Ijtimoiy antropologiya va diniy munosabatlar reja

1 Гараджа В. И. Социология религии: Учеб. посвё&е для студентов и 
аспирантов гуманитарных специальностей. - 3-е изд., перераб. и доп. - М.: 
ИНФРА-М, 2005. - 348 с.
144

---

fikrlarda, yolg‘onlardan iborat bo‘lishi mumikn emas (demak, 
biror aniq asos bor), degan fikmi ilgari surgan.
E.Dyurkgeym “Diniy hayotning elementar shakllari. Avstra- 
liyadagi totemik tizim” nomli asarida uchta turli darajadagi va 
o‘zaro aloqador mavzulami o‘rganib, ularning^natijalarini tahlil 
qilgan:
- Jamiyatning umumiy nazariyasi. Unda din integratsiyalovchi 
omil, “birdamlik” kafolati);
- Din nazariyasi. Unga ko‘ra, din soiomadaniy fenomen 
sanaladi;
- Totemizm nazariyasi. Totemizmga aloqador bilimlar 
majmui.
Ko‘p hollarda Dyurkgeymning, ayniqsa, totemizm borasidagi 
bildirgan fikrlari eskirib qolgan sanaladi. Ammo dinning jamiyat- 
dagi o‘rni, strukturasi va vazifalari borasidagi bilimlar juda o‘rinli 
va din sotsiologiyasi uchun muhim sanaladi.
Dyurkgeymning fikricha, har bir din o ‘z doira'sida o‘zining 
qarashlari va qoidalarini ayni haqiqat sifatida qabul qiladi. 
Shuning uchun dinni o‘rganishda uning yolg‘on yoki. haqiqat 
nuqtai nazaridan baholamaslik kerak. Olim barcha dinlarga xos 
bo‘lgan asosiy elementlar primitiv tlinlarni o‘rganish davomida 
aniqlanadi, degan fikmi ijgari surgan. Shu nuqtai nazardan, 
dinning strukturasini oddiy dinlar misolida tadqiq qilish va 
vazifalarini aniqlash osonroq sanaladi Dyurkgeym Avstraliya 
aborigenlarining totemik dinini dinning eng elementar shakli 
sifatida o‘rgangan. 
»
$ Dyurkgeymning nuqtai nazarida jamiyat individlaming 
yig‘indisigina emas, “guruhiy tasawurlar”, “individdan yuqori” 
hosilalar, ya’ni g‘oyasi - individ jamiyatdan yaralgan, uning hosilasi.