Ijtimoiy-gumanitar fanlar” kafedrasi 60220300 — tarix (mamlakatlar va yo’nalishlar bo’yicha) 2-bosqich talabasi murodov Nodirbek

II.BOB-Varvar qirolliklarining tashkil topishi haqida.
2.1-Franklar, Vestoglar, Vandallar qirolliklari.
Frank qabilalari. Buyuk ko'- chishlar boshlanishiga qadar gcrman qabilalariga mansub frankklar Rcyn daryosi quyi оqimidagi hududlarda yashaganlar. Ularda urug'chilik tu- zumi mavjud bo'lib, qabila yo'lbosh- chilari harbіy ishda alohida jasorat ko rsatgan kishilardan saylab qo'yil- gan. Rim-gallar bilan yaqin qo'shni- chilik munosabatlaridаa bo'lgan franklarning tashqi ko'rinishi ham boshqa german qabilalaridan ancha farqlangan. Franklar gotlar va langobardlar kabi hayvon tcnsidan emas, matodan kiyim-bosh kiyishgan va soch-soqollarini olib yurishgan. Franklarda faqat qirol soch bilan yurishlari munkin bo'lgan. G' arbiy Rim imperiyasining inqirozidan keyin Galli- yada rim noibi Egidiy mustaqil knyazlik tuzadi. Хuddi shu davrdan franklarning Galliyaga hujumlari yanada kuchayadi. Ularga frank qabilalaridan biri, merovinglar sardori Xlodvig boshchilik qiladi. XIodvig tez orada o'z гaqiblarini yсngib, barchа frank qabilalari ustidan hukm- гonligini o'гnatadi, 486-yilda Xlodvig franklar davlatiga asos soladi. lasiga mansub kishilargina uzun 486-yilda Xlodvig franklar davlatigа аsos soladi. Franklar tuzgan davlat dastlab sulolalar nomi bilan atalgan. X аsrdan Parij atгofidagi viloynt I de Frans davlat nomiga asos bo'ladi va u Fransiya deb atala boshlandi. ⁵
Franklarda xristianlikning qabul qili nishi . Varvar qabilalari yoʻlboshchilari ichida birinchi bo'lib Xlodvig xristianlik ni Rimdan qabul qiladi . Uning ketidan sekin - asta boshqa franklar ham xristian likka o'tadi . Franklarning ko'pchiligi Xlodvigning bu qarorini yoqlamagan ammo ular o'z qirollaridan qo`rqqanlar Rimliklar esa bu ishdan xursand boʻlish gan . Ulardan biri « Sizning yangi diningiz . bu – bizning g'alabamiz . - deb bejiz yozmagan edi . Xlodvig amalga oshirgan tadbir oqilona yo'l bo'lgan . Xristianlik orqali Rim madaniyatining turli sohalari franklar davlatiga kirib kela boshlagan . Shu davrdan boshlab franklar va rimliklar asta - sekin yaqinlashganlar . Xlodvigning xristianlikka oʻtishi unga aholi orasida ta'si ri kuchli boʻlgan gall yepiskopligining qoʻllashini ta'minlay di . Shu tariqa xristianlikning qabul qilinishi qirolni kuchay tirib , uni oʻz qabiladoshlari orasidq yangi cho'qqilarga ko'taradi Franklarda ijtimoiy munosabatlar . Franklar istilo qil gan hududlarda rimlik quldorlarning hashamatli saroylari , ulkan yer - mulklari saqlanib qolgan . Mahalliy aholining asosiy qismini rim - gallar tashkil qilgan . Franklar davrida ham mamlakatda asosiy ishchi kuchi qullar va kolon lar bo'lib qolavergan . Dastlabki paytda franklar gal lardan alohida yashaganlar . Luara daryosidan shimoldagi german qabilnlari esa yana uzoq yillar urug ' jamoa bo'lib yashashda davom etganlar . Mamlakat janubidagi gallar esa son jihatidan german qabilalaridan ham ko'proq bo'lgan Davlat hokimiyatini mustahkamlash maqsadida Xlod vigning vorislari boshqaruvi paytida qirollar - alohida xizmatlari evaziga jangchilar va yaqin hamkorlariga yirik yer - mulk – benefitsiylar taqdim etganlar .
Benefitsiy ( lotincha ) - senyorning o'z vassaliga har biy xizmati cvaziga in'om etgan yer - mulk Sharqda u iqto ' deb nomlangan . Senyor ( lotincha , katta ) – o'rta asrlarda Gʻarbiy Yevropada ixtiyorida qaram dehqonlari va mayda feodal - vassallari bo'lgan yer cgasi Vassallik – G'arbiy Yevropa mamlakatlarida bir feodalning boshqa fcodalga bo'ysunish tartibi . <sup>6</sup>
Shu tariqa qirol va uning jangchilari , ruhoniylar , qirol saroyiga yaqin rim - gall zodagonlari , quldorlardan yangi yirik yer cgalari - fcodallar toifasi vujudga kelgan . Ular ning yerlarida VI asr oxiridan boshlab qullar , kolonlardan tashqari o'z erkinligini yo'qotgan franklar ham ishlaganlar . Natijada , yangi jamiyatning feodallar va qaram dehqonlar kabi asosiy toifalari yuzaga kelgan Davlatning paydo bo'lishi . Shimoliy Galliyada tashkil topgan frank qirolligi Xlodvigning vorislari davrida Bur gundiya va Provansni bosib oladi . Franklar germanlarning tyuring , alemann , bavar qabilalarini ham bo'ysundirib . ularni har yili o'lpon toʻlashga majbur etadilar . Qirollar hokimiyati kuchayib borishi natijasida muhim qonunlar , qarorlar qabul qilish uchun xalq yigʻinlarini chaqirmay qo'yadilar . Qirol tomonidan qabul agan yangi qonunlar esa xususiy mulkchilik ve tengsizlikni mustahkam Inshga xizmat qilgan . Yirik yer egalari – feodallar toifasi esa qirol hokimi yatining tayanchiga aylanadi . Davlat qirol boshchiligida yirik mulk egalarining yangi yerlarni istilo qilishini qo'llab - quvvatlar edi . Xlodvig davrida franklarda mamlakat viloyatlarga bo'linib , ularni qirol tayinlagan graflar boshqara bosh lagan . Graf o'z hududlarini qirol nomidan boshqarib , aholidan soliqlarni yig'ib olish , harbiy qo'shinga bosh chilik qilish , sud qilish kabi ishlarni bajargan . Sudning qarori bilan yig'ilgan jarimalarning 1/3 qismi qirol xazinasiga yuborilar edi . Franklar solig tartiblarini rim liklardan qabul qilganlar . Urug ' jamonchilik an'analari esa har yili o'tkaziladigan harbiy ko'rik tarzida va mahalliy boshqaruvda saqlanib qol gan . Mahnlliy boshqaruv asosini erkin franklarning yuzlik yig'inlari tashkil etib , uning boshlig'i , yuzboshisi – tungin deb nomlangan.
Yirik yer egaligining shakllanishi . VI asr oxiridan frank larning chek yerlari dehqon oilasining sotishi yoki in'om ctishi mumkin bo'lgan mulki allodga aylanadi . Qirollar tomonidan chiqarilgan yangi qonunlar yerning xususiy mulkka aylanishini tezlashtirndi . Qirol Xilperik davrida yangi qonun chiqarilib , u o‘g‘il voris bo'lmasa , yemi avval gidek jamoaga emas , marhumning qizi , singlisi yoki ukasiga o'tish huquqini tasdiqlaydi . Yerning xususiy mulkka aylanishi , mulkiy tabaqalanish ni tezlashtirib , yirik yer cgaligining o'sishiga olib keladi . Galliyadagi Rim impcratoriga tegishli yerlarni oʻz mulkiga aylantirgan frank qirollari , uning bir qismini oʻz yaqinlari cherkovga ham in'om etganlar . Allod ( yunoncha ) – yerga toʻla egalik qilish ; G'ar biy Yevropa feodal jamiyatida avloddan - avlodga me ros boʻlib oʻtadigan yer - mulk Yirik yer egaligi jamoa yerlari hisobiga ham kengaya boradi Tabiry ofatlar , qurg'oqchilik , hosilsizlikning tez - tez takrorlanib turishi dehqon larni o'z yerlaridan ajralishiga , soʻng feodaldan ijaraga yer olib ishlashga majbur etadi . Soliq to'lashdan tash qari , yirik yer egasi ekinzorlarida ishlab berishga majbur bo'lgan deh qon sekin - asta qarnm kishiga aylann borgan . <sup>7</sup>
« Sali haqiqati » . Xlodvig buyru g`iga binoan yozilgan franklarning an'anaviy odatlari to'plami Sali haqiqatis deb nomlangan . Bu to'plam Yevropadagi eng mashhur odat huquqlari yodgorligiga aylanadi . Toʻplam ning nomi unga faqat franklarning sali qabilasi qonunlari kiritilganligini anglatadi . Qirol , aslida , bu qoidalar orqali biror narsa izohtalab boʻlsa , buning uchun qirolga murojaat qilinishi , u csa oʻz manfaatlari yuzasidan javob berishini oʻz oldiga maqsad qilib qo'ygan . Ulardan tashqari , qutol « Sali haqiqati » ga qadimgi odatlardan oʻziga foyda keltiradiganlarini kiritgan Natijada , qadimgi odatlardan qirolni qoniqtirmaganları unutilib , foydalilari to'plamda batafsil yoritilgan . « Sali haqiqati » franklarda qirol hokimiyatining kuchayganini ko'rsatadi . Shunday bo'lsa - da , « Sali haqiqati » da franklar hayo ti , ularning urf - odatlari , xoʻjaligi , diniy e'tiqodlariga oid ko'plab ma'lumotlar mavjud . Jumladan , yerning boshqa xoʻjayinga oʻtishi « sotuvchi » ning yeridagi yashil shoxcha yoki poyaning « oluvchi » yeriga berilishi bilan tasdiqlangan Bu kelishuvni farzand va nabiralar ham qonuniy deb bi lishgan.⁸
Varvar qirolliklarining hayoti haqida ularning 5-9-asrlardagi qonunlari yozuvlaridan ko'p narsalarni bilib olish mumkin. Bu qonunlar vahshiy haqiqatlar deb ataldi.
Varvar haqiqatlari odat huquqining yozuvlari edi. Biroq, vahshiylar qonunlariga Rim huquqi sezilarli darajada ta'sir ko'rsatdi. Bu ta'sir, ayniqsa, vestgotlar, burgundiyaliklar haqiqatlarida kuchli edi. Barcha haqiqatlarda turli jinoyatlar uchun jazolar ko'rsatilgan, sud jarayonining tartibi aniqlangan va hokazo. Qonunlar jamiyatning davlatgacha bo'lgan holatidan davlatga o'tish jarayonini aks ettirdi. Qabilaning to'la huquqli erkin vakillari bilan bir qatorda podshoh o'z huquqlariga ega bo'lgan aholining alohida toifalari, bir tomondan qaram odamlar va qullar, ikkinchi tomondan ajralib turadi. Biroq, erkin jamoa a'zolari shug'ullanadi qishloq xo'jaligi, pse hali ham vahshiy aholining aksariyat qismini tashkil qilgan.
Eng mashhur hujjat - salic haqiqat *, taxminan 500 yilda qirol Xtodvigning farmoni bilan yaratilgan. Bu qonunlarga ko'ra, olijanob shaxsning (graf) hayoti 600 solidi weergeld (jarima) bilan himoyalangan. Erkin odam. - 200, qaramog'idagi - 100, qotillik uchun qul egasiga to'langan, 30 solidi.Salic haqiqati shundan dalolat beradiki, franklar yerning egasi bo'lgan jamoalarda yashagan.O'rmonlar, yaylovlar, suv omborlari birgalikda egalik qilgan va ekin maydonlari. yakka tartibdagi oilalar ixtiyorida bo‘lgan.Bu yer uchastkalarini sotishning iloji bo‘lmagan, lekin bu yer uchastkalarini oilaviy mulkka aylantirish jarayoni sodir bo‘lgan.
IV asr oxiriga kelib. vahshiylar dunyosining Rim imperiyasiga nisbatan munosabati ochiqdan-ochiq dushmanlikka aylanadi. Imperiyaning zaifligi vahshiy qabilalarga uning chegaralariga bosqinlarini kuchaytirishga va uning hududlarini egallashga imkon berdi. Imperiyaning paradoksal pozitsiyasi shundaki, u vahshiy qabilalarning hujumini ushlab, vahshiylarning o'zidan yordam izlashga majbur bo'ldi, bu uning mavjudligini ayniqsa umidsiz qildi. Federativ ittifoqchilar rimliklarning kuchlari tugab borayotganini tushundilar va ittifoqchilardan ular Rim imperiyasining ochiq dushmanlariga aylandilar. Ularni qandaydir tarzda ittifoqchi sifatida saqlab qolish uchun Rim doimiy ravishda yangi yon berishlarga majbur bo'ldi. 4-asrga kelib german qabilalari Sezar va Tatsit yozgan davrlarga nisbatan jiddiy o'zgarishlarni boshdan kechirdilar: ular qabilalarni yirik guruhlarga birlashtira boshladilar. kasaba uyushmalari, ya'ni. davlatdan oldingi tuzilmalarni ro'yxatga olish bor edi. Quyi Reyn va Yutlandda anglo-saks qabilalarining ittifoqlari shakllandi; o'rta Reynda - frank qabilalari ittifoqi; yuqori Reynda - Alleman qabilalarining ittifoqi (bu Kvadratlar, Markomannilar va qisman Suebi qabilalarini o'z ichiga olgan). Elba havzasida lombardlar, vandallar va burgundiyaliklarning ittifoqlari tuzildi. Qora dengiz mintaqasida ikkita yirik va kuchli siyosiy ittifoq mavjud edi: Ostrogotik va Vizigot. IV asr oxiridan va ayniqsa V asrda. halok bo'layotgan Rim imperiyasi hududiga vahshiylarning tezkor hujumini va uni bosib olishni boshlaydi. Xalqlarning buyuk ko'chishi davri boshlandi. Imperiyaning bosib olinishi bir asrdan ortiq davom etdi (IV - V asrlar). Ko'pgina qabilalar rasmiy ravishda imperiyaning ittifoqchilari hisoblangan. Imperatorlar falokatning oldini olish uchun ataylab bunday ittifoqlarga bordilar. Ammo bu urinishlar hech qanday illyuziya qoldirmadi. G'arbiy Rim imperiyasining qulashi aniq edi. Imperiyaning zabt etilishi vahshiylarning ko'chishi bilan birga bo'ldi. IV asr oxiridan boshlab butun Yevroosiyo varvar dunyosi harakatga keltirildi. Sabablari ko'p edi: ba'zi qabilalar boshqalarni o'z hududlaridan siqib chiqardilar (sharqiy dashtdagi xunlar slavyanlarni to'plashdi, slavyanlar g'arbga harakat qilishdi, german qabilalarini g'arbga ko'chirishga majbur qilishdi), yangi, unumdor erlarga bo'lgan ehtiyoj, qattiqqo'llik. iqlim. Harakatga kirgan vahshiylar dunyosini Rim imperiyasiga nisbatan umumiy nafrat birlashtirdi. Evropaning barcha yo'llarida har xil narsalar va uy-ro'zg'or buyumlari ortilgan vahshiy aravalarning shovqini eshitildi. IV asr oxiri - VI asr boshlari davri. nomi berildi Buyuk migratsiya. Xalqlarning buyuk koʻchishining boshlanishi gotlarning imperiyaga bostirib kirishi bilan bogʻliq. Ostrogotlar va Vizigotlar Vizantiyada keng yer egaliklari boʻlgan va boshqa koʻplab vahshiy qabilalardan farqli oʻlaroq, ular “yer ochligi”ni boshdan kechirmaganlar. Ammo, shunga qaramay, vaqti-vaqti bilan Ostrogotlar Bolqon yarim oroliga reydlar uyushtirdilar. Shunga qaramay, ularning Sharqiy Rim imperiyasi bilan munosabatlari asosan tinch edi. Ostrogotlar va vestgotlar qabul qilindi arianizm, o'sha davrdagi ko'plab vahshiy qabilalar kabi. Gotlar orasida arianizmning targʻibotchisi Injilni gotika