Ilmiy etimologiya,Xalq etimologiya, Yolg’on etimologiya. Tekshirdi: Mamirova Dilnoza Etimologiya - Etimologiya — tilshunoslik fanining muhim va murakkab sohasi. Etimologiya so'zi asli yunoncha etymon va logos so'zlaridan tashkil topgan. etymon - so'zi «chin, haqiqiy, asl mohiyat» m a’nosini, logos so'zi es; «ta’lim» ma’nosini anglatadi. Shunga ko'ra etimologiya sohasida so'zlarni asl shakli va ma’nosini aniqlash bo'yicha izlanishlar olib boriladi. Etimologiya ilmiy etimologiya, Xalq etimologiya va Yolg’on etimologiyaga bo’linadi.
- Etimologiya tilshunoslikning juda qadimiy sohasi bo‘lib, eramizdan awalgi davrlarda yashagan filosof va filologlar ham so‘zlaming kelib chiqish tarixi bilan shug‘ulianganlar. Etimologiyada so‘zlarning haqiqiy va birinchi asl ma’nolari, shakllari til tarixi hamda boshqa tillardagi shu so‘z to ‘g‘ri kelgan o‘zakka ega bo‘lgan so‘zlar bilan qiyoslash asosida aniqlanadi. Bunda so‘zlarning kelib chiqish tarixi, m a’nosi chuqur tahlil qilinadi. Tilshunoslikda yangi so‘zning kelib chiqish tarixini o'rganish, aniqlash nisbatan oson, lekin eski so‘zlarning etimologiyasini, ya’ni qachon paydo bo'lgani va qaysi tildan olinganini, uning dastlabki m a’no anglatish xususiyatlarini tahlil qilish ancha murakkabdir. Biror so‘zning kelib chiqishini aniqlashda mazkur so'zning boshqa tillardagi tovush strukturasi va ma’nolari bilan qiyoslanadi. Lekin bu jarayon ham har doim aniq natija beravermaydi. Chunki ba’zan so‘zlarning tashqi shakli, tovush tarkibi bir-biriga yaqin bo'Isa ham, ularning ma’nolari turlicha bo‘lishi mumkin. Masalan, ko‘pgina adabiyotlarda bitik so‘zining xitoy tilidagi yozuv cho ‘tkasi m a’nosidagi bi so‘zi bilan bog‘lab talqin qilinadi.
- Tilshunoslik boʻlimi hisoblangan Etimologiyaning asosiy vazifasi qadimiy manbalarni hamda til lugʻat tarkibining shakllanish jarayonini va uning dastlabki, qadimiy holatini tiklashdan iborat. Har bir til leksikasida muayyan miqsordagi soʻzlar borki, ularning shakli bilan maʼnosi oʻrtasidagi bogʻliqlik shu til egalari uchun tushunarsiz boʻlib qolgan, chunki soʻzning tarixan oʻzgara borishi uning dastlabki shakl va maʼnosini xiralashtirib qoʻyadi, bunday soʻz strukturasini tildagi mavjud yasalish qoliplari orqali izohlab boʻlmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
