘z ichiga oladi.
Moddiy ehtiyojlar, bu avvalo, kishilarningo‘zlariga foydali bo‘lgan ne’matlarni 
iste’mol qilishga bo‘lgan xohishlaridir. Bular iste’mol uchun zarur bo‘lgan ko‘plab 
hayotiy predmetlarni (oziq-ovqat, kiyim-kechak, turar-joy) va zeb-ziynat 
buyumlarini (taqinchoq, atir-upa, yengil avtomobil va h.k.) o‘z ichiga oladi. Bu 
o‘rinda shuni ta’kidlash lozimki, bir necha yil oldin zeb-ziynat dabdaba hisoblangan 
buyum bugungi kunda eng oddiy hayotiy zarur predmetga aylanishi mumkin. 
Xizmatlar ham moddiy ne’matlar kabi ma’lum ehtiyojlarni qondiradi. Masalan, 
shaxsiy avtomashinani remont qildirish, soch oldirish, huquqshunos maslahatidan 
foydalanish kabi xizmatlar moddiy tovarlar bilan bir qatorda kishilarning ularga 
bo‘lgan ehtiyojlarini qondiradi. Ma’naviy ehtiyojlar moddiy ko‘rinishga ega 
bo‘lmagan kishilarning bilim va dam olish, madaniy saviyasini oshirish, malaka-
mahoratiga ega bo‘lish, har xil xizmatlardan bahramand bo‘lish kabi ko‘plab 
ehtiyojlarni o‘z ichiga oladi. Ehtiyojlar yakka tarzda va birgalikda qondirilishi 
mumkin. Bu esa ehtiyojning tabiatiga va uni qondiruvchi obyektlari xususiyatiga 
bog‘liq.
Ijtimoiy ehtiyojlar umumlashgan iste’mol faoliyatining turli shakllarida 
qatnashish orqali qondiriladi hamda uni kishilarning birgalikda, hamkorlikda 
mavjud bo‘lishi zarurligini taqozo qiladi. Shunday buyum va xizmat turlari borki, 
ulardan faqat birgalikda foydalanish mumkin. Masalan, ta’lim olish, sog‘liqni 

---

saqlash, dam olish joylaridan bahramand bo‘lish, sport o‘yinlari va ko‘ngilochar 
tomoshalarni birgalikda ko‘rish kabilar shular jumlasidandir. 
Jamiyat ehtiyojlarida korxona va davlat ehtiyojlari ham o‘z o‘rniga ega. 
Кorxonalarga ishlab chiqarish maqsadlarini amalga oshirish, ya’ni tovarlar ishlab 
chiqarish uchun ishlab chiqarish vositalari va ishchi kuchi kerak bo‘ladi. Davlat, 
butun mamlakat aholisining umumiy ehtiyojlarini aks ettirib, avtomobil va temir 
yo‘llar, maktablar, kasalxonalar qurilishiga ijtimoiy ne’matlar bilan ta’minlashga 
xizmat qiladi. 
Bu maqsadlarni amalga oshirish uchun davlatga ham zaruriy ne’matlar va 
iqtisodiy resurslar kerak bo‘ladi. 
Jamiyat ehtiyojlariga bir qator omillar ta’sir ko‘rsatadi. Bular quyidagilar: 
jamiyatning iqtisodiy taraqqiyot darajasi. Iqtisodiyoti rivojlanishdan orqada 
qolgan mamlakatlarda ehtiyojlar doirasi tor bo‘lsa, aksincha, iqtisodiyoti gurkirab 
rivojlangan mamlakatlarda kengva xilma-xil bo‘ladi; 
jamiyatdagi mavjud ijtimoiy-iqtisodiy tizim. Agar jamiyatdagi tizim bozor 
iqtisodiyoti tartiblari asosida qurilgan bo‘lsa, undagi ijtimoiy guruhlar boylar va 
kambag‘allar, mulkdor va mulksizlarga bo‘linib, ularga mansub kishilar ehtiyojlari 
o‘rtasida katta farq mavjud bo‘ladi. Yuqori daromad oluvchilar juda sifatli, noyob 
mahsulotlar va xizmatlarga ehtiyoj bildirsa, kambag‘allarning ehtiyojlari o‘z 
hayotini saqlash uchun juda zarur mahsulotlar va xizmatlar bilangina cheklanadi; 
tabiiy-geografik sharoitlar. Bu omil ham ehtiyojlarning miqdori va tarkibiga 
ta’sir qiladi. Masalan, nisbatan sovuq iqlim sharoitida, issiq sharoitdagilarga 
qaraganda hayot kechirish uchun oqsil va yog‘ga boy oziq-ovqat, issiq kiyim-
kechak, uy va transport vositalariga ko‘proqehtiyoj bo‘ladi;