tiliga tarjima qilgan yepiskop Ulfil edi. Ikki gotika davlatidan eng qudratlisi edi Ostrogotik, 50 yil davomida qirol boshqargan nemis tili(325 - 375). Uning davrida Ostrogotlar davlati ko'p qabilali edi: gotlardan tashqari slavyan va sarmat qabilalari tarkibiga kirgan. Ostrogotlar Vizantiyaga yaqin bo'lib, yunonlarning qadimgi madaniyatidan kuchli ta'sirlangan. Ostrogotlar yunon aholisi bilan aralashib ketgan. Yunon Qoradengiz mustamlakalarining madaniyati, ayniqsa Bosfor qirolligi Qoradengiz mintaqasidagi gotlarga ta'sir ko'rsatdi. DA 375 Xunlarning katta jangovar qabilasi Qora dengiz mintaqasiga Osiyodan kelgan. Hunlar asli turk-moʻgʻul boʻlgan koʻchmanchi xalq edi. Ularning dastlabki yashash joyi Xitoy chegaralarida bo'lgan, keyin Hunlar O'rta Osiyo va "Kaspiy darvozasi" orqali Don va Dnepr daryolari havzasiga kirgan, ya'ni. Ostrogotlar hududiga. Hunlar g'alaba qozongan urush boshlanadi, bu Ostrogotlar ittifoqining kuchini jiddiy ravishda buzadi. Shundan keyin hunlar ostgotlar bilan birga vestgotlar oldiga boradilar. Ushbu eng xavfli vaziyatda vestgot rahbarlari Vizantiya imperatorlariga Bolqon yarim orolida federal ittifoqchilar sifatida joylashishga ruxsat berishni iltimos qiladilar. Vizantiya imperatorlari ruxsat berishadi va 4-asrning ikkinchi yarmida. Vizigotlar Dunayni kesib o'tadilar. Ularni joylashtirish uchun maydon ajratildi Moesia(hozirgi Bolgariyadagi hudud). Vestigotlarning Bolqonda paydo bo'lishi Vizantiya imperatorlari oldindan ko'ra olmaydigan juda og'ir va jiddiy oqibatlarga olib keldi. Vestigotlar Bolqon yarim orolida joylashishi bilanoq Vizantiya amaldorlari bilan to‘qnashuvlar boshlab yuborilgan. Tez orada munosabatlar ochiq-oydin dushmanlik xarakteriga ega bo'ldi va vestgotlar Vizantiya imperiyasining ittifoqdosh federatsiyalaridan uning dushmanlariga aylanishdi. Bundan tashqari, imperiya qullari vestgotlarni qo'llab-quvvatlay boshladilar. Mamlakat xavfli vaziyatda. Imperiyaning dushmanlari sifatida vestgotlar Bolqon yarim orolining janubiga ko'chib o'tib, Moesia chegarasini kesib o'tishdi. DA 378 yaqin Adrianopol Vizigotlar Rim qo'shinini mag'lub etishadi, bosh qo'mondon - imperatorni o'ldiradilar Valens. Konstantinopolga yo'l ochiq edi. Ammo bu vaqtda imperator taxtga kiradi Teodosius I(379 - 395), u harbiy kuchlar va diplomatiya yordamida vestgotlarning imperiyaga chuqur kirib borishini to'xtatdi. Vesigotlarning harbiy ishtiyoqini yumshatish uchun Teodosiy I ularga Bolqon yarim orolida yangi, unumdorroq hududlarni berishga majbur bo'ldi. Keyinchalik vestgotlarga boy va serhosil Illiriya viloyati (Yugoslaviya hududida) berildi. Teodosiy I vafotidan keyin 395 Imperiya uning o'g'illari o'rtasida bo'lingan. Sharqda Vizantiya imperiyasi hukmronlik qila boshlaydi Arkadiy(395 - 408) va g'arbda Honorius(395 - 423). Bu birodarlar doimiy dushmanlik holatida bo'lib, vahshiy qabilalarni o'z ichiga tortdilar. Arkadiy vestgotlarni G'arbiy Rim imperiyasiga qarshi qo'yadi. Imperator Gonorius qo'mondoni Stilicho(kelib chiqishi bo'yicha u vahshiy bo'lgan) uzoq vaqt davomida vestgotlarning Italiyaga hujumini ushlab turdi. Buning uchun unga yangi kuchlar kerak edi va u Britaniyadan Rim legionlarini eslaydi. Ammo Stilichoning muvaffaqiyatlari qisqa umr ko'rdi: sud