Имо-ишора ва дактилология нутқи


Нутк бузилишларининг физиологик механизмлари


Download 311.44 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/9
Sana16.04.2023
Hajmi311.44 Kb.
#1360282
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Дактиль имо-ишора

 
Нутк бузилишларининг физиологик механизмлари. 
 
Инсон атроф-мухитни факатгина 1 сигнал системалари - сезги, идрок оркали 
билибгина колмай, балки суз ва нутк оркали хам билади. И.П.Павловнинг 
курсатишича, суз инсон учун худи 1 сигнал системаси каби ахамиетлидир, 
лекин бу сигнал бир мунча умумий ва куптармок-лидир. Суз инсонни
юксакларга кутариб, билиш имкониятларини кенгайтиради. 2 сигнал системаси 
факат одамгагина хосдир. Бу уларда накд специфик физиологик механизмлар – 


нутк органлари ердамида шаклланади. 2 сигнал системасининг физиологик 
механизмлари нимадан иборат? Уларни шартли равишда иккита кисмга ажратиш 
мумкин – периферик ва марказий. Биринчи кисмга биз аввало нутк аппаратининг 
периферик кисмини киритамиз – овоз аппарати, нафас аппарат ива артикуляцион 
аппарати. 
Нутк механизмининг марказий кисми бош мия постлогида жойлашган. Нуткда 
мия чап ярим шарларининг пешона ва чакка кисми асосан хизмат килади.
И.П.Павлов мия постлоги бир бутун-лигини ва уни схематик равишда катъий 
белгиланган, алохида марказларга булиш мумкин эмаслигини курсатиб 
утади. Хохлаган функция пустлокда бутунлигича бошкарилади ва ишга 
тушурилади. Клиник кузатишларни курсатишича нутк бузилишлари факаткина 
бевосита нутк зоналарининг жарахатланишида эмас, балки уни ярим шарлар 
жарохатида хам юзага келади. Бундан келиб чикадики нутк бошкарилишида чап 
ярим шарлар сингари унг ярим шарлар хам иштирок этади. 
2 сигнал системаси 1 сигнал системаси базасида шаклланади ва ривожланади. 
Нутк шаклланиши учун булардан ташкари етакчи анализаторлар - эшитиш
куриш, харакат нормал фаолият бажариши лозим. Сигнал системалари 
орасидаги богликлик яна шунда куринадики, 1 сигнал система ва унинг 
физиологик механизмлари – анализаторлар бузилганда 2 сигнал системаси хам 
бузилиши мумкин. Амалиетда сигнал системалари орасидаги мунособат 
бузилишини турли формаларини учратиш мумкин. Масалан: эшитиш анализатори 
функциясини кисман бузилиши карликга олиб келади, шунингдек нутк хам 
бузилади. Бу бузилишлар эшитишни йукотиш вактига ва даражасига богликдир.
Касаллик канча эрта бошланса ва бузилиш даражаси огир булса, шунчалик нутк 
емон булади. У биринчи катор фонетик, грамматик камчиликлар ва 
чегараланганлиги, лугатини кашоклиги билан ажралиб туради. Карликнинг
огир даражасида бола нуткни мустакил эгаллай олмайди. Унда иккинчи сигнал 
система укитувчи рахбарлигида укиш жараенида шаклланади. 

Download 311.44 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling