IM. Y, Оч'Л. Юсчоу

qatiy ovoz ishontirish u ch u n q o ‘l keladi, yoqim li ovoz m eh r va 
sam im iylikni bildiradi. C hiyildoq ovoz nafrat uyg‘otadi.
2. TESKARI ALOQA
Biz o ‘zim izni c h e td a n ku zata o lm ay m iz, sh u n in g u ch u n
atrofdagilarda qanaqa k ech inm a uyg‘otayotganligim izni obyektiv 
b a h o la sh im iz qiyin. H a q iq a tn i bilish u c h u n b a ’zan b eg o n a 
odam ning fikrini so'rashga to ‘g ‘ri keladi. B unday teskari aloqa 
atrofdagilar Sizni qanday idrok qilayotganligini bilish u ch u n kerak 
b o ‘ladi. Teskari aloqa har doim xulqingiz'ni n azorat qilib turish va 
q o ‘ygan m aqsadingizga yaxshiroq erishish u c h u n ham zarur. 
Teskari aloqa o ‘zingizning nutqli va nutqsiz m uloqot usulingizni 
k o 'r ib c h iq is h u c h u n h a m z a ru r. A g ar o ‘z s u h b a tin g iz n i 
videotasm aga yozib k o ‘rish im koniyati b o ‘lsa y ana ham yaxshi.
45

---

Eng qulay usullardan b in atrofdagilardan xulqingizni tasvirlab 
berishni so ‘rashdir. M asalan, ham kasbingiz m ajlisda so ‘zlayotib 
atrofdagilarn i ze rik tird in g izm i yoki h a d d a n ta sh q ari agressiv 
b o ‘ldingizm i, Sizga so‘zlab berishi m um kin.
Teskari aloqa yordam ida Siz m uloqotingizga n im alar halaqit 
berayotgani, nim a qanday m u a m m o lar tu g ‘dirayotganini oson 
bilib olasiz.
Teskari aloqa usulidan n a f kelishi uchun:
1. Xulqni tahlil qilayotgan odam baho berm asin, shunchaki 
xulqingizni tasvirlab bersin. Shunda xulqi tasvirlanayotgan odam ga 
o ‘zini him oya qilishga hojat qolmaydi.
2. X ulqni tasvirlashda um u m lash tiru vch i tu sh u n ch alard an
foydalanilmasin. M asalan, Siz o'zingizni katta oldingiz deyish baho 
berish b o ‘ladi. A sosiy vazifa k o n k ret h a ra k a tla rn i tasvirlash. 
D o ‘stingizga, ham kasblari m asalani m u hokam a qilishayotganda 
quloq solm agani, shuning u ch u n yangidan tortishuv boshlam aslik 
uchun taklif qilingan xulosa bilan kelishishga m ajbur b o ‘lganligini 
ayting.
3. Teskari aloqa konstruktiv, ishchan b o iis h i kerak, u faqat 
uni taom inlayotgan odam gagina qiziq b o ‘lmasin.
4. U nutm angki, teskari aloqa odam ga o ‘zini tutishni o ‘rgatish 
uchun kerak. Xadeb unga u yoki bu kamchiligidan qutula olmaganini 
eslataverm ang, bu narsa uning g ‘ashini keltiradi.
5. U n d an ehtiyotkorlik bilan u yoki bu kam chiligidan xalos 
b o ‘lishini iltim os qiling, talab qilm ang. O dam o ‘zi o ‘zgarishni 
xohlam as ekan, bu usul sam ara berm aydi.
6. Kamchilikni ko‘rsatish uchun qulay vaqt poylang. Agar odamga 
ayni shu noto‘g‘ri harakatni bajargandan keyinoq bu haqda eslatsangiz, 
yana ham yaxshi. M aslahatning muvaffaqiyati maslahat oluvchining 
quloq solish xohishi va atrofdagilaming q o ‘llashiga bog‘liq.
7. U n utm ang, bu usul sam arali m uloqotga o ‘rganish u ch u n • 
m o ‘ljallangan. Shuning u ch u n o 'zing iz xulqini tahlil qilib bergan 
odam dan, Sizni qanday tushunganligini bilish u ch u n , o'zingiz 
tasvirlagan narsani takrorlashni so ‘rang.
8. Teskari aloqa haqiqatni qanchalik to ‘g ‘ri aks ettirayotganligini
46

---

tekshirish. Teskari aloqani qabul qilayotgan ham , uni ta ’m inlayot- 
gan h am bir-birini nazorat qilsin. E htim ol ulardan bittasi atrofda- 
gilarning fikriga m os kelm aydigan subyektiv fikr aytishi m um kin.
D em ak, teskari aloqa odam ga o ‘zi qilayotgan narsa aytm oqchi 
b o ‘layotgan narsaga qanchalik m os ekanligini bilishi uch un kerak. 
U ning yordam ida h ar ikkala om ilning m uvozanatiga erishish va 
„M en qand aym an ?“ — degan savolga javob to p ish m um kin.