intrigalari natijasida u lavozimidan chetlatildi va tez orada o'ldirildi. Bu iste'dodli sarkarda vafotidan so'ng vestgotlar jiddiy qarshilikka duch kelmadilar va 409 yilda vestgotlar qiroli Alarik Gʻarbiy Rim imperiyasi hududiga kiradi. G'arbiy imperator armiyasining katta qismi, shu jumladan rimliklar xizmatida bo'lgan nemislar uning tomoniga o'tadi. Alarik Rim imperiyasining ko'plab qullari orasida ham yordam topdi. Avgustda 410 Janob Alarik Rimni oladi. Qadimgi dunyo poytaxtini dahshatli talon-taroj qilish va vayron qilish bir necha kun davom etdi. Ko'plab olijanob rimliklar o'lgan yoki asirga olingan va qullikka sotilgan, ularning ba'zilari Shimoliy Afrika va Osiyoga qochishga muvaffaq bo'lishgan. Alarikning rejalari Rimni zabt etish bilan cheklanib qolmagan: u Sitsiliya va Shimoliy Afrikaga o'tishni orzu qilgan, ammo bu rejalari amalga oshmagan - 410 yilda vafot etadi. Alarik vafotidan keyin bir muncha vaqt vestgotlar Italiyada qolishdi. Keyin imperator Gonorius bilan kelishuvga ko'ra, ular janubga jo'nab ketishadi Galliya qayerda 419 g. Rim imperiyasi hududida poytaxti boʻlgan birinchi vahshiylar qirolligini tashkil qiladi Tuluza–DAestgot qirolligi. Tuluza qirolligining Rim imperatorlariga qaramligi shartli edi, aslida u allaqachon mustaqil davlat edi. Galliyada vestgotlar rim yer egalaridan yerlarni tortib olib, oʻzaro taqsimlaganlar, vestgot zodagonlari esa yerning koʻp va eng yaxshi qismini egallab olganlar. Oddiy jangchilar ulush olishdi - navlar, yer, oʻrmonlar, yaylovlar, oʻtloqlar, daryolar va boshqalarni oʻz ichiga olgan lotlar boʻyicha uchastkalar. 5-asr oxiri - 6-asr boshlari. vestgot qirolligi janubga tarqala boshlaydi. Vesigotlar Voronej shahri ularning poytaxti bo'lgan Pireney tog'laridan tashqariga chiqishadi. Toledo. Vestigotlar davlati istilo davrida (VIII asr) arablar tomonidan bosib olingan. Vesigotlar Galliyada o'z davlatiga asos solganlarida, boshqa vahshiy qabilalar Pireney yarim oroliga bostirib kirishdi: Sueves va vandallar. Sueviylar yarim orolning shimoli-g'arbiy qismida, vandallar janubga borib, u erda joylashdilar. Va hozirda Vandallar joylashadigan bu hudud Andalusiya deb ataladi. uning asl nomi Vandalu siya edi. Qirol bilan Pireney vandallaridan Geyserik ga ko'chiring Shimoliy Afrika. Shimoliy Afrikani zabt etib, 439 yilda Vandallar asos solgan ikkinchi vahshiylar qirolligi Rim imperiyasi hududida. Qadimgi shahar vandallarning poytaxtiga aylanadi Karfagen. Vizigotlar singari vandallar ham rim qul egalaridan yerlarni tortib oladilar, ular orqali Vandal zodagonlari tez rivojlanadi va boyib boradi. Bu yerdan, O'rta er dengizi orqali vandallar Italiyaga bostirib kirishadi. DA 455 d) ular Rimni egallab olishadi va uni yovvoyi qopga berishadi, ular bilan solishtirganda Alarikning o'g'irlanishi mutlaqo begunoh xarakterga ega edi. Boy va gullab-yashnagan shahar tezda cho'l xarobalarga aylandi, ular orasida yovvoyi uy hayvonlari kezib yurardi. O'shandan beri insoniy vahshiylikning bunday ko'rinishi vandalizm deb ataladi. VI asrning birinchi yarmida. Vandallar qirolligi Vizantiya imperiyasi tomonidan bosib olindi va o'z faoliyatini to'xtatdi. 5-asr o'rtalarida daryo havzasida shakllangan. Bo'lajak Frantsiya hududida Rhone yangi vahshiy davlat tashkil topdi.