Ijtimoiy antropologiya va diniy munosabatlar reja
Din sotsiologiyasining predmeti va metodlari
Download 0.68 Mb. Pdf ko'rish
|
|
2. Din sotsiologiyasining predmeti va metodlari
Sotsiolog dinni sotsial fenomen sifatida, ya’ni diniy xatti- harakatni guruhiy xatti-harakat 'tori' sifiitida o‘rganadi. Garchi sotsiologiya bevosita individlami ham o‘rgansada, uning asosiy o‘rganish predmeti inson jamoalari va guruhlarining o‘zaro munosabatlaridir. Din sotsiologiyasining predmeti - diniy tashkilotlar, ulaming shakllanishi va faoliyati. Bunda dinni jamiyatning mustaqil sohasi sifatida o‘rganish barobarida diniy xatti-harakatlami, indivilar o‘rtasidagi munosabatlaming qaror topishi, ulaming diniy tashkilotlar faoliyatiga ta’siri, diniy tashkilotlaming inson faoliyatiga ta’siri, diniy tashkilotlar faoliyatining jamiyat sohala- riga ta’sir oqibatlari kabilar sotsiologik jihatdan tahlil qilinadi. Din sotsial institut sifatida qator o‘zaro bog‘liq* bo‘lgan va boshqa sohalardan ajralib turuvchi diniy xatti-harakatlar va o‘zaro munosabatlar kompleksi sifatida sotsiologik jihatdan o‘rganiladi. Individning xatti-harakatiga ta’sirlar unin^ e’tiqodi orqali amalga oshiriladi. Chunki e’tiqod individning hayot to‘g‘risidagi tasawurlari, kayfiyati hamda motivlarini belgilab beradi. Ammo 150 diniy tashkilot o‘z a’zolarining xatti-harakatiga dissiplinar usullar orqali ham ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Misol uchun total institutlarning ta’siri. Total institutlar deyilganida, a’zolariningn hayoti qat’iy nazorat ostiga olingan majburlov uyushmalari tushunilib, a’zolarining ehtiyojlari tashkilot tomonidan qat’iy belgilanadi, qilinishi mumkin bo‘lgan va ta’qiqlangan xatti- harakatlar tashkilot qoidalari tomonidan belgilab qo'yiladi. Maktab-internatlar, armiya kazarmalari. Qamoqlar, psixiatrik kasalxonalaming faoliyati total institutlarga ko‘p jihatdan yaqin. Tashkilot tomonidan shaxsning butkul ravishda tashkilotga qo‘shilishi ehtiyojiga individning o‘z irodasi va ijodkorligi xalal bermasligi uchun total institutlarning majburlov va qat’iy nazorat vazifalari shakllangan. Din sohasida ham total institutlar mavjud bo‘lib, ular qat’iy belgilangan diniy normalar, qadriyat va e’tiqpdga o‘z a’zolarini bo‘ysundirish orqali birdamlikni ta’minlashni maqsad qiladi. Albatta inson xatti-harakati jamiyat hayotining iqtisod, siyosat kabi qator sohalari tomonidan ham nazorat qilinadi. Undan tashqari har bir din uni sotsial jihatdan aniqlasKtiruvchi qatlam- laming manfaatlarini inobatga oladi. Din sotsilogiyaning predmeti sifatida kundalik hayotda namoyon boiuvchi madaniyat modelferi, belgili tizimlar sifatida namoyon bo‘ladi. Din sotsiologiyasining maqsadi individ uchun nafaqat emotsional jihatdan* taskin beruvchi, balki mohiyatga aloqador bo‘lgan muhim muammolami yechuvchi diniy-belgili .tizimlami aniqlashdan iborat. Shu o‘rinc3a aytib o‘tish kerakki, barcha insonlar uchun bir jjil ravishda diniy vazifalami bajaruvchi yagona belgi shakllari mavjud emas. Shuning uchun din sotsio- logiyasi mazkur belgilami aniqlab, ulami ma’lum turlarga ajrati- shi, ularga amal cylish qanday natijalarga olib kelishini aniqlashi lozim. Din sotsiologniyasi sotsiologiya fanining strukturasiga nazar solsak, o‘rfefe darajadagi nazariyalar toifasidan o‘rin olgan. U empirik tadqiqotlar vositasida dinning jamiyatdagi shakllari, o‘rni, fimkitsiyasi, ta’sirlari va ta’sirlarining oqibatlari borasida amaliy ma’lumotlar olib, ular asosida dinning nazariy modelim umumsotsiologik nazariyalar doirasida ishlab chiqadi. 151 Din sotsiologiyasi doirasida umumiy sotsiologiyada qo‘llaniluvchi qator tushunchalar ishlatiladi: guruh, rol, hokimiyat, madaniyat va h.k. dinni tadqiq qilish davomida sotsiologik instrumentariy va metodlarni qo‘llash maqsadga muvoffiqligini va samarasini isbotladi. 0 ‘z navbatida din fenomenini o‘rganish orqali sotsiologiyaning asosiy tushunchalari ishlab chiqildi, qatorr yondashuv va usullar yaratilib, umumsotsiologik bilim sohasi boyitildi. Ilmiy sotsiologiyaning asoschilari sifatida O.Kont, K.Marks din boraisda ham o‘z qarashlarini bildirishgan. Ulardan so‘ng E.Dyurkgeym, M.Veber, G.Zimmel kabi olimlar din sotsiologi- yasining nazariy va amaliy asoslarini shakllantirishdi. Download 0.68 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|