atash ma’nosi
|
grammatik ma’nosi
|
Adham
|
shaxs
|
ot, bosh kelishikda, ega, birlikda
|
maktabga
|
o‘rin-joy
|
ot, jo‘nalish kelishigida, birlikda, hol
|
Yayov
|
holat
|
ravish, vaziyat holi
|
Ketdi
|
harakat
|
fe’l, III shaxs, birlikda, bo‘lishli fe’l, kesim, o‘tgan zamonda
|
Leksik ma’no bildiruvchi qismi uchun so‘zning leksema atamasi qo‘llaniladi. Grammatik shakllangan so‘z morfologiya birligi sifatida, leksema esa leksikologiya birligi sifatida o‘rganiladi.
§ Bir ma’nolilik va ko‘p ma’nolilik
So‘zlar bir yoki birdan ortiq ma’noga ega bo‘lishi mumkin. Bir ma’nolilik hodisasi monosemiya, ko‘p ma’nolilik hodisasi esa polisemiya deb ataladi. Tilimizdagi so‘zlarning juda katta qismi ko‘p ma’nolidir.
Ko‘p ma’noli so‘zlarda ma’no qanchalik ko‘p bo‘lsa ham, lekin u bir so‘z hisoblanadi. Shuning uchun ham, ko‘p ma’noli so‘zlarda ma’nolardan biri to‘g‘ri ma’no (yoki o‘z ma’no), qolganlari esa ko‘chma ma’no bo‘ladi.
Ko‘chma ma’nolar nutq tarkibida namoyon bo‘ladi. Nutq tarkibidan ajratilganda esa nutq ma’nosi asosiy ma’no bo‘lib qoladi.
Bir ma’noli so‘zlar tilimizda kam sonni tashkil qiladi va ilmiy, kasb-hunarga oid atamalarni, shuningdek, yangi paydo bo‘lgan so‘zlarni o‘z ichiga oladi: Toshkent, Mirzacho‘l, sakkiz, chumchuq singari so‘zlar bir ma’noli so‘zlardir.
Ko‘p ma’noli so‘zlar nutqning ta’sirchan, ifodali bo‘lishiga yordam beradi. Ko‘p ma’noli so‘zlar ma’nosi o‘zaro bog‘langan bo‘ladi. Xuddi shu xususiyati bilan ko‘p ma’noli so‘zlar omonim (shakldosh so‘z)lardan farqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |